خالق معماری خشتی

نادر خلیلی یکی از معماران معاصر ایرانی است که در سال 1312 در تهران متولد شد. وی تحصیلات خود را در ترکیه ادامه داد و در نهایت به آمریکا مهاجرت کرد و در آنجا ضمن ادامه تحصیل، موسسه معماری خاک را در کالیفرنیا تأسیس کرده و به تدریس و اشاعه روش های ابداعی خود در آمریکا پرداخت. خلیلی در سن 72 سالگی در سال 1386 در لس آنجلس آمریکا درگذشت. این معمار ایرانی به طورکلی ارائه دهنده ایده معماری خشتی بود. ابتکارات خلیلی می تواند در ساخت سرپناه برای مناطق زلزله زده یا نقاط دیگری که احتیاج سریع به ساخت وساز مقاوم، موقت و درعین حال ارزان قیمت دارند، به کار رود. نادر خلیلی در برنامه توسعه کشورهای جهان سوم به عنوان مشاور در سازمان UNIDO یا سازمان توسعه صنعتی ملل متحد به فعالیت پرداخت. در سال 1984 انجمن معماران آمریکا در ایالت کالیفرنیا جایزه تبحر در فن آوری را به خاطر ابداع خانه های سرامیکی به او اهدا کرد. در سال 1987، سالی که از سوی سازمان ملل به نام سال جهانی سرپناه نام گذاری شده بود، پروژه نادر خلیلی به نام خانه برای بی سرپناهان به طور مشترک موردتوجه و قدردانی سازمان ملل متحد و همچنین دپارتمان توسعه مسکن و شهرسازی آمریکا قرار گرفت. در سال 1984 زمانی که سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا، ناسا، فراخوانی برای طراحی خانه و اقامتگاه در کره ماه و مریخ اعلام کرد، خلیلی فرصت مناسبی برای توسعه ایده های خود در مورد فرم های ساده و درعین حال مقاوم پیدا کرد. او در طرح های پیشنهادی خود به ناسا، با مطالعه بر معماری مناطق یزد و کاشان نشان داد چگونه بدون آنکه نیاز به حمل مصالح از کره زمین به جای دیگری باشد می توان از همان خاک موجود در محیط اطراف، متنوع ترین و مقاوم ترین ساختارهای معماری را به وجود آورد. وی همچنین جایزه معتبر معماری آقاخان را در سال 2004 دریافت نمود. جایزه معماری آقاخان که از معتبرترین جوایز در نوع خود محسوب می شود، به دلیل ترکیب روش های کهن استفاده از خشت و خاک با فن آوری های جدید و همچنین ارزان بودن و قابلیت به کارگیری وسیع آن، به خلیلی تعلق گرفت. این جایزه را فردی به نامه کریم آقاخان پایه گذاری کرده و نورمن فاستر یکی از داوران آن است. خانه سازی با ابر خشت در روش ابر خشت او با پرکردن کیسه های شن از خاک مرطوب محیط اطراف و کوبیدن آن و سپس چیدن کیسه ها بر روی هم در طرحی مدور و اتصال آنها با سیم خاردار به یکدیگر برای مهار حرکت های جانبی، سازه هایی گنبدی شکل به وجود می آورد و سپس سطح بیرونی و داخلی خانه ها را به نحو دلخواه تزیین می کرد. خانه سرامیکی شیوه خانه سازی سرامیکی که از سوی این معمار برجسته ایرانی ابداع شده بر اساس اصل گداخته کردن درونی خشت و رساندن آن به حالت سرامیکی استوار است. حالتی که خشت در آن به حداکثر مقاومت خود می رسد. نادر خلیلی که خانه های متداول با تیرآهن را به هیچ وجه ضد زلزله و سوانح طبیعی نمی دانست، تمام ابداعات خود را در کتابی با نام تنها دویدن ثبت کرده است.