طلای کثیفی که شهر را نابود می کند

گروه ساخت وساز: طبق آمارهای روزانه 8 هزار تن زباله در پایتخت تولید می شود که با احتساب جمعیت، سرانه تولید زباله برای هر فرد تقریبا 820 گرم است. تولید روزانه زباله در تهران2.5 تا سه برابر بیشتر از برخی کلانشهرهاست که از نظر جمعیت و بافت تا حدود زیادی به شهر تهران نزدیک هستند. در واقع عدم آگاهی مردم از خطرات آینده مشکلات زیست محیطی ناشی از رشد روزافزون زباله، بزرگ ترین مشکل این بخش است. آمار های جهانی چه می گویند؟! بر اساس آمارهای جهانی در استرالیا با توجه به شرایط زمین 70 درصد پسماند دفن و 30 درصد مابقی بازیافت می شود. در ایتالیا 54 درصد دفن، 12 درصد بازیافت و 33 درصد تبدیل به کمپوست می شود. در ژاپن تنها 3 درصد دفن، 17 درصد بازیافت مواد و 74 درصد بازیافت انرژی، در سوئیس 1 درصد دفن، 33 درصد بازیافت مواد، 50 درصد بازیافت انرژی و 16 درصد کمپوست و در آمریکا 54 درصد دفن، 24 درصد بازیافت مواد، 14 درصد بازیافت انرژی و 8 درصد بازیافت کمپوست وجود دارد. آمار جهانی نشان می دهد که متوسط سرانه تولید پسماندهای عادی در بخش شهرنشینی جهان، 1.19 کیلوگرم است که در کشورهای پیشرفته به رغم مدیریت جامع برای کاهش پسماند باز هم شاهد رقمی بالاتر از میانگین جهانی هستیم به گونه ای که در آمریکا این رقم برای هر فرد شهرنشین 2.5 کیلوگرم، در آلمان به 2.11 کیلوگرم، در استرالیا به 2.23 و در ژاپن به 1.73 کیلوگرم می رسد. اما در کشورهای درحال توسعه این رقم با کاهشی حتی پایین تر از میانگین جهانی مواجه است. در ایران متوسط سرانه تولید پسماندهای عادی در بخش شهرنشینی 710 گرم است، ولی متأسفانه می بینیم که با همین میزان که حتی 50 درصد کمتر از کشورهای توسعه یافته است، 48 هزار تن پسماند روزانه در کشور داریم. یکی از مهم ترین بخش های مدیریت پسماند در هر کشوری مسأله تفکیک زباله از مبدأ است زیرا با انجام این کار می توان سرمایه عظیمی را به چرخه اقتصادی وارد کرد. تهران به عنوان بزرگ ترین کلانشهر کشور نیز به سختی گرفتار این معضل شده است زیرا روزانه نزدیک به هشت هزارتن زباله تولید می شود که کار تفکیک زباله از مبدأ فقط در مورد کمتر از 10 درصد زباله ها در این کلانشهر انجام می شود. یک میلیارد هزینه برای دفع روزانه زباله محمد حقانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران نیز این موضوع را تأیید می کند و می گوید: حساسیت های بسیاری در حوزه پسماند وجود دارد و شهرداری تهران روزانه 10 میلیارد ریال برای جمع آوری، تفکیک، پردازش و دفع زباله هزینه می کند که این رقم در سال به بیش از چهار هزار میلیارد ریال می رسد. به گفته وی با توجه به اعتبارات پیش بینی شده برای اجرای طرح پسماند، باید شاهد بهبود شرایط جمع آوری و تفکیک زباله های شهر تهران باشیم و این در حالی است که هنوز مشکلات زیادی در این حوزه وجود دارد. رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر می افزاید: تفکیک زباله های تولیدی شهر باید از مبدأ انجام شود و در حالی که آمار اجرای این طرح در سطح شهر به نسبت کل زباله های تولیدی، کمتر از 10 درصد است. حقانی تفکیک زباله را اقدامی در راستای حفظ منابع ملی می داند و می گوید: تفکیک زباله از مبدأ علاوه بر کارآفرینی و حذف یارانه، موجب افزایش درآمدهای پایدار شهری خواهد شد. باید از همه