میدان انقلاب؛ بی نماد و بی پناه

گروه ساخت وساز: بی نماد و بی پناه! این، حال یکی از مهم ترین میدان های پایتخت است. میدان انقلاب اسلامی که سال هاست بین حصارهای آهنی پنهان شده و خبری از نصب نماد و ساماندهی به وضعیت آشفته آن به گوش نمی رسد. مدیران شهری دلیل این تعلل را تفکر و دقت نظر در انتخاب طرحی شایسته و مناسب می دانند و کارشناسان و متخصصان شهرسازی، پیکان انتقاد را به سمت خود آنها برمی گردانند و از نبود طرح و برنامه ای جامع برای رسیدگی به وضعیت این میدان تاریخی گله می کنند. با تمام این تفاسیر این میدان پیر، سال هاست که با مردم چشم در چشم نشده است. شهروندان تهرانی و گردشگرانی که گذرشان به این نقطه از پایتخت می افتد، مدت هاست که به جای میدان، فقط حصارهایی آهنی می بینند که با مناسبت های تقویم رنگ عوض می کند و هر از چند گاهی به یک شکل و قیافه درمی آید و از میدان و المان ویژه ای که شهرداری برای آن در نظر گرفته هنوز که هنوز است خبری نیست؛ حتی حرف های مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرداری تهران درباره ساخت سه ماکت برای نماد این میدان هم تا کنون به جایی نرسیده است؛ ماکت هایی که به گفته عیسی علیزاده تصمیم گیری درباره آنها، برعهده مدیریت شهری یعنی شخص شهردار و شورای شهر تهران است. علیزاده درباره آخرین وضعیت ساماندهی میدان انقلاب می گوید: میدان انقلاب یکی از میادین مهم سطح شهر تهران است که بر این اساس با سفارشی که به هنرمندان برای طراحی نماد این میدان داده بودیم سه اثر ارائه شده که این آثار را در معرض شورایی که درخصوص المان میادین تصمیم گیری می کند خواهیم گذاشت. ماکت های این سه طرح آماده شده و اگر به جمع بندی برسند یکی از آنها اجرایی خواهد شد. حساسیت اعضای شورا روی طرح های پیشنهادی جمع بندی این ماکت ها و تصمیم گیری درباره انتخاب المان برتر، اما رشته ای است که سر درازی دارد. تا به امروز بارها سازمان زیباسازی با فراخوان های متعدد از هنرمندان مختلف خواسته که برای این میدان نمادی مناسب طراحی کنند، در هرکدام از این فراخوان ها هم طرحی برگزیده شده و هنوز مدیران شهری، خودشان هم نمی دانند چه نمادی در نهایت به وضع آشفته چندین ساله این میدان پایان خواهد داد. به گفته علیزاده ماکت آخرین نمادهای طراحی شده در انتظار رأی اعضای شورای شهر و شهردار تهران است؛ بااین حال عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران می گوید: هنوز طرح پیشنهادی برای میدان انقلاب از طرف شهرداری به شورای شهر نرسیده است. ابوالفضل قناعتی می افزاید: طرح های انتخاب شده، باید به شورا بیایند، بعد به کمیسیون شهرسازی واگذار شود و بعد از بررسی های کارشناسانه در این کمیسیون، در صورت لزوم در صحن شورا مطرح و بررسی شوند. در آخر هم نظر شورا به مسئول زیباسازی داده شود؛ اما تا الان از این طرح ها چیزی به دست شورا نرسیده است. با این حال او تأکید می کند: شورای اسلامی شهر تهران به شهرداری تکلیف کرده که هم از جهت زیباسازی و هم از جهت احیای فرهنگ غنی ایرانی اسلامی به ساماندهی میادین مختلف شهر از جمله میدان انقلاب بپردازد. دلیل این اهمیت ویژه هم به خاطر جایگاهی است که این میدان برای شهر دارد، به خاطر اتفاق مهمی است که در این میدان رخ داده و نقطه عطفی در تاریخ انقلاب ماست. به خاطر همین موضوع است که به گفته قناعتی، اعضای شورا حساسیت و مطالبه بیشتری روی این میدان دارند و به دنبال تصویب طرح مناسبی هستند که هم با مردم ارتباط برقرار کند و هم بیانگر واقعه مهم این میدان برای آیندگان باشد. تنش و استرس؛ ارمغان فضاهای معیوب شهری این حساسیت را حتی