پته اش روی آب افتاد

هر فردی در طول زندگی خود راز سربه مهر و نکته ای دارد که دلش نمی خواهد دیگران چیزی از آن بدانند و قطعا برملا شدن آن راز بسیار ناخوشایند است. دراین باره حتما اصطلاح پته اش روی آب افتاد را شنیده اید. بد نیست بدانید ریشه این اصطلاح برمی گردد به زمان های دور که لوله کشی آب و انشعابات در خانه ها وجود نداشت. پته درواقع یک شی بند گونه ای بود که در قسمت های مختلف جوی های شیب دار می بستند که هم آب را نگاه دارد و هم جوی شسته نشود. در حال حاضر که تمام شهرها و اغلب روستاهای کشور لوله کشی شده از آب تصفیه شده چاه ها و چشمه سارها استفاده می کنند واژه پته و پته بستن دیگر غریب و مهجور شده است. در سال های گذشته که لوله کشی نبود و آب مورداحتیاج شهرها در داخل جوی های سرباز نه سربسته جریان داشت هر جا که لازم می شد مقداری از آب جاری به داخل کوچه های مسیر یا خانه های مسکونی جریان پیدا کند، سد و بند کوچکی از جنس چوب به نام پته در داخل جوی خیابان یا کوچه قرار داده آب را به قدر نیاز نه کم و نه زیاد به داخل حوض و آب انبارخانه جریان می دادند تا از آب حوض برای شستشوی ظروف و لباس و مصارف دیگر و از آب نیمه صاف آب انبار که قسمت عمده گل ولای و اضافاتش رسوب می کرد برای نوشیدن و به کار بردن در امور خوراک پزی استفاده کنند. در این میان افرادی بودند که در سال های کم آبی و خشک سالی، با توجه به نیازشان برای پر کردن حوض و آب انبار در غیر نوبت به حقوق دیگران تجاوز کرده از آب سهمی و نوبتی آنان سوءاستفاده می کردند. بنابراین نیمه شب ها که اهالی آن محله یا آبادی در خواب بودند، داخل جوی پته می بستند و آب را می بردند. بدیهی است در آن نیمه های شب کمتر کسی متوجه آب دزدی آن شخص می شد، گاهی فشار آب موجب می شد که پته اش روی آب بیفتد یعنی فشار آب پته را از جایش کنده به جاهای دیگر می برد که در این صورت ساکنان خانه های پایین تر پته را روی آب می دیدند و رازش بدین وسیله فاش شده قشقرق برپا می شد و آبرویش بر باد می رفت. گفتنی است پته معنای دیگری نیز در فرهنگ فارسی دارد و آنچه را که امروزه به نام گذرنامه و بلیت نامیده می شود در زمان قدیم پته می گفتند. درواقع پته همان گذرنامه یا پاسپورت بود.