کوچ غول های نفتی به ایران

برای من درک این نکته دشوار است که چرا موضوع ادعای اشخاص راجع به خسارات ناشی از ملی شدن صنایع در مورد ایران این همه محل گفتگو قرار گرفته، حال آنکه در بسیاری از کشورهای دیگر از جمله انگلستان که صنایع خود را ملی ساخته اند، چنین اشکالی پیش نیامده است. ما اینطور منصفانه عمل کرده ایم، مع ذلک با کمال تأسف ملاحظه می کنیم که تراست های بین المللی ما را موردحمله و بایکوت قرار داده و از این راه خسارات بزرگی به کشور ما وارد می آورند. تصمیم ملی شدن صنعت نفت نتیجه اراده سیاسی یک ملت مستقل و آزاد است اینها بخشی از دفاعیات برحق محمد مصدق در دادگاه لاهه بود. زمانی ملت ایران رؤیای شیرین و آرزوی دلربای ملی شدن صنعت نفت را در سر خود می پروراند. ملی شدن نفت آغاز گر راه استقلال وطن از عفریت استعمار بود اما دردمندانه ناکام ماند. پس از کودتای 28 مرداد، استعمار دوباره چنگال های خود را بر چاه های نفت ایران فرود آورد و در به یغما بردن ثروت مردم ستمدیده ایران فصل نوینی را آغاز کرد. داستان قرار داد های نفتی در ایران داستان قرار داد های نفتی در ایران با تمام فراز ها و فرود هایش اما همچنان پرمخاطره و حیاتی است. در زمان حکومت پهلوی دوم ایران با انعقاد قرارداد های خرید خدمت، با شرکت های طرف قرار داد تعاملات اقتصادی خود را ادامه می داد اما دیری نپایید، با وقوع انقلاب 57 رویه قرارداد ها به قرارداد های بیع متقابل، تغییر یافت. در این نوع قرار داد، پیمانکار خدماتی را به طرف مقابل خود عرضه و کارفرما نیز در ازای خرید و دریافت این خدمات اجرت آن را پرداخت می کند. در این مدل قرارداد بحثی از انتقال مالکیت و مشارکت و سهم بری پیمانکار وجود ندارد همچنین پیمانکار موظف است بر مبنای توافق با کارفرمای خود، عملیات و پروژه را به اتمام رساند و در ازای فعالیت خود حق الزحمه آن را نیز دریافت کند. این سیاست نفتی البته چندان به مذاق شرکت های نفتی خوش نیامد و کاهش قیمت نفت در سال های اخیر مزید بر علت شد تا در انعقاد قرار داد در حوزه های نفتی ایران، چندان تمایل نداشته باشند. کلودیو دسکالزی، مدیرعامل شرکت ایتالیایی نفت انی در رابطه با بیع متقابل اعلام کرده بود که شرکت وی و دیگران بدون بهبود مفاد قراردادها به ایران بازنخواهند گشت. ما پول زیادی را از دست دادیم و شرایط قراردادها باید تغییر کند. مارتن وتسلا، از مدیران شرکت شل نیز عنوان کرده بود که شرایط کنونی قیمت نفت و ذخایر نفتی سبب شده است که امروز دیگر قراردادهای بیع متقابل برای هیچکس جذاب نباشد. سرنوشت میادین نفتی و گازی مشترک در این میان هزینه های گزاف استخراج نفتی و همچنین وجود تکنولوژی قدیمی موجب شد تا ایران در میادین نفتی و گازی مشترک با همسایگان خود، چندان موفق نباشد و سالانه در رقابت برداشت از این حوزه ها، متضرر مقادیر هنگفتی باشد. بر اساس آخرین اطلاعاتی که شرکت ملی نفت ایران در سال 89 در این خصوص منتشر کرد، برداشت عربستان از چهار میدان نفتی مشترک با ایران، بیش از 10 برابر ایران است. عربستان روزانه 450 هزار بشکه منابع هیدروکربور برداشت می کند، اما برداشت ایران فقط 42 هزار بشکه در روز است. عراق نیز در برداشت از میادین مشترک بیش از دو برابر از ایران پیشتر است. این کشور از 12 میدان مشترک نفتی با ایران روزانه 295 هزار بشکه برداشت می کند درحالی که برداشت ایران روزانه 130 هزار بشکه بیشتر نیست. سایر میادین نفتی و گازی مشترک ایران نیز چنین وضعی دارند، همچنین برداشت ایران از برخی میادین مشترک، مانند لایه