میدان ولی عصر(عج) قربانی تجاری سازی

گروه ساخت وساز: هر روز اخبار عجیبی در مورد ساخت وسازهای شهر تهران توسط شهرداری به گوش می رسد. این بار صحبت از نابودی میدانی با هویت دیرینه است که مردم با آن انس و الفت گرفته اند؛ میدان ولیعصر. شهرداری تهران چند سال پس از اینکه دور میدان ولی عصر را بسته بود و کارگرانش آنجا مشغول به کار بودند، سرانجام از تصمیم تازه اش برای یکی از قدیمی ترین میدان های پایتخت بعد از راه اندازی مترو رونمایی کرد؛ خلاصه طرح به این شرح است: به جای میدان ولی عصر(عج) یک ایستگاه مترو و یک مرکز تجاری دوطبقه ساخته می شود فواره ها خاموش می شوند میدان ولی عصر(عج) نه فقط یکی از قدیمی ترین میدان های تهران بلکه یکی از زیباترین آنها بود؛ نقطه ای در میانه بلوار کشاورز که سالیان سال آدم های این شهر نشانی اش را با فواره ای بلند می شناختند و نام دیگر این میدان فواره بود. همان فواره ای که وقتی روز به میانه می رسید و آفتاب شهر داغ می شد، قطره های آب بی شمار را در هوا می پراکند. آدم ها درکنار این فواره راه می رفتند و مغازه داران درهای مغازه هایشان را نیمه باز می گذاشتند تا شمیم هوای خنک و بوی خاک نم خورده بیاید. اینجا میدان ولی عصر بود همین قدر مفرح و همین قدر دوست داشتنی و چندین نسل از آدم های این شهر این میدان را با همین فضا و با همین خاطره ها زندگی کردند. اگرنه همه آنها اما بسیاری از آنها در سال های گذشته هنگام عبور از میدان ولی عصر به این فکر می کردند وقتی ساخت وساز مترو تمام شود، این میدان هم لابد به روزگار آرامش و زیبایی اش بازمی گردد. حالا عملیات ساخت ایستگاه مترو رو به پایان است، اما میدان ولی عصر دیگر برنمی گردد. تازه ترین خبر این است که آن میدان قدیمی را با آن همه خاطره با آن فواره بلند و آرامش همیشگی اش برداشته اند و به جایش نه فقط یک ایستگاه مترو که یک ایستگاه به اضافه یک مجتمع تجاری کاشته اند. این خبری است که عیسی علیزاده، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهر تهران اعلام کرد و گفت: میدان ولی عصر 13 متر زیر زمین می رود و در شکل جدیدش دارای یک گود 13متری و دوطبقه تجاری خواهد بود. او از اقدامات سازمان زیباسازی برای طراحی نماد این میدان خبر داده و گفته است: این نماد هرچه باشد، باید طوری طراحی شود که تا 13متر سطح یک موضوع را به مخاطب نشان بدهد و از آن سطح به بالا، طراحی دیگری داشته باشد. همچنین رئیس سازمان زیباسازی از استادان مجسمه سازی خواسته تا از میدان ولی عصر با این شکل و شمایل جدیدش دیدن کنند و برای نماد حجمی آن طرح بدهند. ما فقط متولی نماد میدان هستیم پیگیری ها از سازمان زیباسازی شهر تهران نشان می دهد آنها در ایده پردازی اینکه این میدان ساختار فعلی را پیدا کند، یعنی 13متر پایین برود و بعد تبدیل به مرکز تجاری جدیدی در مرکز شهر تهران شود، مداخله ای نداشتند، این نکته ای است که سیدمجتبی موسوی، معاون فرهنگی و هنرهای شهری سازمان زیباسازی شهر تهران درباره آن می گوید: میدان ولی عصر در طرح ساخت ایستگاه مترو بوده است و مدتی همکاران ما در مترو مشغول عملیات عمرانی این ایستگاه بودند. با توجه به اینکه عملیات عمرانی میدان درحال اتمام است، ما در فراخوانی اعلام کرده ایم هنرمندان رشته های مختلف اعم از تجسمی و معماری با توجه به شکل جدیدی که این میدان پیدا می کنند، درخصوص طراحی نماد جدید این میدان که می تواند به صورت یک المان حجمی باشد، ایده ها و پیشنهاداتشان را ارائه کنند. او در پاسخ به این پرسش که طراحی میدان ولی عصر به شکل جدید توسط کدام سازمان در شهرداری