منطق اقتصادی بهینه سازی مصرف انرژی

بهینه سازی مصرف انرژی مقوله ای مهم و اساسی است که سال هاست در کنار سایر اهداف و سیاست های مهم کشور در جهت دستیابی به رشد اقتصادی مطرح گردیده است. در واقع حدود 1.5 دهه از شکل گیری پایه ها و اساس این مهم با ایجاد شرکت بهینه سازی مصرف سوخت می گذرد و طی این سال ها بی اغراق می توان گفت تنوع و تحول عظیم و بنیادی در شکل گیری، نهادینه سازی و متوجه نمودن نگاه ها به سمت بهینه سازی مصرف سوخت انجام شده است و همچنان نیز با شکل گیری و تعریف اهداف جدید و مؤثرتر به راه خود ادامه می دهد. در این میان در امر بهینه سازی مصرف انرژی، دو موضوع مهم که نیازمند توجه بیشتری است و شاید کمتر موردبررسی و تجزیه وتحلیل قرار گرفته باشد، توجه به رویکردها و منطق اقتصادی موضوع بهینه سازی مصرف انرژی در کنار توجه به تجربیات بهینه سازی مصرف انرژی در کشورهای موفق و پیاده سازی برخی از این تجربیات منطبق با ساختار اقتصادی کشور ایران است. موضوع دوم بحث هدفمندی یارانه های انرژی است که از زمان طرح و شکل گیری و اجرا، ظاهرا هم راستا با برنامه های بهینه سازی مصرف انرژی بوده است اما به نظر می رسد که اختلاط بحث هدفمندی یارانه ها با بهینه سازی انرژی بعضا جنبه های منفی نیز داشته است. حرکت در جهت اعمال سیاست های قیمتی (آزادسازی قیمت حامل های انرژی و خصوصا فرآورده های نفتی) بدون توجه به سایر راهکارها و سیاست های غیرقیمتی در گذشته، باعث شده است که در برخی نگاه ها، موضوع مهم بهینه سازی و صرفه جویی در مصرف انرژی صرفا تحت عنوان بهانه ای برای حذف یارانه ها، خود را نمایان کند و لذا این خطر وجود خواهد داشت که این مهم کمی از مسیر اصلی خود منحرف شود. این در حالی است که مقوله اساسی بهینه سازی مصرف انرژی، می تواند خود به تنهایی اهرمی قوی برای دستیابی به اهداف هدفمندی یارانه های انرژی باشد و به گونه ای درست بتواند بدون تغییر در رفاه مصرف کننده و حتی با افزایش سطح رفاه، زمینه را برای آزادسازی قیمت ها و اجرای درست هدفمندی، فراهم نماید. توجه به اعمال راهکارهای غیر قیمتی این امتیاز مهم راه به همراه خواهد داشت که به دنبال اجرای گسترده آن تدریجا و متناسبا زمینه برای اصلاح قیمت ها نیز فراهم می شود به نحوی که وقتی سهم انرژی در تولید کاهش یابد، بنگاه ها بدون اینکه کل هزینه انرژی آنها چندان افزایش یابد، خواهند توانست قیمت های بالاتر انرژی را تحمل کنند. مصرف کنندگان نیز با به کارگیری تکنولوژی های روز و کارا در زمینه بهینه سازی مصرف انرژی در بخش های مختلف، اجرای قوانین و مقررات مرتبط با بهینه سازی خصوصا در بخش دولتی به عنوان الگوی مصرف، ضمن کاهش هزینه های پرداختی بابت انرژی، مسلما سطوح بالاتری از رفاه را تجربه خواهند کرد. مسلما دستیابی به این اهداف، مستلزم توجه دولت به موضوع پیاده سازی سیاست ها و راهکارهای غیرقیمتی و حمایت های دولت برای به کارگیری و ارتقای تکنولوژی تجهیزات انرژی بر در بخش های مختلف و جایگزینی سایر نهاده های تولید از جمله نیروی کار و سرمایه به جای نهاده انرژی با رعایت منطق اقتصادی، خواهد بود. موفقیت هر چه بهتر و نگاه عمیق تر به موضوع بهینه سازی انرژی، در گرو نگاه دولت (به عنوان انحصار گر تولید و عرضه کننده حامل های انرژی در کشور) به پروژه های بهینه سازی انرژی به عنوان یک پروژه تولید انرژی خواهد بود. به گونه ای که طرح های توسعه و یا تولید انرژی زمانی برایش توجیه بالایی خواهد داشت که امکان انجام پروژه آلترناتیو دیگری برای آزاد کردن همان میزان انرژی از طریق صرفه جویی وجود نداشته باشد. کارشناس ارشد ارزیابی فنی و اقتصادی طرح ها