سد بسازیم یا نسازیم؟

حامد جمشیدی ایران با متوسط بارش سالانه 250 میلی متر جزء مناطق خشک و نیمه خشک دنیا محسوب می شود و از آنجا که آب تنها ماده طبیعی است که هیچ جانشینی ندارد؛ لذا باید از قطره قطره آن به درستی حفاظت کرد. پیش بینی می شود ایران در سال 2025 در وضعیت تنش آبی قرار گیرد. منابع آب شیرین ایران تحت فشار برداشت های غیرقابل تحملی قرار دارند و با نرخ کنونی مصرف آب در ایران، 12استان از 31 استان کشور ظرف مدت 50سال آینده ذخایر آبی خود را به پایان خواهند رساند. همانطور که در موافقت نامه های رودخانه های مرزی آمده، نباید اجازه دهیم که این ماده حیاتی از کشور خارج شود و باید با برنامه ریزی فنی و مهندسی و رعایت اصول زیست محیطی، با ایجاد سدها و مخازن نگهداری آب ها، در حفظ و حراست آن کوشید. قرن بیست و یکم، قرن جنگ بر سر آب نام گرفته است و اهمیتی بالاتر از نفت خواهد داشت؛ بنابراین، آب به صورت کالایی باارزش درآمده است که ثروت ملت ها به ویژه در مناطق خشک و کم باران را تعیین و تأمین می کند. اگر کشورهای جهان همچون آمریکا، کانادا، چین، روسیه، هند، ژاپن و... هر یک سدهای بزرگ بسیاری احداث کرده اند و هم اکنون در حال سد سازی هستند، این بدان علت نیست که این کشورها کمبود بارندگی دارند یا بارندگی سالانه آنها کمتر از بارندگی کشور ماست و بدون احداث سد قادر به آبیاری اراضی کشاورزی و تأمین نیازهای غذایی خود نیستند بلکه آنها سدها را مانند بانک ها به عنوان ذخیره کننده ثروت خود می دانند. پس سدسازی فی نفسه کار اشتباهی نیست و انتقاد همه جانبه از سدسازی در واقع زیر سؤال بردن این صنعت بدون لحاظ کردن مسائل دقیق کارشناسی است. برای پی بردن به اهمیت این موضوع باید وضعیت خاص طبیعی و جغرافیایی ایران را درنظر بگیریم، چرا که بدون وجود سد، تأمین آب بیشتر شهرهای ایران ممکن نیست زیرا 47درصد بارش های کشور در فصل زمستان است، اما پیک مصرف ما در تابستان قرار دارد. لازم به ذکر است که مدیران و کارشناسان حوزه آب از 14کشور جهان در همایش های برگزار شده در سال قبل در تهران بر این نکته تأکید داشتند که سدها با وجود جلوگیری از وقوع سیلاب و خشکسالی ها، در تغذیه آب های زیرزمینی بسیار مؤثرند و در مناطقی از جهان سدها متعادل کننده شوری و شیرینی آب های سطحی و زیرزمینی بوده اند. امروزه متخصصان و کارشناسان صنعت آب در جهان براساس کنفرانس تغییرات اقلیمی که سال قبل در شهر پاریس برگزار شد به این جمع بندی رسیده اند که در جهت کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، با کاستن از مصرف سوخت های فسیلی، استفاده از انرژی های پاک و نو را که انرژی برقآبی اصلی ترین و مهم ترین بخش آن است افزایش دهند. بنابراین تنها در سایه تعامل و هم اندیشی بین کارشناسان حوزه آب و محیط زیست می توان شرایطی ایجاد کرد که سدهایی با راندمان و کارایی بالا با درنظر گرفتن مسائل زیست محیطی احداث شوند تا از آنها در هر یک از زمینه های تأمین آب (شرب، صنعتی، کشاورزی)، برقابی، ایجاد مناطق گردشگری، کشتیرانی و در نهایت جلوگیری از خسارت سیل یا ترکیبی از آنها بهره برد. کارشناس مهندسی رودخانه