معماری فضاهای مرده

یک فرایند طراحی معماری، چه با هدف ایجاد فضاهای محدود با رویکردهای مختلف مسکونی، تجاری، اداری یا غیره صورت پذیرد و چه به منظور طراحی در مقیاس نامحدود شهری انجام گیرد، اغلب با فضاهایی سر و کار دارد که از نظر کاربردی به ناچار در حاشیه قرار گرفته و فاقد ارزش عملکردی هستند. این فضاها در معماری تحت عنوان فضای مرده قلمداد می شوند. با توجه به اینکه امروزه با افزایش جمعیت و نیز به دلیل گستردگی نوع فعالیت های انسانی همواره با معضل کمبود فضای فیزیکی مواجه هستیم، مدیریت و بهبودبخشی کیفیت کاربری فضاهای مرده از اهمیت زیادی برخوردار بوده و بسیاری از اساتید و دست اندرکاران معماری به لزوم توجه بر آن تأکید بسیار می ورزند. اهمیت طراحی این فضاها گذشته از قابلیت بخشی فیزیکی، از نقطه نظر زیبایی شناسی و ایجاد چشم انداز مناسب شهری یا دکوراسیون داخلی نیز حائز توجه است. اختلاف سطح هوشمندانه آنچه تحت عنوان فضای مرده از آن یاد می شود در معماری داخلی طیف وسیعی از فضاهایی نظیر زیر پله، کنج اتاق ها، گوشه کابینت آشپزخانه و ازاین دست به شمار می روند. اغلب فضاهای منزل که در ابعاد عمودی قرار دارند نیز در شمار فضاهای مرده به حساب می آیند چرا که با تفکر خلاقانه می توان آنها را به شکل قفسه یا کمدهایی درآورد که علاوه بر قابلیت کاربری در دکوراسیون منزل نیز به ایفای نقش بپردازند. این مقصود همینطور با ایجاد اختلاف سطح هوشمندانه در راستای افقی نیز تأمین می گردد. طراحی مبلمان داخلی چندمنظوره، متحرک و باز و بسته شونده که بتوان آنها را در فضاهای پنهان جاسازی نمود، یکی دیگر از راهکارهای کیفیت بخشی به این فضاهاست. کیفیت بخشی به فضا در مقیاس شهری با توجه به گستردگی ابعاد فضاهای مرده، طراحی با چنین رویکردی از اهمیتی چندین برابر برخوردار می گردد. فضای بام ها معمولا بیشترین و بلااستفاده ترین فضاهای مرده شهری را در بر می گیرد که ایده های متفاوتی همچون فضای سبز، محل بازی کودکان، فضای ورزشی و راهکارهای دیگر جذاب و هوشمندانه را می توان در مورد آن مطرح کرد. فضاهای مکث شهری از دیگر مکان هایی هستند که به دلیل گستردگی در بسیاری موارد بی استفاده رها می شوند. ایجاد مبلمان شهری متناسب با زندگی و فرهنگ مردمان هر شهر که در عین کاربری بتواند نمود هنری داشته باشد، در بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا جزو راهکارهای توان بخشی این فضاهاست. همچنین ایجاد فضای سبز در حاشیه رها شده بزرگراه ها که قابلیت استفاده ندارند نه تنها یک ایده ناب بلکه ضرورتی در ساماندهی فضای مرده شهری به حساب می آید. طراحی هوشمندانه فضاهای مرده موجود در مسیر دسترسی داخل مترو در شهرهای بزرگ نیز از تدابیر کیفیت بخشی به فضا محسوب می گردد و می تواند شمار بسیاری از فضاهای بی کیفیت و مرده را به خدمت زندگی انسان درآورد. همه فضاها باید به گونه ای طراحی شوند که کاربرد روزمره داشته باشند. بدین معنی که حتی فضاهایی که در سال به تعداد روزهای محدود استفاده می شوند، فاقد ارزش فیزیکی بوده و در زمره فضای زنده به شمار نمی روند. معیار دیگری که مطرح است دسترسی آسان به این فضاهاست.