شهر در محاصره تاورکرین ها

امروزه کمتر کوچه و خیابانی را در سطح شهر می بینید که حداقل یک کارگاه ساختمانی به همراه یک تاورکرین در آن وجود نداشته باشد. حتی در گوشه و کنار خیابان های اصلی و شلوغ هم این غول پیکران سر به آسمان کشیده مشاهده می شوند. به دنبال سیاست های مسئولان مبنی بر اینکه برج سازی یک نیاز شهری است، ساخت بلندمرتبه ها هم پرقدرت تر از گذشته ادامه دارد

فارغ از اینکه این سازه های بلند چقدر در قالب نظام برنامه ریزی شهری قرار دارد، اما تاورکرین ها یا جرثقیل های برجی از لوازم ثابت و رایج در کنار این ساختمان سازی های بلند هستند. عملکرد جرثقیل های ساختمانی تاورکرین ها، جرثقیل های ساختمانی هستند که برای جابجایی مصالح در ساختمان های بلند بکار گرفته می شوند.

این نوع دستگاه به طور استاندارد می تواند وزنی کمتر از مجموع وزن اجزای خود را در هر نوبت جابجا کند، به این صورت که اجسام را صدها متر بالا می برند و می توانند به فاصله دوری انتقال دهند. از تاورکرین برای بلند کردن فولاد، بتن، ابزارهای بزرگی مانند ژنراتورها و مشعل های استیلنی و انواع مختلفی از مواد ساختمانی دیگر استفاده می کنند.

این جرثقیل های ساختمانی بیشتر از کشورهای همسایه به ویژه امارات به کشور وارد می شوند. هرچند بسیاری از این جرثقیل ها استانداردهای لازم را نداشته یا ممکن است عمر مفیدشان تمام شده باشد. در حال حاضر خریداران، جرثقیل های دست دوم را از کشورهای همسایه نظیر دبی خریده و به پیمانکاران داخلی می فروشند.

ایمنی در نصب و استفاده از تاورکرین ها

اما فارغ از نقش کلیدی تاورکرین ها در خط ساخت یک پروژه، ایمنی در نصب و استفاده از این غول پیکرها بسیار قابل اهمیت است. چراکه این روزها حوادث ناشی از سقوط جرثقیل های ساختمانی اتفاقی است که موج جدیدی از نگرانی ها را برای ساکنین مجاور این غول های آهنین ایجاد کرده است. شهر تهران در ماه های اخیر شاهد تکرار حوادث ناشی از سقوط جرثقیل بوده که خسارات مالی و جانی به دنبال داشته است.

پیشتر رئیس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران عنوان کرده بود که طبق بررسی ها مشخص شده بیشتر تاورکرین ها مشکل استاندارد دارند و در هنگام ورود به کشور به استاندارد آنها توجه نمی شود. به گفته دنیامالی عمده این تاورکرین ها حتی کمربند استاندارد هم ندارند و گواهینامه های سلامت که برای آنها صادر می شود اغلب به صورت غیرحضوری است. درحالی که مؤسساتی که این گواهینامه را صادر می کنند باید به صورت چشمی و با تجهیزات مناسب به صورت حضوری تست این دستگاه ها را انجام دهند.

موضوع دیگر در بررسی حوادث این تاورکرین ها عدم توجه به اپراتورهاست. در مواقعی که این دستگاه ها از کار روزانه آزاد می شوند باید ترمز آن هم آزاد باشد تا اگر وزش باد ناگهانی رخ داد دستگاه درجه ای آزادی حرکت داشته باشد درحالی که ترمز اکثر دستگاه ها قفل می شود و با وزش باد خم شده و واژگون می شوند.

کدام مسئول نظارت می کند

گفته می شود، سازمان استاندارد، سازمان نظام مهندسی، شهرداری و حتی سندیکای پیمانکاران در این موضوع مسئول هستند. هر چه هست می بایست مسئولان ذی ربط رفتار سخت گیرانه تری در حوزه تجهیزات و ملزومات ساخت وسازها به ویژه در بلندمرتبه سازی ها داشته باشند، آن هم در شرایطی که در هر کوچه و پس کوچه تنگی یک تاور برای ساخت یک برج 12 طبقه مستقر شده است!

رئیس سازمان نظام مهندسی معتقد است: بالاترین قانونی که در این زمینه وجود دارد؛ مقررات ملی ساختمان است که بحث مسئولیت ایمنی ساختمان را صراحتا بر عهده سازنده و پیمانکار گذاشته است. بیطرف با اشاره به صدور گواهینامه استاندارد در مراکز تست تاورکرین ها از سال 85 به بعد در ایران می گوید: با دریافت گواهی سلامت این جرثقیل ها می توان از بسیاری از حوادث جلوگیری کرد.

او همچنین بر لزوم عدم ورود جرثقیل به محدوده بیرون از کارگاه ساختمانی برای بلند کردن بار تأکید کرد. روشن است که این مسئولیت بر عهده سازنده و مجری ذیصلاح است به گونه ای که پیش از راه اندازی باید جزئیات را به طراح اعلام کند تا مسیر مانور جرثقیل بر اساس آن طراحی شود.

مسیر تأیید سلامت تاورکرین ها

تاورکرین ها فی ذاته از مطمئن ترین تجهیزات کارگاهی به شمار می روند و چنانچه استانداردها را تأمین کنند یکی از مهم ترین دستگاه های کارگاهی خواهند بود اما متأسفانه تاورکرین های موجود اغلبشان فاقد گواهینامه فنی هستند. طبق آخرین آمارها 970 تاور در شهر تهران وجود دارد که 653 دستگاه از آنها فعال هستند. بیشترین تاورکرین های موجود در شهر تهران در منطقه یک و 22 و کمترین آنها در مناطق 19 و 20 شهرداری تهران در حال فعالیت هستند. از این تعداد در حدود 29 درصد دارای گواهینامه سلامت دستگاه بوده و 37 درصد کاربران دستگاه از صلاحیت حرفه ای برخوردارند. همچنین 143 دستگاه، تولید سال های 1990 و 2000 میلادی هستند و بیشترین فراوانی برای دستگاه های تولید سال های 1980 تا 1990 میلادی است.

کاربر تاورکرین باید گواهی خود را از سازمان فنی و حرفه ای دریافت کند ضمن اینکه گواهی عدم اعتیاد وی و همچنین گواهی سلامت وی نیز باید دریافت شود. همچنین مهندس ناظر وظیفه دارد که تا موارد مربوط به تأمین ایمنی در کارگاه را کنترل کند، در زمان اجرای مرحله فونداسیون و مرحله اجرای سیستم ارت، کنترل های لازم را انجام دهد و همچنین گواهینامه های کاربر را موردبررسی و کنترل قرار دهد.

چه باید کرد؟

اما با وجود این مراحل همچنان شاهد سقوط تاورکرین های دارای گواهینامه و تهدید جان شهروندان هستیم این امر نشان می دهد باید بازرسی های مستمر برای صحت و ایمنی این دستگاه ها انجام گیرد. به عنوان نمونه می توان جلوی واردات جرثقیل های دست دوم را گرفت، یا حداقل تک تک اجزا و قطعات این نوع دستگاه های وارداتی توسط سازنده دستگاه بررسی شود. همچنین، لازم است دستورالعمل یا آیین نامه هایی تعیین شود تا استفاده از تاورکرین ها قانونمند باشد.