وسواس

وسواس عبارت است از تکرار بدون اراده افکار ناخوشایند. اگرچه فرد می فهمد که این افکار نامناسب و غیرعادی است لیکن قادر به دور کردن آنها نیست. وسواس تا اندازه ای در همه افراد بشر وجود دارد و مظاهر آن در شک و تردید، عدم قدرت در تمرکز فکری، فراموشی و گاهی کم خوابی دیده می شود. وسواس هنگامی غیرعادی محسوب می شود که شخص مبتلا به آن می فهمد که فکری که او را به خود مشغول کرده بسیار قوی است و سعی می کند که آن را از خود دور سازد ولی چون قادر نیست احساس می نماید که فکر مذکور بر او مسلط شده است. اصولى در روان درمانی: در روان درمانی افراد، همواره سه اصل موردنظر است و مادام که به این جنبه ها توجه نشود امکان اصلاح و درمان نخواهد بود: الف اصلاح محیط: غرض محیط زندگى بیمار، توجه به امنیت آن، بررسى اصول حاکم بر جنبه هاى محبتى و انضباطى، نوع روابط و معاشرت ها، فعالیت های تفریحى، گردش ها، تلاش های جمعى، مشارکت ها در امور و ... است. ب ارتباط خوب و مناسب: در روان درمانی آنچه مهم است داشتن یا ایجاد روابط خوب و مناسب همدردى و همراهى، کمک کردن، دادن اعتبار و رعایت احترام، وانمود کردن حق به جانبی براى بیمار، تقویت قدرت استدلال، بیان خوب، خوددارى از سرزنش و... . ج روانکاوى و روان درمانی: که در آن تلاشى براى ریشه یابى، ایجاد زمینه براى دفاع خود بیمار از وضع و حالات خود گشودن عقده ها، توجه دادن بیمار به ریشه و منشأ اختلال خود، القائات لازم و... مشاوره و درمان روانی: در درمان غیردارویی، از الگوهای مختلف برای کاهش این اختلال بهره می گیرند که به برخی از آنها به طور اجمال اشاره می کنیم زیرا از این تکنیک ها متناسب با نوع و شدت و ضعف بیماری استفاده می شود: 1) شناخت درمانی، در این روش طی جلسات مکرر و متعدد، بینش بیمار درباره تعارض های درونی خود به کمک روان درمان گر تغییر می یابد. 2) رفتاردرمانی: روش های متعدد و متنوعی است که کارشناس مربوطه بیمار را به کارها و فعالیت هایی جهت کاهش سطح اضطراب و در نتیجه فکر یا عمل وسواس او وا می دارد. 3) گاهی نیز روانشناس با ایجاد ارتباط با خانواده بیمار به کاهش ناهماهنگی های احتمالی در خانواده و تصحیح ارتباطات خانوادگی آنها می پردازد. روش های کلی درمان: برای علاج و درمان این بیماری ابتدا باید نوع آن را شناخت و روش درمانی مناسب با آن را انتخاب نمود. ما در این قسمت به برخی از روش های کلی مبارزه با این حالت اشاره می کنیم: 1) عدم پاسخ دهی: مهم ترین و کلی ترین راه درمان وسواس، بی توجهی به پیام های آن و عدم پاسخ دهی عملی به آن است. این بیماری در صورتی ادامه می یابد و تشدید می شود که به نداهای درونی آنکه مبتنی بر تکرار عمل، یا دقت بی مورد یا قضاوت غیرمنطقی و افراطی نسبت به امور است، پاسخ دهی عملی شود. برای مقابله با این حالت بهترین راه بی اعتنایی به این پیام ها و ترتیب اثر ندادن به آنهاست. اگر مدتی این روش عملی شود، به طورقطع از شدت ابتلا به آن کاسته خواهد شد. 2) تقابل به ضد: برای کسانی که از آلودگی و نجاست هراس دارند و این هراس منشأ اضطراب و وسواس در آنها شده است، آلوده سازی عمدی شخص توسط خود او یا دیگران، از راه های درمان و رفع حساسیت به این امر است. اگر این روش با تکرار تحمل شود به طورقطع مؤثر خواهد بود. 3) فرمان ایست: در منابع علمی جدید، برای متوقف کردن افکار وسواسی، علاوه بر درمان های دارویی و قبل از آن درمان ها، از روش های خاصی استفاده می شود که مهم ترین آنها روش توقیف فکر نام دارد، بدین ترتیب است که از بیمار خواسته می شود که به طور عمد افکار وسواسی خود را آزاد بگذارد و در این بین ناگهان درمانگر با صدای بلند و بیزارکننده، فریاد می زند: ایست؟! به نظر می رسد این عمل جریان فکر وسواسی را متوقف می کند. درمان دارویی: بیماری وسواس چون دارای ریشه های هورمونی است و با فعالیت های هورمونی بدن نیز در ارتباط است، پزشکان با تجویز داروهایی سعی می نمایند فعالیت های هورمونی بدن را متعادل سازند و از این طریق کمک می کنند تا فرد بتواند راحت تر با این مشکل طرف شود و آن را از خویش براند. توصیه های عملی 1) اگر مبتلا به وسواس در شست وشو هستید، خود را در معرض چیزهای آلوده و نجس قرار دهید یا به تجسم چنین موقعیت هایی بپردازید و از انجام دادن آن کار خودداری نکنید. از فردی بخواهید خودش را در معرض این موقعیت ها یا موضوع های ذکر شده قرار دهد بدون اینکه واکنش بی اختیاری از خودش نشان دهد. سپس شما نیز همان کار را انجام دهید. این کار باعث می شود موضوع ها یا موقعیت های اضطراب آور، کم کم اثر خود را از دست بدهد و اضطراب شما کاهش پیدا کند. در واقع ریشه و علت اصلی وسواس (اضطراب) از بین برود. 2) به خودتان تلقین کنید که وسواس یک نوع کار شیطانی است و باید هر چه زودتر دست از آن بردارم. 3) به خدا توکل کنید و از او استعانت بجویید تا هر چه زودتر بر این مشکل فائق آیید. افسانه مرادحاصل، کارشناس ارشد روانشناسی بالینی Email:a.moradhasel@yahoo.com