درآمد های اتفاقی که اتفاقی نیست

کلانشهر تهران با حداقل 12 میلیون نفر جمعیت نیازمند بودجه بسیار هنگفتی است که بخش اعظم این بودجه همواره از محل عوارض و جرایم ساخت وساز وصول می شود. در چند سال اخیر با رکود صنعت ساختمان مشکلات تأمین بودجه شهر هم آغاز شد و عملا تحقق حدود 70 درصد بودجه با تردید مواجه شد؛ بنابراین تراکم فروشی، واگذاری زمین به پیمانکاران، تغییر کاربری باغات و کاهش سرانه های خدماتی را بیش از گذشته در دستور کار قرار داد. شهردار تهران و اعضای شورای شهر هم بار ها از دولت به خاطر کمک نکردن به شهرداری به ویژه در بخش حمل ونقل عمومی بر اساس قانون انتقاد کردند اما دولت عنوان می کرد که پولی برای کمک به شهرداری تهران ندارد. تأکید بودجه بر ساخت و ساز سال94 با تمام فراز و نشیب ها برای شهرداری رو به اتمام است و مدیریت شهری لایحه بودجه سال آینده را به شورا تقدیم کرده است. لایحه ای که بخش زیادی از آن مطابق معمول بر درآمد های بخش ساخت و ساز تأکید دارد و بخش دیگری از آن مربوط به تحقق عوارض پایدار شهری است. نگاهی به رکود صنعت ساختمان و همچنین اتفاقات اخیر مانند لایحه ارزش افزوده دولت که دست شهرداری را در گرفتن عوارض پایدار می بندد، تحقق این بودجه را با تردید های اساسی مواجه می کند. سهم بالای درآمد اتفاقی و فروش املاک اگرچه لایحه پیشنهادی بودجه سال آینده پایتخت فقط 3/3 درصد نسبت به بودجه سال جاری به دلیل رعایت احتیاط در تحقق منابع مالی در سال افزایش پیدا کرده است اما بخش زیادی از این افزایش اندک نیز در گرو کسب درآمد از محل فروش و واگذاری دارایی های اتفاقی یا همان عوارض صدور پروانه، تراکم فروشی، تغییر کاربری و ...است. بررسی ردیف های درآمدی لایحه پیشنهادی بودجه 95 حاکی از آن است که 63 درصد از بودجه سال آینده شهرداری از محل فروش و واگذاری دارایی های سرمایه ای پایتخت باید تأمین شود که در دو دسته عوارض تراکم و تغییر کاربری به عنوان درآمد اتفاقی و همچنین فروش املاک شهر طراحی شده است. فروش تراکم و تغییر کاربری در صدر درآمدزایی ردیف درآمدی پیش بینی شده شهرداری برای تراکم و تغییر کاربری معادل رقم 9 هزار و470 میلیارد تومان و از محل فروش املاک نیز رقم هزار و 663 میلیارد تومان پیش بینی کسب درآمد شده و در مقابل فقط دو نوع منابع درآمدی پایدار و سالم شامل مالیات بر ارزش افزوده و عوارض نوسازی تعریف کرده است که به ترتیب 6/8 درصد و 18 درصد نسبت به بودجه مصوب سال 94 رشد کرده اند. 19 درصد بودجه از درآمد های پایدار این در حالی است که مدیران شهرداری و شورای شهر نسبت به وصول همین دو منبع پایدار که فقط 19 درصد کل بودجه شهر را برای سال آینده شامل می شود امید زیادی ندارند. همچنان که در 9 ماهه سال جاری نیز سهم شهر تهران از مالیات بر ارزش افزوده در حد هدف گذاری بودجه وصول نشده است و سال آینده نیز به تحقق بیشتر درآمد از این محل امید چندانی وجود ندارد؛ لذا عدد مالیات بر ارزش افزوده در لایحه پیشنهادی بودجه معادل 3 هزار و 100 میلیارد تومان بسته شده که فقط 200 میلیارد تومان نسبت به سال جاری افزایش داشته است. تردید در تحقق مالیات بر ارزش افزوده ضمنا آنچه احتمالا نرخ وصولی سال آینده شهرداری تهران از محل مالیات بر ارزش افزوده را به عنوان یک درآمد پایدار به مراتب ضعیف تر از امسال می کند تغییراتی است که دولت در مسیر پرداخت سهم شهرداری تهران از مالیات بر ارزش افزوده در برنامه ششم توسعه از جمله واریز عوارض موردنظر به حساب استانداری ها تعریف کرده است. تصمیمی که شورای شهر و شهرداری تهران با انتقاد نسبت به آن معتقدند این تصمیم دسترسی شهرداری را برای سال آینده به این منبع پایدار مالی که 4/17 درصد از کل منابع مالی سال آینده اداره پایتخت را تشکیل می دهد، مشکل می کند. سهم 4 درصدی وام از طرف دیگر وام که به عنوان یکی از منابع تأمین مالی سالانه و البته غیرمضر برای شهر تهران تعریف می شود برای سال آینده معادل 700 میلیارد تومان پیش بینی شده که فقط 84 میلیارد تومان (13/6 درصد) نسبت به سال جاری رشد داشته است. این منبع مالی سهم 4 درصدی از کل منابع درآمدی پایتخت برای سال آینده را تشکیل خواهد داد. همچنین عوارض نوسازی نیز به عنوان یک درآمد پایدار و سالم شهری در تمامی کلانشهرهای دنیا تعریف می شود برای بودجه سال آینده پایتخت در حد 366 میلیارد تومان پیش بینی شده که نشان دهنده سهم کمتر از دو درصدی از کل منابع درآمدی شهر تهران است. منتظر تراکم فروشی های بیشتر مجموعه این بررسی ها نشان می دهد در وصول منابع مالی پایدار شک و تردید زیادی وجود دارد. واضح است که شهرداری در سال آینده در صورت تحقق نیافتن درآمد های پایدار باید به سبک و سیاق سال های گذشته درآمد های اتفاقی را که اتفاقا شباهتی به اتفاق ندارند و تبدیل به یک اصل انکارناپذیر شده اند، اتفاقی تر! از همیشه در دستور کار قرار می دهد؛ بنابراین با وضعیت موجود باید منتظر تراکم فروشی و تغییر کاربری های بیشتری باشیم.