ارزش های فرهنگی- تاریخی تهران

پیروز حناچی * در مناطق شهری، تقاضا برای افزایش تراکم ساخت و به تبع آن کاهش سطوح خدماتی، تهدیدی جدی برای وضعیت امروز شهر های ماست و استمرار ناگزیر این امر موجب می شود دائما از کیفیت حیات در شهرها به نفع کمیت های اقتصادی که فقط منافع افرادی معدود و نه همه شهروندان را تأمین می کند کاسته شود. این عارضه که متأسفانه به اکثر شهرها و کلان شهرهای ما سرایت کرده، زمانی ابعاد وسیع تری یافته است که اساسا تأمین هزینه های جاری شهرداری ها، با فروش و به حراج گذاشتن پتانسیل ها و ویژگی های فرهنگی و طبیعی شهر مقدور شده باشد. توجه کنیم این رویکرد شدیدا ناپایدار در دو دهه اخیر در شرایطی سکه رایج مدیریت های شهری بوده است که امروزه در شهرهای با کیفیت جهانی، حفظ میراث فرهنگی و طبیعی هر شهر به عنوان ثروت اصلی و جایگزین ناپذیر آن شهر، میثاق مشترک همگان است و برنامه توسعه شهر، در چارچوب توجه ویژه به این ثروت و در راستای استفاده بهینه از آن تهیه و تدوین می شود. در سال های اخیر پژوهشی در وزارت راه و شهرسازی انجام شده است که نشان می دهد در کلان شهرهای ایران، بودجه جاری نسبت به بودجه عمرانی با شیب قابل ملاحظه ای رشد یافته است. این امر، در کنار نوع مواجهه ای که با ارزش های فرهنگی و طبیعی شهر وجود داشته است، نشان می دهد در این کلان شهرها، ظرفیت ها و پتانسیل های شهر به فروش رسیده است تا هزینه های جاری شهر و دستگاه مدیریت شهری تأمین شود. به بیان دیگر، در شهرها و به خصوص در کلان شهرهای ما مدیریت های شهری با بهره وری بالا شهرها را اداره نمی کنند. در این میان اما، باید به نکته مثبتی در کارنامه بعضی شهرداری ها مانند شهرداری کاشان، رشت، اصفهان و تهران اشاره کرد و آن را به فال نیک گرفت. شهرداری تهران در منطقه 12 به عنوان منطقه تاریخی شهر تهران یا به تعبیر رساتر در شهر تاریخی تهران، شیوه مواجهه متفاوتی را برگزیده است که باید به عنوان حرکتی مثبت تلقی شود. منطقه 12 تهران از ثروت بی مانندی برخوردار است که این ثروت، واقع شدن در دل شهر تاریخی است. اگر در شیوه رفتار با بافت تاریخی، متوجه باشیم با چه موضوع ویژه ای مواجه هستیم، طبیعتا نوع تصمیم گیری ها، برنامه ریزی ها و اقداماتمان متفاوت خواهند بود. شهرداری تهران اخیرا، با توجه ویژه و تلاش در جهت شناخت ارزش های فرهنگی- تاریخی این منطقه تهران، تلاش کرده است مجموعه تصمیم گیری ها و اقدامات در این منطقه را بر مبنای این ارزش ها و ویژگی های فرهنگی- تاریخی بنا کند. این نگاه، نگاهی است که باید به فال نیک گرفته شود و به عنوان یک نگاه همه جانبه به ارزش های شهر در همه عرصه های مشابه از جمله باغات تسری یابد. از طرفی این مطلب زمانی اهمیتی دوچندان می یابد که بدانیم نگاه بسیاری از شهرهای کوچک و بزرگ کشور به تهران، به عنوان پایتخت، دوخته شده است و اقدامات مدیریت شهری در تهران، درست یا غلط، از سوی مدیران شهری کلان شهرها، به الگو تبدیل می شود. باید امیدوار بود در سال جدید، نگاه مبتنی بر ارزش های فرهنگی-تاریخی و طبیعی در کنار ارزش های ناشی از تولید ثروت اقتصادی، به دیگر عرصه های مدیریت شهری تسری یابد. می توان شهرها را به گونه ای مدیریت کرد که درآمد شهر، از فروش ارزش های شهر تأمین نشود. هیچ عقل سلیمی به چنین شیوه ای حکم نمی کند و حفاظت از ارزش های شهر و توسعه مبتنی بر حفظ این ارزش ها راهی است که باید توسط شهرداری ها پیگیری شود. تجربه بسیاری از شهرهای جهان نشان می دهد مدیریت خردمندانه شهر، مدیریت بر مبنای توسعه پایدار و هم راستا با ارزش های شهر است؛ به گونه ای که تولید ارزش های جدید، در کنار ارزش های پیشین شهر به هم افزایی برسد و این امر، به تولید ثروت های تازه برای شهر منجر شود. حناچی در پایان آورده است: طبعا لازم است دولت نیز بر اساس قانون، بخشی از مالیات های محلی را به مدیریت شهری واگذار کند و از سوی دیگر، شهرداری ها متوجه باشند با افزایش مدام بودجه جاری، نمی توان شهر را به شیوه بهینه مدیریت کرد و کنترل این مهم بر عهده شورا های شهر و همکارانم در سازمان شهرداری ها در وزارت کشور است. رویکردی که شهرداری تهران در مدیریت منطقه 12 برگزیده است، در کنار استفاده از مدیران متخصص، نشان از یک تغییر نگاه دارد. شهرداری تهران باید ضمن تلاش در راستای تسری این اتفاق مبارک به دیگر عرصه های شهری و دیگر عرصه های مدیریتی، شهر تهران را بر مبنای ارزش های فرهنگی تاریخی و پتانسیل های فرهنگی-اجتماعی و طبیعی شهر اداره کند تا شاهد توسعه پایدار شهری باشیم و ارتقای کیفیت محیط زیست شهروندان در اولویت کاری نظام مدیریت شهری قرار گیرد. * معاون معماری و شهرسازی وزیر راه و شهرسازی