مسجد گوهر شاد

به مناسبت دوم بهمن، روز احداث مسجد گوهرشاد: مسجد گوهرشاد یکی از بناهای تاریخی دوره تیموری و جزو مهم ترین و شلوغ ترین مسجدهای ایران است. این مسجد در مشهد و جنوب حرم علی بن موسی الرضا (ع) به دستور گوهرشادبیگم، دختر امیر غیاث الدین ترخان، از امرای جغتایی و همسر شاهرخ تیموری ساخته شد. ظرافت و زیبایی کاشی کاری، خط و اسلوب معماری، این مسجد را به یکی از شاهکارهای معماری ایرانی بدل کرده است. استاد قوام الدین شیرازی این مسجد را در سال 821 قمری به سبک چهار ایوانی و به شیوه تیموری ساخته است. مسجد گوهرشاد در طی سال ها بر اثر عوامل طبیعی و انسانی آسیب های زیادی دیده و گنبد آن تاکنون چهار بار تعمیر شده است. در زمین لرزه سال 1084، ایوان مقصوره صدماتی دید که بازسازی شد، پس از گلوله باران روس ها در سال 1330 گنبد و ایوان های مسجد صدمه دیدند که مرمت شدند. گنبد ایوان مقصوره، در سال 1339شمسی برای مرمت اساسی تخریب و توسط معماران ایرانی و زیر نظر مهندس عباس آفرنده و با رعایت ویژگی های گذشته و حفظ مشخصات اصلی بازسازی شد. گنبد مسجد به ارتفاع 41 متر بالای ایوان مقصوره جای دارد و سطح خارجی آن با آجر لعاب دار و یک کتیبه با خط کوفی تزئین شده است. در دو طرف این ایوان، دو مناره هر کدام به ارتفاع 43 متر ساخته شده و دارای کتیبه هایی است. صحن مسجد به شکل مربع، به مساحت 2800 مترمربع بوده و دارای چهار ایوان بزرگ و هفت شبستان وسیع و شش در ورودی و خروجی است. مهم ترین ایوانِ مسجد، ایوان جنوبی است که هنرهای گوناگون در آن به کاررفته حدود 500 مترمربع مساحت، 37 متر طول و 5/25 متر ارتفاع، ایوان مقصوره نام دارد. کتیبه بایسنقر (فرزند گوهرشاد) که از بهترین ثلث نویسان عهد تیموری بوده، در این ایوان دیده می شود که تاریخ بنای مسجد بر کاشی معرق، در آن نوشته شده است. محراب مسجد در میانِ ایوان جای دارد که از سنگ مرمر ساخته شده است. کتیبه ای در میان مقرنس کاری های آن نیز وجود دارد. گنبد مسجد بر بالای این ایوان است. یکی دیگر از اجزای ایوان منبری است به نام صاحب الزمان که توسط محمد نجّار خراسانی، هنرمند ناشناس عصر فتحعلی شاه از چوبِ گردو و گلابی ساخته شده و هنرهای منبت کاری در آن به کار رفته است. ایوان شمالی، معروف به ایوان دارالسیاده، ایوان شرقی، ایوان اعتکاف و ایوان غربی، ایوان شیخ بهاءالدین نامگذاری شده است. نام بانو گوهرشاد، بانی مسجد، در ایوان شمالی مسجد (ایوان دارالسیاده) بر کاشی معرق به رنگ زرد و خط ثلث نوشته شده است. این ایوان با معرق کاری زیبایی تزئین شده و بر سر در ورودی آن به رواق دارالسیاده، پنجره ای نقره از آثار عهد قاجاریه نصب شده است. دو ایوان شرقی و غربی مسجد گوهرشاد، با معرق کاری ممتاز و کتیبه هایی به خط ثلث، مسجد را به رواق امام خمینی(ره) و بست شیخ بهاءالدین مرتبط می کند. برای شکل دادن به مجموعه بارگاه منور امام رضا (ع)، در سه ورودی از خیابان های شیرازی، نواب صفوی و طبرسی، سردرهایی طراحی و ساخته شده است.