بازگشت فلامینگوها به دریاچه ارومیه

تیرماه سال 93 همزمان با شروع فصل گرما، سطح تراز آب دریاچه ارومیه کاهش و بیش از 70 درصد از آب دریاچه تبخیر شد. به دنبال آن نیز شاهد خروج پرندگان مهاجر از این دریاچه بودیم. دریاچه ارومیه از 20 سال پیش با روند کاهش میزان آب و سطح تراز روبه رو بوده و دیگر نیاز به توضیح ندارد که نهایتا چقدر حال این دریاچه بد شد! در این مدت، سطح آن هفت متر و 41 سانتیمتر نسبت به حداکثر سطح تراز کاهش یافت. دریاچه ارومیه در روندی از خشکی قرار گرفت که به اعتقاد کارشناسان با ادامه آن منطقه تبدیل به بیابانی به وسعت 570 هزار هکتار با 8 میلیارد تن نمک می شد که با وزش نخستین بادها به جای شن یا رس، این نمک در هوا منتشر شده و موجب تخریب محیط زیست می شد. به این ترتیب سال های گذشته با انتقاد و نگرانی کارشناسان محیط زیست از تعلل مسئولان نسبت به مرگ تدریجی دریاچه، تدابیری برای احیای دریاچه ارومیه در دستور کار قرار گرفت. درحالی که برنامه های متعدد برای رفع این معضل و طرح انتقال آب به دریاچه ارومیه به جنجالی بزرگ تبدیل شده بود، فروردین ماه امسال با آغاز بارش ها خبرهای خوشی از دریاچه ارومیه از راه رسید. تراز دریاچه 16 سانتی متر بیشتر شد دوستی رضایی، مدیر مطالعات پایه منابع آبی شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی در نیمه دوم فروردین سال جاری گزارش داد: سطح تراز دریاچه ارومیه نسبت به زمان مشابه سال گذشته هشت سانتی متر افزایش یافته و نسبت به سطح تراز زمان مشابه 2 سال پیش 10 سانتی متر بیشتر شده است. به این ترتیب سطح تراز آبی دریاچه ارومیه با افزایش 69 سانتیمتری نسبت به ابتدای سال آبی جاری به 1270.77 متر رسید و در آخرین اندازه گیری صورت گرفته تراز دریاچه به 85 /1270 متر رسیده که 16 سانتی متر بیشتر از سال گذشته است. بالا آمدن آب دریاچه و تردد قایق ها پس از بالا آمدن سطح آب دریاچه ارومیه، حالا خبر رسیده که بعد از چهار سال باز هم قایق سوارها به این دریاچه بازگشته اند. خبر را بهزاد شیرپنجه، رئیس پارک ملی دریاچه ارومیه اعلام کرد. او گفت که دو فروند از قایق های گشت و کنترل پارک ملی دریاچه ارومیه بعد از چهار سال به آب دریاچه ارومیه انداخته شدند. سرپنجه در این باره گفت: در نتیجه این اقدام، مسیر پنج ساعته بندر گلمان خانه تا جزیره کبودان در عرض 45 دقیقه طی شد. قبلا به علت باتلاقی بودن، این مسیر با خودروهای کمک دار طی می شد. به گفته او، هم اکنون به علت بارش های مکرر و نیز رهاسازی حقابه دریاچه ارومیه، وضع مطلوبی بر دریاچه حاکم است: هم اکنون با بالا آمدن آب دریاچه ارومیه به راحتی تردد توسط قایق ها در مسیر شهید کلانتری، کاظم داشی و جزیره اردوشاهی انجام می شود. بخش غربی دریاچه نیز دارای آب شده و محل زیست فلامینگوها از وضع مطلوبی برخوردار است. عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه روند احیای این دریاچه از دو سال قبل با روی کار آمدن دولت یازدهم به صورت جدی آغاز شد. چنانچه علاوه بر افزایش میزان بارش های مؤثر به ویژه در فروردین ماه سال جاری، تأمین و پرداخت اعتبارات لازم و اقدامات صورت گرفته توسط دستگاه های اجرایی مسئول بر طبق نقشه راه مصوب ستاد احیای دریاچه ارومیه در دو سال اخیر نیز در تغییر این شرایط اثرگذار بوده است. اقداماتی همچون، بازگشایی و لایروبی مسیر رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه، بازگشایی مسیر و اتصال دو رودخانه مهم جنوبی دریاچه، عملیات رهاسازی حدود 440 میلیون مترمکعب از سدهای حوضه برای دریاچه، انسداد سردهنه های سنتی منشعب از رودخانه های حوضه در فصل پاییز و زمستان و جمع آوری موتور تلمبه ها به منظور جلوگیری از برداشت غیرمجاز از منابع آب سطحی حوضه و ... همینطور مشارکت کشاورزان در برنامه های مصرف بهینه آب. بحران رفع نشده است با این حال، به گفته مسئولان ذیربط با توجه به اینکه در چند سال اخیر میزان افت تراز دریاچه در انتهای تابستان نسبت به انتهای فروردین ماه حدود 60 الی 70 سانتی متر بوده است، این انتظار وجود دارد که در صورت عدم بروز پدیده اقلیمی خاص و منحصر (افزایش غیرقابل انتظار درجه حرارت) و همچنین تکرار شرایط اقلیمی مشابه سال قبل، میزان تراز دریاچه در انتهای تابستان سال 1395 نیز با کاهش روبه رو شده و بخش هایی از دریاچه (به ویژه قسمت جنوبی دریاچه) نیز خشک شود. گفته می شود، این پدیده بیشتر ناشی از کم بودن عمق متوسط دریاچه بوده که نسبت به افزایش درجه حرارت بسیار حساس است. هرچند پیش بینی شده است که وضعیت دریاچه علیرغم احتمال خشکی بخش هایی از آن در انتهای تابستان نسبت به تابستان سال قبل با تراز 1270.08، وضعیت به نسبت بهتری داشته باشد. گفتنی است، دریاچه ارومیه یکی از مهم ترین و ارزشمندترین زیست بوم های ایران است. این دریاچه بزرگ ترین دریاچه داخلی کشور است و به دلیل برخورداری از ارزش های بی نظیر طبیعی و اکولوژیک به عنوان پارک ملی و ذخیره گاه زیست کره در یونسکو به ثبت رسیده است.