اگر دلیل اصلی تأخیر در انتخاب طرح و ساماندهی میدان انقلاب باشد، جامعه شناسان و متخصصان شهری درک می کنند؛ با این حال چیزی که باعث اعتراض آنها شده، آسیبی است که در نتیجه طولانی شدن ساماندهی این میدان به شهر و شهروندان وارد می شود. از این نظر، ساختارهای نامناسب و فضاهای معیوب در شهر، برای شهروندان، ارمغانی جز تنش های مداوم، تشویش ها و استرس ندارد. این موضوع را علیرضا سرحدی، کارشناس شهری و رئیس سابق هیئت مدیره انجمن صنفی مهندسان هم تأیید می کند. سرحدی می گوید: معنا و مفهوم فضاهای شهری در تهران مدت هاست که تغییر کرده و فضاها از کارکرد و محتوای خودشان تهی شده اند. عامل اصلی این اتفاق هم توجه به هجوم بی رویه خودروها به شهر است. برای این خودروها، خیابان ها پهن می شود، پیاده روها کوچک می شود، فضاهای سبز از بین می رود، تونل حفر می شود و... این بلا دقیقا سر میدان های ما هم آمده است. این کارشناس شهری ادامه می دهد: میدان در تعریف فضاهای شهری، برای خودش هویت دارد، میدان یعنی فضایی برای چرخیدن، تماشای فضای سبز، آبنماهایی که در این مکان تعبیه شده اند، یعنی ایجاد یک فضای مکث شهری در ساختار شهر؛ اما این فضای مکث مدت هاست که در میادین شهر تهران به چشم نمی خورد. سرحدی می افزاید: از یک نظر ما بیشتر میدان های تهران را به این دلیل که خودرو از آنها عبور کند تغییر شکل داده ایم که بحث آنها جداست مثل فلکه دوم تهرانپارس، میدان سرو، میدان رسالت و... که در اینها دیگر زندگی جریان ندارد، فضای مکثی برای مردم وجود ندارد. از منظر دیگر، ایرادی که به بحث ساماندهی میادین وارد می شود، متوجه انتخاب المان و نماد برای این فضاهاست؛ این همان بلایی است که در این سال ها سر میدان انقلاب آمده است. هرچند سال یک بار بساط یک طرح را در این میدان نصب می کنند و بعد می فهمند بد است جمع می کنند، در هر جمع کردن و ساختنی هم کلی پول جابه جا می شود. او می گوید: متأسفانه کار را به پیمانکارانی می سپارند که تخصص ندارند و نتیجه آن میدانی است که سال هاست بی نماد مانده و اوج بی سلیقگی را در شهر نشان می دهد، اصلا انگار یک تعمدی است که این شهر زشت بماند. مسئولان شهری ما دیدگاه جامعه شناسی ندارند وضعیت آشفته ای که بلاتکلیفی میدان انقلاب به شهروندان وارد می کند، از دیدگاه مصطفی پودراتچی، جامعه شناس و کارشناس شهرسازی هم موردانتقاد است. این جامعه شناس شهری می گوید: در ادبیات شهرسازی، میدان محلی برای تعامل و گذراندن اوقات فراغت مردم و حتی تصمیم گیری و... بوده است. در ایران میدان توپخانه سابق همین کارکرد را داشته، اما این نقش کارکردی در حال حاضر از بسیاری از میدان های شهر برداشته شده است. عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تأکید می کند: درحالی که این میدان ها جزو فضاهای عمومی شهر هستند و باید استفاده بصری از آنها در انحصار مردم باشد، می بینیم که این اتفاق نمی افتد. دور میدان انقلاب مدت هاست حصار آهنی کشیده اند، دور میدان ولیعصر هم همین طور. درحالی که چه اشکالی دارد این حرکت و ساخت وساز و پویایی را مردم در این میدان ها ببینند. چرا فعالیت انسانی و زندگی را که در اینها جریان دارد از چشم مردم پنهان می کنند؟ پودراتچی می گوید: متأسفانه مسئولان شهری ما می خواهند شهرسازی کنند اما دیدگاه جامعه شناسی ندارند، درصورتی که اگر در برنامه ریزی های این چنینی به جامعه شناسان شهری هم بها بدهند، فضاهای شهری به بهانه ساماندهی و ساخت وساز برای مدتی طولانی از مردم جدا نمی شود، آن هم در حالی که همه اصلاحات هندسی ما در شهر و در اطراف میدان ها بیشتر به نفع خودرو است تا انسان.