ارتقای مهندسی یا عبور از اخلاق

آیا در امور مهندسی که ریشه در هندسه، ریاضی و جبر دارد، می توان مفهومی به نام اخلاق هم متصور شد؟ آیا اخلاق مهندسی به معنای انجام محاسبات و ترسیم نقشه با رعایت اصول اخلاقی است؟ اگر اخلاق حرفه ای، نقشی در امور مهندسی داشته باشد، این نقش بیشتر بازدارنده است یا پیش برنده؟ اینها سؤالاتی است که لابد جواب آنها را در همایش «مدیریت اخلاق و اخلاق مدیریت» در جامعه مهندسان مشاوران ایران که با حضور وزیر راه و شهرسازی و جمعی از مهندسان برگزار شد، می توان یافت. در این همایش یک روزه اعضای جامعه مهندسان کشور اخلاق و کارآمدی آن در سازمان ها، بایسته های اخلاقی در بحران های زیست محیطی، اخلاق در ساخت وساز کشور ما و مقایسه آن با کشورهای توسعه یافته، فضای اخلاقی کسب وکار و ... را مورد بررسی قرار دادند. نخستین سخنران این مراسم رئیس شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران بود.بنیادی ترین شاخص پایداری رئیس شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران در سومین همایش اخلاق مدیریت و مدیریت اخلاق با اشاره به مشکلات پایبندی به اصول اخلاق حرفه ای گفت: رعایت کردن اخلاق حرفه ای خیلی راحت نیست، ولی باید توجه کنیم که رعایت این اصول قطعاً یکی از بنیادی ترین شاخص ها برای پایداری و دوام و بقای شرکت های فعال در بخش خصوصی است، البته اگر اصلی ترین نباشد!هرمزد رامینه با اشاره به موضوع همایش اخلاق مدیریت و مدیریت اخلاق گفت: ما که می خواهیم داعیه دار توسعه کشور و همراه و همگام دولت و برنامه ریزان در ترسیم راه های دستیابی به توسعه کشور باشیم، باید در رعایت قانون و اصول اخلاقی هم پیشقدم و پرچم دار باشیم.مهندس رامینه افزود: ما نخواهیم توانست به اهداف مان در توسعه کشور برسیم مگر اینکه اخلاقیات را سر لوحه همه اقدامات و قانون را در افکار و در اعمال مبنای رفتار خودمان قرار دهیم.وی ادامه داد: ما باید توجه داشته باشیم که بالاترین درجه تعهد ما در این حرفه؛ به عنوان مهندسان فعال در کارهای عمرانی که از محل منابع مالی کشور که متعلق به ملت است هزینه های آنها تأمین می شود، به جامعه بزرگ کشورمان است. بنابراین موظف هستیم حفظ منافع ملی را در صدر اهداف خودمان قرار دهیم و همین جاست که اخلاقیات ورود پیدا کرده و اخلاق حرفه ای معنی پیدا می کند.رئیس شورای مدیریت جامعه مهندسان مشاور ایران در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به انتصاب مهندس اکبر ترکان به عنوان رئیس جدید سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور گفت: صمیمانه از انتخاب مهندس ترکان استقبال می کنیم و انتظار داریم که با آمدن ایشان اخلاق در سازمان نظام مهندسی ساختمان به شکل جدی مورد توجه قرار گیرد.مهندس رامینه گفت: واضح است که دولت با انتصاب هایش نشان داده که تمایل به همکاری با بخش خصوصی و تشکل های حرفه ای دارد و مصمم است با فساد حاکم بر لایه های مختلف دولت که ما در این صنعت از آن رنج می بریم ،مبارزه کند.پاشنه آشیل توسعه یا موتور محرک توسعه؟!اما سخنران اصلی بخش افتتاحیه همایش «مدیریت اخلاق و اخلاق مدیریت» وزیر راه و شهرسازی بود که پاشنه آشیل بزرگ توسعه را اخلاق حرفه ای عنوان و اظهار کرد: صحبت های امروز من شاید از جهاتی فایده ای ندارد زیرا پایه ای است اما اگر تاثیرات اندکی هم داشته باشد بسیار موثر خواهد بود.وی سخنانش در همایش را به سه بخش تقسیم کرد: مفهوم اخلاق و اخلاق حرفه ای؛ ضرورت تفکیک حوزه عمومی از حوزه خصوصی و شخصی؛ امید به عنوان محصول اخلاق.اخلاق حرفه ای مهندساندکتر آخوندی در بخش نخست سخنانش در خصوص مفاهیمی چون استقلال، آزادی، عدالت و اخلاق که در دنیای مدرن بسیار مهم هستند، گفت: در جامعه به کرات در مورد اخلاق صحبت شده اما اینکه اخلاق در دنیای مدرن چیست در جامعه و حتی در دانشگاه ها کمتر صحبت شده و در مورد آن اجماعی وجود ندارد.وی اخلاق را مجموعه ای از اصول و ارزش ها که در جامعه می تواند تعادل و سازگاری رفتاری ایجاد کند، تعریف کرد و افزود: برخی اخلاق را فردی و شخصی و معادل با «ادب» می دانند و کسی را که ادب را رعایت می کند، از الفاظ رکیک استفاده نمی کند و جلوی دیگران بلند می شود با اخلاق می شمارند و برخی دیگر ازخودگذشتگی و بخشش را در حوزه اخلاق می دانند.وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه در دنیای مدرن این مسائل در حوزه اخلاق طبقه بندی نمی شوند، تاکید کرد: ما با ورود به دنیای مدرن مفهوم اخلاق را باز تعریف نکردیم.تفکیک حوزه عمومی از حوزه خصوصیوی با تعریف مفهوم شهروند، وارد بخش دوم سخنانش در دو حوزه متفاوت عمومی و شخصی شد و گفت: در دنیا مفهوم بنیان برافکنی به نام شهروند به وجود آمده که آثارش در تمام رفتار روزمره و زندگی اجتماعی، اقتصادی و جنبه های دیگر زندگی وجود دارد.وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه آزادی فقط آزادی بیان نیست و اصلی ترین بحث در حوزه شهروندی آزادی محسوب می شود، تصریح کرد: پذیرش آزادی فردی بحثی پیچیده است. به عنوان مثال آزادی در انتخاب مسکن، آزادی در شغل یا آزادی در دین، بیان یا گفتگو.آخوندی تاکید کرد: در حوزه های مهندسی یکی از کارهایی که می کنیم این است که به شکل ظریفی افراد را محدود کرده و آنها را گرایش می دهیم به سمتی که انتخاب آنها یا به صفر برسد یا خیلی محدود شود.وی افزود: آیا می توانیم به ازای از دست دادن استقلال، آزادی را از دست دهیم یا بالعکس؟ این موضوع مهمی است و در کارهای مهندسی ترجیح می دهیم در مقاطعی موضوعی را فدای موضوع دیگری کنیم.دکتر آخوندی گفت: یکی از کارهایی که انجام می دهیم این است که ترجیحات خودمان را به عنوان ترجیحات جامعه تحمیل کرده و اسم آن را ارتقای مهندسی و دانش می گذاریم، خیلی ساده از کنار اخلاق عبور می کنیم و هنوز اخلاق را وارد سپهر عمومی نکرده ایم.آخوندی گفت: در حوزه «عدالت» بحث پیچیده ای وجود دارد، مخصوصاً وقتی بااخلاق مواجه می شود و در تعارض با آن قرار می گیرد که تضادی کلاسیک است. مثلاً خسارت تصادف با وسایل گذاشته شده در خیابان که مربوط به کارگاهی ساختمانی است به عهده چه کسی است؟ اگر بیمه بدنه خودرو، خسارت ماشین و هزینه درمان کارگر ساختمانی را بدهد شما را تقبیح نمی کنند و حتی تشویق می کنند، درحالی که هزینه کس دیگری که مقصر حادثه بوده را بیمه گذاران پرداخت کرده اند!وزیر راه و شهرسازی ابراز داشت: در این مثال شما با مجموعه ای از مفاهیم اخلاق، عدالت و حقوق شهروندی مواجه می شوید و عدالت این است که اگر شما مقصر نیستید به هیچ وجه نباید خود را مقصر جلوه دهید.وی تاکید کرد: ما نیاز داریم سپهر عمومی اخلاق را از سپهر خصوصی تفکیک کنیم، چون به نام یکی وارد حوزه دیگری شدن کاملاً غیراخلاقی است و ما در حوزه اخلاق دچار تناقض شده ایم.دولت و اخلاقدکتر آخوندی در بخش دیگری از صحبت های خود به بیان رابطه بین دولت و اخلاق پرداخت و با بیان اینکه بررسی ارتباط اخلاق با دولت بسیار مهم است، گفت: باید دقت کنیم که اگر در مسائلی که به ارزش های بنیادین برمی گردد دولت را مسئول بدانیم دچار اشتباه شده ایم چون همواره احتمال اعمال قدرت غلط وجود دارد.وزیر راه و شهرسازی افزود: نهاد دولت در دنیای مدرن انحصار قانونی به کارگیری زور را دارد، پس اساساً این انتظار از دولت که مدیریت ارزش ها را به عهده گیرد کار غلط و اشتباهی است. وزیر راه و شهرسازی توضیح داد: اگر مفهوم مدیریت اخلاق را به این که «مدیر اخلاق، دولت است» تقلیل دهیم به این نتیجه می رسیم که دولت مجری اخلاق است! درحالی که تنها کار دولت گسترش روابط عادلانه است و نباید زمینه رفتارهای متناقض را ایجاد کند.امید به عنوان محصول اخلاقوزیر راه و شهرسازی در بخش سوم سخنانش امید اجتماعی را نتیجه گسترش اخلاق دانست و تصریح کرد: اگر اخلاق به مفهوم پاسداری از ارزش های بنیادی و به کارگیری آنها در زندگی حرفه ای و آزادی شامل خودمان، کارمندان و مشتریانمان و به کارگیری بحث عدالت و اخلاق در چارچوب عملی در نظر گرفته شود، در نهایت به امید اجتماعی منجر خواهد شد.دکتر آخوندی بیان کرد: نقطه تعادل در مفاهیم «امید اجتماعی» است که محصول رعایت اخلاق است و اساساً امید اجتماعی محصول آن است که من مطمئن شوم اگر دستاوردی به دست می آورم کسی نابجا آن را از من سلب نمی کند و به این مفهوم است که کسی به نام آزادی، استقلال را از ما نگیرد و بالعکس. وی گفت: بزرگ ترین دستاورد اخلاق راه انداختن موتور توسعه اجتماعی است که بیش از هر چیزی به آن نیاز داریم.وی تاکید کرد: امید تخیل و توهم نیست و باید در چارچوب اطمینان بخشی از ارزش های بنیادین باشد چون امید اجتماعی محصول رعایت آزادی، استقلال و عدالت در زندگی اجتماعی است.