تهران انجام شده و آیا سازمان زیباسازی موافق اجرای این طرح در میدان ولی عصر بوده است، می گوید: مطالعات طراحی فعلی میدان و آنچه قرار است در آینده راه اندازی شود، توسط شرکت مترو انجام شده است. درواقع آنها این فضا را با کاربری ایستگاهی طراحی کرده اند و آنچه ما در سازمان زیباسازی انجام می دهیم، طراحی نماد حجمی میدان است البته در یکی از طبقات فضاهای داخلی میدان و در رمپ های اطراف آن هم پیش بینی دیوارنگاری شده است. آن طور که موسوی می گوید: ورودی ها و خروجی های متروی میدان ولی عصر در چهارگوشه میدان پیش بینی شده و مسافران و افرادی که می خواهند وارد فضای مرکزی میدان شوند، هم از ورودی ایستگاه وارد شده و بعد به زیرزمین می روند. موسوی درباره این که ساخت مترو و طراحی جدید میدان ولی عصر موجب شده که تهران، میدان ولیعصر را با هویت گذشته اش به کلی از دست بدهد و با میدان تازه ای مواجه شود، می گوید: به هرحال این میدان شکل جدیدی خواهد داشت اما بخشی از تغییراتی که در تهران رخ می دهد، ناشی از الزامات توسعه شهری و نیازهای روز است و در ارتباط با میدان ولی عصر هم این تغییرات ناشی از همین شرایط بوده است. جبران هزینه مترو با تجاری سازی شورای شهر تهران پیش از این به شهرداری تهران اجازه داده تا برای تأمین هزینه های ساخت و توسعه مترو در تهران نسبت به ساخت مجتمع های تجاری در ایستگاه های مترو اقدام کند و حالا میدان ولی عصر را با این شکل و شمایل تازه و گود رفته اش تا عمق 13متری زمین می توان یکی از نتایج همین تصمیمات به شمار آورد. ابوالفضل قناعتی، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران در ارتباط با همین پروژه می گوید: ساخت هر ایستگاه مترو تقریبا 400 میلیارد تومان هزینه دارد. به همین دلیل شهرداری تهران می تواند و باید بخشی از هزینه کرد را در قالب بخش تجاری ایستگاهی تأمین کند، همان طور که بخش دیگر اعتبارات مورد نیاز در این زمینه را در قالب تهاتر و به صورت غیرنقد پیش بینی می کند. مشکلات تازه قناعتی می گوید: طرحی که اکنون در میدان ولی عصر اجرا شده، به طور جداگانه و با جزییات در شورای شهر تهران مطرح نشده و شاید اگر مطرح شده بود، پیشنهادات دیگری در این زمینه مورد توجه قرار می گرفت. به گفته او، افزودن بر بار تجاری میدان ولی عصر با توجه به تراکم فضاهای تجاری و ترافیک سنگین، تصمیم قابل قبولی نیست و اگر کاربری این مراکز به کاربری های فرهنگی مثل گالری ها و مراکز آموزشی اختصاص یابد، می تواند هویت فرهنگی و اجتماعی در آنجا ایجاد کند اما ایجاد یک مرکز تجاری جدید در قلب یک مرکز تجاری دیگر مشکلات اجتماعی و فرهنگی تازه ای در این محدوده ایجاد می کند. کلام آخر فارغ از اینکه شهرداری تهران به دنبال درآمدزایی و ایجاد درآمدهای پایدار برای اداره شهری است که دیگر از شدت متراکم شدن جای نفس کشیدن ندارد اما بدسلیقگی و تصمیم گیری بر مبنای منافع آنی بدون توجه به منافع آتی، انتقادی است که نسبت به مدیریت شهری و شهرداری تهران از دوره های گذشته وجود داشته و همچنان نیز به قوت خویش باقی است. با وجود اینکه محمدباقر قالیباف، شهردار تهران در دهه گذشته نگاه اجتماعی به مسائل شهری را به عنوان مهم ترین شعار و برنامه خود اعلام کرده اما واقعیت این است که کارنامه او در تهران نشان می دهد آنچه در یک دهه در پایتخت عملیاتی و اجرایی شده، اغلب آنچنان تحت تأثیر منافع و بهره برداری های اقتصادی قرار داشته که عملا جایی برای توجه به منافع اجتماعی و فرهنگی باقی نمانده است و تهران هر روز بیشتر از گذشته کیفیت مطلوب برای زندگی را از دست می دهد.