تخت جمشید با زبان تصویر

قسمت هفدهم در ادامه بررسی معماری ایرانی در سفرنامه ها، به سفرنامه فرد ریچاردز نقاش انگلیسی می پردازیم: یکی دیگر از سیاحانی که به ایران سفر کرده، جهانگردی نقاش است که سفرنامه خود را با 48 نقاشی ارزشمند و ماهرانه مزین کرده است. فرد ریچاردز، در اوایل سده چهاردهم شمسی به ایران سفر کرد. وی عضو انجمن سلطنتی نقاشان و حکاکان انگلستان بوده است و تصاویری که از ایران نقاشی کرده هر بیننده ای را متحیر می کند. در بخشی از این سفرنامه می خوانیم:... تخت جمشید، این بنای تاریخی عظیم که نماینده عظمت ایران باستان است در مرودشت برپای ایستاده. گرچه بنای آن ویران شده است ولی هنوز هم با بنای فاخر و زیبای دنیا مانند اهرام مصر، مسجد بعلبک، معابد نیل و آکروپلیس آتن برابری می کند. ویرانی پرجلال تخت جمشید که از لحاظ بزرگی حیرت آور و از لحاظ تصور، شاهانه و مجلل است، یادبود غرورآمیز دورانی است که همین خرابی و ویرانی آن به شکوه و جلال نامش افزوده است. آثار و بقایای یک کاخ مجلل فرسنگ ها دور از تمدن که درعین حال نماینده یک تمدن 2500 ساله است موجب می شود که آدمیزادگان عصر حاضر خود را در برابر آن متحیر بیایند. سکوهایی که داریوش و خشایارشا و اردشیر کاخ های خود را بر روی آن بناکرده اند و با دست بشر ساخته شده، در حدود هزارپا از سطح یک صخره بیرون آمده و در فاصله 1500 پا و ارتفاع 20 تا 50 پا در مقابل مرودشت واقع شده است. در گذار زمان پلکانی که به این سکو منتهی می شود (در حدود چهارتا پنج پله از یک قطعه سنگ ساخته شده) و تعداد آن از صد افزون است. این پلکان ها وسیع و بالا رفتن از آنها آسان است به گونه ای که دسته های 10 نفری سوارکاران می توانند پهلو به پهلوی هم از عرض آن بالا روند. سنگ های این سکو با قطعات بزرگی از سنگ که از معدن سنگ مجاور تراشیده شده تناسب و هماهنگی کامل دارد. در معادن سنگ تخت جمشید قطعات ناتمام سنگ هایی وجود دارد که شکست ها و محدودیت های آن زمان را به جهانیان اعلام می دارد. با این همه برخی از سنگ های تخت جمشید نه فقط با آتشی که اسکندر افروخت مبارزه کردند بلکه مدت 2500 سال با زمان دست وپنجه نرم نمودند. دیوارهای تخت جمشید به وسیله زمان و با عناصر چهارگانه فروریخته و بر زمین پراکنده شده و با خاک یکسان شده است. در حدود هزار مجسمه از مجسمه داریوش که چتر بر سر دارد تا مجسمه غلامان و اسرا دیوارها را تزیین کرده اند...