ساخت و ساز تنها منشا آلودگی نیست

فرار رو به جلوی نهادهای مسئول در ماجرای آلودگی هوا همچنان ادامه دارد. دولت و در رأس آن وزارت راه و شهرسازی معتقد است ساختمان های بلندمرتبه و بی ضابطه باعث مسدود شدن جریان ورود باد به تهران شده و همین موضوع باعث راکد شدن هوا شده است. از طرفی قالیباف در برنامه زنده تلویزیونی عنوان می کند که علت آلودگی این موضوع نیست؛ چون بسیاری از شهر های ما از جمله اراک هم چنین مشکلی دارند در حالی که بلندمرتبه سازی چندانی در آنها صورت نگرفته است. این موضوع باعث شد تا شورای عالی شهرسازی و معماری در گزارشی با نام تأثیر ساختمان های بلند بر تهویه طبیعی شهر درباره نقش ساختمان های بلند در کاهش جریانات افقی هوا، که کاهنده آلودگی است و همچنین افزایش جریانات عمودی که افزاینده ذرات آلاینده هواست، اثرگذار بودن بلندمرتبه سازی را در آلودگی هوای تهران تأیید کند. بر اساس این گزارش که این شورا نام آن را تأثیر ساختمان های بلند بر تهویه طبیعی شهر نهاده، همواره در گردش باد در یک منطقه جغرافیایی، غیر از دو عامل طبیعی شرایط جوی حاکم و توپوگرافی منطقه، 3 عامل غیرطبیعی، مصنوع و ساخته دست بشر شامل ارتفاع و هندسه ساختمان ها و سازه ها، معماری و جانمایی سازه ها و خیابان ها و جانمایی صنایع آلوده کننده نیز در تغییر شرایط تهویه طبیعی شهرها اثرگذارند. شاهد این مدعا نیز تحقیق استیون و همکاران وی در سال 2006 است که مقدار و تداوم تهویه یا ماندگاری آلودگی هوا را در مرکز شهر منهتن بررسی کردند؛ در این تحقیق مشخص شد جریان های افقی که به رفع آلودگی هوا می انجامد به شدت تضعیف شده و در مقابل 2 جریان باد عمودی که به ماندگاری آلاینده ها در هوا منجر می شود و همچنین جریان باد در نزدیکی سازه های بلند که نتیجه معکوس در گردش هوای آلوده دارد، گاه تا 10 برابر اوضاع طبیعی افزایش می یابد. تحقیق دیگر در این زمینه، پژوهشی است که جولیا و همکارانش در سال 2007 در مرکز شهر اوکلاهما انجام دادند؛ آنها در این تحقیق که آن را شبیه سازی 3 بعدی نیز کرده بودند، به این نتیجه می رسند که ساختمان های کوتاه و بناهای بلند در تأثیرگذاری بر جریان باد شهرها دقیقا عکس یکدیگر عمل کرده و کم تأثیری و پرتأثیری آنها به ترتیب برای سازه های کوتاه و بلند، قطعی است. یکی دیگر از نمونه های پژوهشی بین المللی درباره تأثیر بلندمرتبه سازی بر گردش جریان هوا و کاهش آلاینده های معلق، تحقیقی است که بایک و همکارانش در دانشگاه سئول در خصوص نقش این نوع سازه ها در کاهش یا افزایش آلودگی هوای سئول انجام داده اند. در این تحقیق که تراکم ساختمانی مهم ترین شاخصه آن بود، نهایتا به این نتیجه منجر شد که ساختمان های متراکم و فشرده سازی در کنار یکدیگر بر تقویت جریان های باد عمودی اثرگذارند. سخن پایانی اگر چه بلندمرتبه سازی به عنوان یک عامل اثرگذار در آلودگی نقش دارد اما نمی توان از بسیاری موضوعات و مسائل به سادگی گذشت. مسائلی نظیر اینکه دولت به جای پرداختن به صنایعی که اشتغال و اقتصاد را رونق می دهد، از صنایعی مانند خودروسازی حمایت می کند که در درجه چندم اهمیت قرار دارند؛ بنابراین به یکباره شاهد ورود 100 هزار خودرو به خیابان هستیم که آلودگی را تشدید می کنند. در یک کلام می توان گفت شهرداری، دولت و از طرفی بسیاری از شهروندان با بی توجهی به سایر مردم هم در این آلودگی سهم دارند.