اوج مکتب اصفهان

معماری ایرانی برجسته ترین شاخص هویت فرهنگی ما محسوب می شود که در طول تاریخ حفظ و به نسل ما منتقل شده است؛ معماری تفکر و نوعی از اندیشه بشری است که حوزه وسیعی از زندگی انسان ها را دربرمی گیرد. ازآنجایی که معماری اصیل ایرانی به نوعی شناسنامه فرهنگ ایرانی محسوب می شود و تاریخ و فرهنگ ایران با عناصر و نمادی چون آثار معماری از قبیل سی وسه پل اصفهان، منارجنبان شیخ بهایی و تخت جمشید عجین شده، می توان فرهنگ ایرانی را به جهانیان معرفی کرد. برنامه توسعه و طرح آبادانی علامه محمد بن حسین عاملی معروف به شیخ بهایی ، عالم و دانشمند مشهور قرن دهم و یازدهم هجری بود که او را در ایران به عنوان مهندس و معمار می شناسند. وی حدود 95 کتاب و رساله در زمینه سیاست، حدیث، ریاضیات، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی، هنر و فیزیک تألیف کرد. در مکتب اصفهان بین علوم مختلف پیوستگی وجود داشت که شیخ بهایی اوج این پیوستگی بود. او برنامه توسعه خویش را در دوره ای آغاز کرد که شرق ، غرب و جنوب ایران توسط عثمانی ها و پرتغالی ها اشغال شده و وضعیت بسیار آشفته ای به وجود آمده بود. وی ابتدا به تربیت دانشمندان بزرگی همت گماشت و حدود 4هزار نفر را در رشته های مختلف تربیت کرد. در این دوره بود که ملامحمدباقر مجلسی، میرداماد و ملاصدرا ظهور کرده و طرح آبادانی و توسعه را تدارک دیدند. در این دوره 999 کاروانسرا ساخته شده و در واقع با این اقدام شبکه راه های ایران تعریف شد. آثار و تألیفات شیخ بهایی آثار شیخ بهایی، معماری مسجد امام در اصفهان، تقسیم آب زاینده رود، مهندسی حصار نجف، تعیین اوقات شبانه روز از روی سایه آفتاب و تعیین سمت قبله مسجد امام است. بناهای کم نظیر اصفهان که معماران در ساخت وساز آن از همفکری شیخ بهایی بهره مند شده اند، نیز از دیگر کارهای مهندسی اوست و کتیبه های مساجد اصفهان، پل الله وردی خان (سی وسه پل)، پل خواجو، چهارباغ، میدان نقش جهان و مسجد شیخ لطف الله از این جمله اند. شیخ بهایی از کسانی است که تألیفات متعددی در علوم مختلف داشته و دارای شخصیت ادبی برجسته ای است. کشکول شیخ بهایی از آثار معروف اوست. منظومه های نان و حلوا و شیر و شکر هم از مهم ترین منظومه های شعری اوست. شمعی که دیگر روشن نشد یکی دیگر از کارهای شگفت انگیزی که به شیخ بهایی نسبت می دهند، ساختمان گلخن گرمابه ای است که هنوز در اصفهان مانده و به حمام شیخ بهایی یا حمام شیخ معروف است. این حمام در میان مسجد جامع و هارونیه، در بازار کهنه نزدیک بقعه، معروف به درب امام واقع است. مردم اصفهان معتقدند شیخ، گلخن این گرمابه به شکلی ساخته بود که با یک شمع گرم می شد. چنانکه در زیر پاتیل گلخن، فضای خالی تعبیه کرده و شمعی در میان آن گذاشته و آن فضا را بسته بود. شمع تا مدت های مدید همچنان می سوخت و آب حمام به وسیله آن گرم می شد.در آن زمان شیخ گفته بود که اگر روزی آن فضا را بشکافند، شمع خاموش خواهد شد و گلخن از کار می افتد.گفته شیخ وقتی به اثبات رسید که مرمت گران برای تعمیر گلخن، مجبور به شکافتن آن محوطه شدند. در آن زمان بود که شمع خاموش شد و پس از آن دیگر کسی نتوانست آن را روشن نگاه دارد. علاوه بر آنچه گفتیم طراحی منارجنبان اصفهان که هنوز پابرجاست نیز به او نسبت داده می شود. سال نجوم و شیخ بهایی شیخ بهایی در سال 1000 هجری شمسی در اصفهان درگذشت. پیکر او مطابق وصیت خودش، به خراسان برده و در کنار آرامگاه امام هشتم (ع) به خاک سپرده شد. یونسکو به پاس خدمات شیخ بهایی در علم ستاره شناسی، سال 2009 را به نام او، سال نجوم و شیخ بهایی نام گذاری کرد.