نفتی پارس جنوبی مشترک با قطر، صفر است. قطر روزانه 450 هزار بشکه نفت استخراج می کند در حالی که ایران هنوز کار اکتشاف و استخراج از برخی میادین مشترک تازه کشف شده در دریای خزر، مانند میدان سردار جنگل را شروع نکرده و گزارشی هم از آن در دست نیست. در برداشت گاز عقب مانده ایم به گفته سیدعماد حسینی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، درست است که منابع محدود است و ممکن است سایر بخش ها بدان نیاز داشته باشند اما ما نمی توانیم شاهد از بین رفتن ثروتمان باشیم. لازم است کاری کنیم. ما در حال حاضر در برداشت گاز از حوزه مشترک پارس جنوبی از قطر عقب مانده ایم و زنگ خطر در مورد عقب ماندن از عراق برای برداشت از حوزه های مشترک نفتی با این کشور به صدا درآمده است. ورود تکنولوژی به خط تولید و بهبود شرایط استخراج از جمله اهداف مهم وزارت نفت دولت روحانی است. بیژن زنگنه با اهتمام بر این اصل در کابینه دولت روحانی چون ستاره می درخشد. وزیر نفت دولت روحانی، برای بازپس گیری حق ایران در میادین مشترک هیدروکربنی اقدام به تنظیم قرار داد های نفتی با شرکت های بزرگ کرده و این خبر از کوچ غول های نفتی جهان به ایران خواهد داد. پایان شب یلدای تحریم ها و طلوع صبح دوران پسابرجام بیش از پیش لزوم این قرار داد ها را مشخص می کند. هزینه پایین تولید نفت و گاز در ایران مدیر شرکت آلمانی وینترشال در جهت سرمایه گذاری در هر دو بخش نفت و گاز ایران ابراز علاقه کرده و معتقد است: با توجه به هزینه پایین تولید نفت و گاز در ایران، آینده بازار هر چه باشد، سرمایه گذاری را توجیه می کند. اما مخالفان همیشه وزیر نفت، دیگر تاب سکوت نداشتند و به انتقاد صریح از زنگنه پرداختند. علیرضا زاکانی، نماینده مردم تهران روز شنبه 20 دی ماه گفت: به صراحت به زنگنه اعلام می کنیم که کشور ما تحمل انعقاد قراردادهای کرسنت بعدی را ندارد و آگاهی نسبت به شرایط کرسنت ما را بر این می دارد که از ابتدا مانع انعقاد قراردادهای جدید نفتی که از کرسنت بدتر است، شویم. زنگنه و دوستانش در گذشته آسیب جدی به حوزه نفت و گاز کشور وارد کردند و نباید این خطاها تکرار شود. حسین امیری خامکانی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در مصاحبه ای پاسخی روشن به سخنان زاکانی داد. وی در این باره گفت: براساس حکم قانونی و با توجه به عدم انگیزه سرمایه گذاران، وزارت نفت موظف شد که در چارچوب قراردادهای قبلی بازنگری کند و دولت هم بر اساس بخش نامه ای ضوابطی تعیین کرده که در آن بر حاکمیت و مالکیت دولت تأکید شده و مقرر شد که مصوبات دولت هم در هیئت تطبیق قوانین بررسی شود و هیئت تطبیق قوانین نیز زیر نظر رئیس مجلس آن را تأیید کرده است. اینکه چون جناح سیاسی مقابل قرارداد می بندد باید آن را نقد کنیم و نقدمان فقط بر اساس بی اعتمادی باشد صحیح نیست و جواب نمی دهد. کسانی که انتقاد دارند باید نظر کار شناسی را به مرکز پژوهش های مجلس یا وزارت نفت ارائه کرده و در قالب بند و ماده و به صورت مستدل توضیح دهند و از کلی گویی بپرهیزند. این نماینده مجلس در ادامه گفت: منتقدان فقط با کلی گویی مطرح می کنند که قرارداد ها منتج به کرسنت می شود لذا خواهش می کنیم نظرات خود را مستند برای وزارت نفت و کمیسیون ارسال کنند و بگویند کجای قانون و قرارداد منجر به کرسنت می شود؟ آن زمان ما هم حساس خواهیم شد. کسانی که به این قرارداد ها معترض اند همچنان نتوانسته اند در تبیین روش نوین و وجود مشکل سرمایه گذار در ایران راه حل منطقی و اصولی خود را ارائه دهند.