مثلث تحقق اخلاق مهندسی

دانش مهندسی در کشور ما وامدار مشاهیر و دانشمندانی است که تاریخ ساز بوده اند و بدون تردید قسمتی از فرهنگ و تمدن ایرانی اسلامی ما ثمره تلاش آنهایی است که کوشیده اند با تکیه بر دانش و تعهد، سهمی در اعتلای جایگاه مهندسی این سرزمین داشته باشند. با پیشرفت جوامع بشری و گسترش فرهنگ شهرنشینی، نقش مهندسان ساختمان در ایجاد محیط زندگی مناسب، ایمن و دوستدار محیط زیست بیشتر شده و به تدریج وظایف آنان به طور تخصصی و با ایجاد رشته های مرتبط در این حوزه تکمیل شد. در همین راستا، ساختارها و سازمان های مهندسی مردم نهاد شکل گرفتند تا برای آسایش و آرامش مردم به ارائه خدمات بپردازند و به این ترتیب نقش کلیدی و باارزش مهندسان ساختمان در جامعه آشکار شد. در این میان، منافع مالی و شهرت طلبی کم کم وجدان عده ای را به خواب بی خبری فرو برد و رقابت، فضایی ناعادلانه به خود گرفت. افزایش جمعیت و رشد جامعه تحصیل کرده فضای رقابت را تنگ و تنگ تر کرد تا برخی فرصت طلبان اهداف متعالی را قربانی منفعت طلبی شخصی خود کنند؛ بنابراین نوعی بدبینی نسبت به مهندسان بخش ساختمان شکل گرفت. به هرحال مهندسان ساختمان برخلاف بسیاری از رشته های مهندسی به طور مستقیم با مردم ارتباط دارند و اغلب سازندگان و مالکان انتظار دارند در ازای پولی که می پردازند، خدمات مهندسی را در بخش های طراحی، نظارت و اجرا دریافت کنند اما زمانی که این خدمات به خوبی و آنچنان که در قانون آمده ارائه نمی شود، فضای مسمومی علیه مهندسان شکل می گیرد. این در حالی است که بسیاری از مهندسان حتی فراتر از وظیفه قانونی خود و بر اساس اخلاق حرفه ای خدمت رسانی می کنند اما به آتش دیگران می سوزند. در چنین شرایطی برای احقاق اخلاق حرفه ای و بسط آن در جامعه چند اقدام حیاتی به نظر می رسد. پاسخگو بودن یک ضلع اخلاق حرفه ای مربوط به رفتار شخصی مهندسان است. اگر مهندسان واقعا معتقدند حق الزحمه آنها از ساختمان ناعادلانه است و تناسبی با میزان زحماتشان ندارد، اصولا نباید کاری مانند طراحی، نظارت یا اجرا را قبول کنند. منطقی نیست که مهندس از یک طرف مبلغی را در ازای کارش از مالک یا سازنده دریافت کند اما با این بهانه ها که حق الزحمه واقعی نیست یا با این پول ها نمی صرفد در ساختمان حاضر شد از انجام وظیفه سر باز بزنند. آنها می توانند مسئولیت را قبول نکنند اما زمانی که قرار بر فعالیت با حق الزحمه های مشخص شد، باید قانون را به بهترین شکل اجرا کنند. به هرحال مردم نقشی در تدوین قانون ندارند و نباید تاوان نقص احتمالی قانون و آیین نامه ها را بدهند؛ بنابراین گام اول اینکه هر کس در برابر مسئولیتش باید پاسخگو باشد. مقابله با قانون شکنی ضلع دوم اخلاق حرفه ای اینکه مهندسان صنعت ساختمان نباید در مقابل قانون شکنان سکوت کنند. به هرحال همانطور که اشاره کردیم تجربه نشان می دهد حیات و سعادت اجتماع مهندسان در گرو تمکین تک تک اعضا به قانون و اصلاح تصوری است که نسبت به مهندسان ایجاد شده است؛ بنابراین مهندسان باید در برابر تخلفاتی که از طرف مسئولان و اعضاء سر می زند و حیثیت مهندسی را خدشه دار می کند، اعتراض کنند چراکه سکوت مهندسان به معنای جانبداری از باطل و زوال مهندسی است. وظیفه مسئولان ضلع سوم برای تکمیل مثلث اخلاق مهندسی مختص مسئولان است. تجربه نشان می دهد تصمیم نادرست و جانبداری از برخی جناح ها و گروه های خاص توسط مسئولان درون سازمانی و برون سازمانی در سالیان اخیر ضربات سنگینی را بر پیکر جامعه مهندسی وارد ساخته است. قطعا یک تصمیم غیرکارشناسانه می تواند بزرگ ترین تشکل صنعت ساختمان با 350 هزار عضو را در اجرای قانون دچار انحراف و تردید کند. به طور مثال همه اذعان داریم که حق الزحمه های مهندسان به هیچ عنوان تناسبی با آنچه در قانون مشخص شده ندارد و نمی تواند زندگی حداقلی را برای آنها تأمین کند؛ بنابراین لازم است حق الزحمه مهندسانی که بر اساس قانون خدمات واقعی به ساختمان ارائه می کنند، اصلاح و بازنگری شود. به عبارت دیگر باید مسئولان شرایط را برای تحقق اخلاق حرفه ای در عمل و نه در شعار مهیا کنند.