نگاه زنانه در معماری

بسیاری از رسانه های خارجی در هفته های اخیر و در پی درگذشت زاها حدید، به بررسی نقش زنان در طراحی و معماری پرداخته و چگونگی تغییرات این هنر و صنعت را با ورود زنان به آن مورد بررسی قرار داده اند. قرن هاست که زنان به عنوان معماران حرفه ای یا آماتور وارد این حرفه شده اند. البته زمانی که در سال 1857 معماری به عنوان یک حرفه شناخته شد، تعداد زنانی که در حرفه معماری مشغول به کارشده اند، کم بود. تأثیر زنان بر طراحی و معماری در سال 1980 روزاریا پیوملی از ایتالیا اولین زنی بود که به عنوان رئیس دانشکده معماری در نیویورک آمریکا انتخاب شد؛ اما از همان سال تاکنون زنان حضوری مداوم و البته نه چندان پررنگ در معماری داشته اند علیرغم اینکه حدود 40 درصد فارغ التحصیلان معماری در کشورهای غربی زنان هستند، اما فقط 12 درصد از آنان به طورجدی وارد این حرفه شدند و فقط در دهه های اخیر توانستند در این زمینه خوش بدرخشند. در طول سالیان اخیر زنان توانسته اند مسیر معماری کلاسیک را تغییر دهند به طوری که معماری و طراحی امروزی ویژگی هایی دارد که می توان آنها را ویژگی های زنانه نامید. کاترین بریکونه یکی از معماران زن فرانسوی است که توانست نه تنها در معماری فرانسه بلکه در معماری جهان تأثیر زیادی از خود بر جای گذارد. از دیگر زنان تأثیرگذار در معماری الیزابت ویلبراهام از انگلیس بود که در طراحی و معماری کاخ باکینگهام مشارکت داشت و توانست نوآوری های بسیار چشم نواز و تکنیکی در دوره خود ارائه دهد. در اواخر قرن هجدهم مری تونلی دیگر زن معمار ظهور کرد که ایده های وی نیز در معماری هنوز باقی است و رگه های روحیه و سلایق زنانه در این ایده ها به چشم می خورد. فنلاند یکی از کشورهای پیشرو در زمینه تربیت زنان معمار است وموسسه پلی تکنیک هلسینکی در این کشور تاکنون توانسته معماران برجسته زن متعددی را وارد جامعه جهانی کند. اولین زن فارغ التحصیل از این موسسه، خانم سین هورن بورگ بود. پس از فنلاند کشورهای دیگری از جمله نروژ، آلمان، صربستان، اتریش، سوئد، انگلیس و فرانسه نیز زنانی تأثیرگذار وارد این حرفه کرده اند. خودنمایی حس زنانه در معماری در سال 2004، زاها حدید، معمار عراقی انگلیسی، اولین زنی بود که جایزه پریتزکر را از آن خود کرد. هیئت داوران تأکید کردند زاها حدید اولین زنی است که توانسته تعهد کامل خود به مدرنیسم را در معماری حفظ کند و ریخت شناسی معماری را با استفاده از تکنولوژی بالا و هندسه ای جدید دچار تغییر و تحول کند. در سال 2012 خانم کازویو سجیما معمار ژاپنی هم توانست دومین زنی باشد که جایزه پریتزکر را از آن خود کرد. او توانسته بود در آثار خود حسی از غنا و قدرت را بگنجاند و زنانه بودن کارهای سجیما هم در تمام پروژه هایش خودنمایی می کند. ظهور معماران زن ایرانی در کشور ما نیز همگام با دیگر کشورهای جهان، زنان معمار نام آوری ظهور کرده اند. از جمله این معماران معاصر می توان به لیلا عراقیان اشاره کرد که چند سال پیش زمانی که فقط 26 سال داشت، طراحی پل زیبای طبیعت را آغاز کرد. این معمار زبردست و جوان ایرانی برای طراحی پل کم نظیر طبیعت برنده جایزه A+ در نیویورک شد. از دیگر زنان ایرانی می توان به فرشید موسوی اشاره کرد که ساختمانی بسیار زیبا و تکنیکال بر اساس ایده صفحات چرخان روی هم در یکی از شهرهای فرانسه ساخته است. این معمار زن ایرانی جوایز متعددی را در فرانسه و در سطح بین المللی از آن خود کرده است. خانم ها نکتار پاپازیان، معمار دانشگاه جندی شاپور و گمرک آستارا، نسرین سراجی، مژگان و گیسو حریری، هما فرجادی هم برخی دیگر از زنان معمار ایرانی هستند که در محافل ملی و بین المللی خوب درخشیده اند.