قلب ساختمان خوب نمی تپد

گر وه تأسیسات: تجارب گذشته و مشاهدات عینی نشان می دهد، در بیشتر ساختمان های کشور مقررات ملی ساختمان به درستی رعایت نمی شود و اغلب ساکنان از ابتدای سکونت با مشکلاتی نظیر کارایی ضعیف و جانمایی نامطلوب سیستم های تأسیساتی و همچنین اتلاف فراوان انرژی یا نفوذ گرما و سرما به درون ساختمان گله مند هستند. مشاهده چنین مواردی در وهله اول نشان دهنده، فاصله بین حرف تا عمل است و در ابعاد کلی تر سوءاستفاده از اعتماد مردم تلقی می شود. این در حالی است که تأسیسات به عنوان قلب تپنده ساختمان تلقی شده و اجرای درست سیستم های تأسیساتی با آسایش ساکنان آن نسبت مستقیم دارد. طراحی و اجرای درست سیستم های تأسیساتی عامل مهم و تأثیرگذار در افزایش عمر ساختمان محسوب می شود. البته یک سری از مسائل این حوزه تئوری و یک سری مربوط به اجراست. بااین حال وقتی از سیستم تهویه مطبوع صحبت می شود لزوماً باید مشخص کنیم این دستگاه ها در کدام منطقه و تحت چه عوامل محیطی و درجه حرارتی کار می کنند، زیرا دستورالعمل ها نصب و استفاده در این خصوص متفاوت است. با توجه به عدم تعهد پیمانکارهای ساختمان به توافقات اولیه، متأسفانه کارهای اجرایی در کشور ما از همان ابتدا بر پایه درست انجام نمی شوند و طراحان ساختمان بدون توجه به گرید ها مختلف، الگوی مناسبی را ارائه نمی دهند. همه این موارد به ضعف کنترل کیفی برمی گردد. حال اینکه که در کشوری مثل ژاپن، کنترل کیفیت از ابتدا تا انتهای خط تولید یک پروژه صنعتی به طور کامل اعمال می شود و ما اثرات مطلوب آن را بر اقتصاد این کشور می بینیم. این در حالی است که تقسیم وظایف بین مهندسان ساختمان به درستی اعمال نمی شود و چرخه ساختمان سازی ایران در مقایسه با کشورهای دیگر کامل و هماهنگ نیست. اگرچه چارت سازمانی مشخصی داریم ولی چگونگی انجام کار مشخص نبوده و 97 درصد ساخت وسازهای کشور در سطح کم و توسط یک سری بسازبفروش غیرمتخصص انجام می شود. کیفیت فدای کمیت دانشگاه های ما به سمت کمی شدن پیش می روند و مهندسانی که از این دانشگا ه ها فارغ التحصیل می شوند معمولا از تخصص و تجربه کافی برخوردار نیستند. از طرف دیگر، هدایت پروژه های ساختمانی در دست کارفرماست و توجه نمی کند چه مهندسی برای چه قسمتی مناسب است، هر کس که پول کمتری تقاضا کند، طرفدار بیشتری دارد. نتیجه این می شود یک معمار یا پیمانکار تجربی به راحتی برگه های محاسباتی، نظارتی و طراحی هزاران مهندس را به قیمت پایین می خرد. ضعف نظارت در اجرای پروژه های ساختمانی طبق قانون شهرداری کارفرما یا پیمانکار نمی تواند به تنهایی مهندس طراح و ناظر را انتخاب کند بلکه نظام مهندسی در این خصوص تعیین تکلیف می کند. اگرچه این کار انجام می شود ولی در عمل نقشه های اجرایی به شرکت هایی واگذار می شود که توان اجرایی بالایی ندارند و کارفرما بدون توجه به این مسئله تنها به درج اسم مهندس ناظر در سردر پروژه ساختمانی اکتفا می کند. در اغلب کشورها یک شرکت ساختمانی دپارتمان کامل مهندسان معمار، سازه و تأسیسات را در اختیار دارد و برای اجرای پروژه ها به صورت یکپارچه از آنها استفاده می کند و بر کارشان نظارت مستقیم دارد. حال اینکه در ایران از طریق آگهی مهندسان بخش های مختلف را جذب می کنند و برای آنها سابقه کار و تخصص مهم نیست بلکه هدف انجام پروژه با حداقل هزینه است، بدون اینکه به کیفیت کار توجه شود. آشفته بازار تأسیساتی در حال حاضر نقشه ساختمان بدون ملاحظات تأسیساتی طراحی می شود و تنها به موافقت مهندس ناظر اکتفا می کنند. درحالی که عبور تجهیزات سیستم های تأسیساتی از جمله لوله های سرد و گرم باید از مسیرهای مشخص و تعریف شده باشد. همچنین در خصوص رایزرها تمهیداتی در نظر بگیرند تا در هر طبقه یک دریچه آدم رو برای مراجعه تعمیرکار وجود داشته باشد. اجرایی شدن این موارد مستلزم هماهنگ شدن مهندسان بخش های مختلف است. اگر بخواهیم به یک معضل عمده دیگر اشاره کنیم، باید بگوییم دستیابی به یک سیستم تهویه مطبوع ایده ال به نوع و ابعاد ساختمان که در آن زندگی می کنیم بستگی دارد. در حال حاضر مرسوم شده در ساختمان های بلندمرتبه برای هر طبقه یک پکیج نصب می کنند. این کار توجیه اقتصادی ندارد و نباید به صرف جداسازی سیستم های آب و برق در مجتمع های مسکونی از پکیج ها استفاده کنیم درحالی که می توان از یک موتورخانه مرکزی استفاده کرد و در ورودی هر ساختمان که قرار است آب گرم از آنجا عبور کند، یک سنسور کار گذاشت تا میزان استفاده مشخص شود. در حال حاضر دیگ های دوجداره موتورخانه سختی گیر ندارند. حال اینکه رسوب بین منبع و جداره داخلی لوله ها، حرکت سیال را با کندی مواجه می کند و به دلیل خاصیت عایق بودن مانع از عبور گرما و تبادل حرارت بین لوله ها می شود که نتیجه آن مصرف زیاد گاز در مشعل موتورخانه است. درحالی که اکنون رسوب شکن های تأسیساتی وارد بازار شده که در ابتدا و انتهای لوله ها نصب می شود و با ایجاد ارتعاش، باعث شکستن مولکول های آب و در نهایت کاهش رسوب لوله ها خواهد شد. صدور شناسنامه کار برای مشاغل ساختمانی اغلب ساختمان ها بدون نظارت دقیق ساخته می شوند و به علت سودآور بودن ساخت وساز، تقاضا برای استفاده از مجریان، مهندسان و مشاوران بخش های مختلف ساختمان افزایش یافته است. در این فضای رقابتی، پیمانکار یا مشاور برای جلب اعتماد کارفرما مجبور است قیمت خدمات را کاهش دهد که نتیجه آن کاهش استفاده از افراد متخصص در ساختمان سازی است. طبیعی است که کارفرما یا پیمانکار به دنبال نیروی ارزان قیمت است تا سود بیشتری ببرد؛ بنابراین نمی توان با یقین در خصوص کیفیت ساختمان های کشور اظهارنظر کرد. در شرایط فعلی بهترین راهکار این است که وزارت کار برای تمام مشاغل ساختمانی شناسنامه کار صادر کند و کیفیت کار مجریان از ابتدا تا انتهای پروژه تحت نظارت باشد و در نهایت تأییدیه ساختمان صادر شود.