نظارت در نظارت در نظارت و آخر هیچ

گروه ساخت وساز: کیفیت صنعت ساختمان ما حال وروز خوشی ندارد. از یک طرف هر کس می تواند ساخت وساز می کند و از طرفی دیگر بسیاری از مصالح تولیدی از حداقل های استاندارد بی بهره اند. نهایتا این ساخت وسازهای کج ومعوج از طرف مهندسان ناظر و نهاد های مسئول نظارت نمی شوند تا تمام بخش ها در هماهنگی با هم، کمر به نابودی ساختمان هایی ببندند که اغلب در روزگار جوانی دوران رخوت و سستی خود را طی می کنند. حدود 20 سال است که قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان به تصویب رسیده و سازمانی به همین نام مسئولیت بخش کنترل را برعهده گرفته است. اعضای این سازمان بیش از 300 هزار نفر هستند که در اقصی نقاط کشور توزیع شده اند و حتی به گفته ترکان، رئیس شورای مرکزی سازمان نظام مهندسی فراتر از ظرفیت صنعت ساختمان مهندس داریم. با این وجود این سازمان نتوانسته در بخش نظارت که یکی از اصلی ترین اهداف تأسیس آن عنوان شده است، موفق عمل کند. نتیجه اینکه سیستم نظارت در طول 20 سال اخیر، بود و نبودش چندان تفاوتی به حال ساخت وساز نداشته است. در ادامه تهیه سلسله گزارش های پیام ساختمان از پروژه های ساختمانی سطح شهر، سراغ چهار سازنده رفته ایم و نظر آنها را در مورد سیستم نظارت کنونی جویا شده ایم. شرط نظارت تخصص است نه امتحان حوالی میدان امام حسین(ع) ساختمانی 5 طبقه در حال ساخت است. داخل می شویم و از کارگر سراغ سازنده را می گیریم. متعجبانه می گوید: خودم هستم، بفرمایید؟ از او در مورد سیستم نظارت می پرسم و اینکه چقدر از مهندسان ناظر رضایت دارد. او پاسخ می دهد: حدود 20 سال است که ساخت وساز می کنم و سرد و گرم ساختمان را چه در دوران رونق و چه در دوران رکود چشیده ام. مهندس ناظر بودن در این دوره و زمانه کار راحتی است. کافی است در آزمون های نظام مهندسی شرکت کنید و نمره موردنظر را کسب کنید اما مهم تخصص انجام کار است که خیلی از مهندسان ندارند تصور کنید مهندس ناظری که تازه پروانه گرفته بخواهد ناظر ساختمانتان شود. قبلا ارجاع بهتر بود این سازنده قدیمی ادامه می دهد: قبلا که مهندس ناظر را خودمان انتخاب می کردیم، وضعیت نظارت بهتر بود. چون برایمان دل می سوزاند اما در حال حاضر مهندس ناظر می داند که شاید تا آخر عمر هم به من برخورد نکند. ناظر واقعی نمی خواهم بعد از انتقادات این سازنده، سراغ ساختمان دوم در نزدیکی پل چوبی رفتیم. سازنده این ساختمان که خودش مهندس کشاورزی است، به پیام ساختمان می گوید: چه در طول دورانی که سرمایه گذار بوده ام و چه در دورانی که ساخت وساز کرده ام، موارد بسیار عجیبی از نظارت دیده ام. ازجمله اینکه مهندس ناظرِ اسمی با مهندس ناظری که رسما در پروژه حاضر می شود، متفاوت هستند. جالب اینکه استدلال می کنند که با این پول ها نمی صرفد که در ساختمان حاضر شویم. من در ابتدای کار که فقط سرمایه گذاری می کردم، معترض می شدم که اگر برای شما نمی صرفد چرا کار را قبول می کنید؟ اصلا تقصیر بنده مالک و سرمایه گذار چیست که برای شما نمی صرفد؟ این سازنده ادامه می دهد: الان وضعیت به گونه ای پیش رفته که شخص بنده حاضر نیستم مهندس ناظر در ساختمان حاضر باشد و پول واقعی بگیرد. چون در این صورت بنده که وجدان کاری دارم و همه چیز را با وسواس انجام می دهم باید پول هنگفتی را هم به مهندس ناظر پرداخت کنم. هر وقت هم که اعتراض می کنیم، می گویند مگر نظارت چند درصد از پروژه می شود؟ تصور کنید تمام آیتم ها را به همین منوال بر ما تحمیل کنند، در این صورت واقعا ساخت وساز دیگر سودی ندارد. پول ناظر را باید شهرداری بپردازد یک ساختمان واقع در اطراف چهارراه استانبول سومین ساختمان موردنظر ما برای بررسی عملکرد مهندسان ناظر است. سازنده ساختمان کاملا با نشریه پیام ساختمان آشناست. او از ما می خواهد اظهاراتش را در نشریه منعکس کنیم تا شاید مسئولان محترم در صنعت ساختمان بازنگری کنند. وی می گوید: نظر من این است که اصولا نباید سازنده و مالک پول مهندس ناظر را پرداخت کنند. مگر می شود کسی به یک نفر پول بدهد، بگوید بیا بنده را نظارت کن و اگر تخلفی از من گرفتی، گزارش کن تا من را به خاک سیاه بنشانند؟ وی می افزاید: پرداخت این پول از وظایف شهرداری است. همان طور که ناظر گزارشش را به شهرداری ارائه می کند باید از محل عوارض صدور پروانه که به شهرداری پرداخت می کنیم، حقوق مهندس ناظر را پرداخت کنند. در واقع این پول در ازای خدماتی به شهرداری پرداخت می شود و اگر غیر از این بود نباید مبلغ پول پرداختی در این حد و اندازه می بود. ارجاع کار تصادفی نیست چند کوچه آن طرف تر سراغ آخرین ساختمان موردبررسی می رویم. از سازنده ساختمان که او هم به نظر بسیار باتجربه می آید در مورد سیستم ارجاع کار نظارت می پرسیم. وی به خبرنگار ما می گوید: گفته می شد سیستم ارجاع کار نظارت کاملا به صورت تصادفی انجام می شود اما بنده نمونه های بسیاری سراغ دارم که پشت سر هم کار می گرفتند. ناظر در برابر سازنده وی ادامه می دهد: مهندس ناظر در سیستم ساخت وساز ما در برابر سازنده قرار دارد درحالی که در اکثر کشور ها این دو مکمل هم هستند و هدف واحدی را دنبال می کنند. متأسفانه سیستم امروز ساختمان ما شده نظارت در نظارت در نظارت و آخر هیچ. ناظر سازنده را نظارت می کند، نظام مهندسی ناظر را و وزارت راه و شهرسازی هم در نهایت نظام مهندسی را نظارت می کند. شهرداری هم که قربانش بروم اصلا دوست ندارد کسی نظارتش کند؛ سیستمی که تاکنون پاسخگو نبوده است. معتقدم در حال حاضر نظارت خیلی به انحراف رفته است. مهندس ناظر از ساختمان بازدید می کند تا به شهرداری تخلفات را گزارش کند و درآمد شهرداری افزایش یابد. به ندرت مهندسان ناظری را می بینیم که در ارتقای کیفیت ساختمان نقش مؤثری ایفا کنند.