ظرفیت های شهروندی در راستای اجرای طرح تفکیک زباله استفاده شود چراکه شهرداری به تنهایی قادر به اجرای کامل و مؤثر این طرح نیست. وی با بیان اینکه در حال حاضر کودکان کار و برخی از افراد دیگر جامعه در کنار خیابان ها، زباله ها را داخل مخازن ها تفکیک می کنند، می گوید: برای رفع این امر تنها شهرداری تهران مسئول نیست و همه مردم باید با شهرداری مشارکت داشته باشند. عضو کمیسیون سلامت و محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تأکید می کند: مدیران شهری باید با سیاست های تشویقی و تنبیهی مردم را در تفکیک زباله از مبدأ مشارکت دهند و مانند کشورهای قدرتمند مردم را تشویق کنند که زباله را به صورت تفکیک شده تحویل دهند. حقانی یادآور می شود: برای اجرایی شدن قانون تفکیک پسماند از مبدأ به حضور مردم نیازمند هستیم و تا زمانی که آنها مشارکت نداشته باشند شهرداری مجبور است که زباله ها را در مراکز دفن، جداسازی کند. وی با بیان اینکه در شهری مانند کرمانشاه تفکیک پسماند از مبدأ به خوبی صورت می گیرد، می گوید: برای محقق شدن هر کاری باید کیفیت و نظارت در آن به درستی مطرح باشد. مافیای پشت پرده زباله رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای اسلامی شهر تهران نیز چندی پیش در یکی از جلسات علنی شورای شهر، جداسازی زباله از سوی نان خشکی ها و زباله جمع کن ها را تهدیدی برای سلامت فرد و محیط زیست شهر برمی شمرد و می گوید: این اقدام موجب خلق مناظر ناخوشایندی در سطح شهر می شود و همیشه آلودگی زباله را در شهر شاهدیم. رحمت الله حافظی در بخش دیگری از گفته هایش خطاب به مدیران شهری تأکید می کند: باید از روش های سنتی تفکیک زباله به سمت روش های علمی و روزآمد حرکت کنیم. او درباره درآمدی که شهر تهران می تواند از محل زباله کسب کند، می گوید: پاسخ این سؤال را مافیاهای پشت پرده زباله می توانند ارائه دهند. کابوس تعبیر ناشده تفکیک، بدون شک یکی از راه های کاهش هزینه های سرسام آور جمع آوری زباله های پایتخت و کاهش آسیب های زیست محیطی ناشی از حضور زباله جمع کن ها در سطح شهر، اجرای دقیق و منظم تفکیک زباله در مبدأ است؛ مسأله ای که به نظر می رسد شهرداری تهران تا این لحظه در آموزش آن به شهروندان تهرانی و مجاب کردن آنها به اجرای این برنامه ناموفق بوده است. تفکیک زباله برنامه ای بلندمدت است حسین جعفری، مدیرعامل سازمان پسماند شهر تهران اما موافق سخنان حافظی نیست و دراین باره می گوید: تفکیک پسماند در مبدأ از موفقیت نسبی برخوردار بوده است و با توجه به ماهیت مدیریت پسماند و به ویژه تفکیک در مبدأ، که مقوله ای فراگیر در میان همه اقشار جامعه است، دستیابی به اهداف کلان این طرح، مستلزم مشارکت عمومی و ایفای نقش تمام شهروندان، نهادهای عمومی و خصوصی، دستگاه های دولتی و سازمان های مردم نهاد است. او ادامه می دهد: از سوی دیگر نتیجه گیری و تحقق اهداف آن، منوط به مطالبه عمومی شهروندان و توسعه پایدار در این زمینه از طریق تغییر و ارتقای نگرش و بینش اجتماعی شهروندان توسط دستگاه ها و متولیان فرهنگ از جمله رسانه ملی، وزارت آموزش وپرورش، علوم، بهداشت و... خواهد بود. بررسی وضعیت و پیشینه مدیریت پسماند در کشورهای موفق، حاکی از آن است که نهادینه شدن طرح تفکیک در مبدأ و جداسازی کامل پسماندهای شهری، تدریجی بوده و در بلندمدت امکان تحقق دارد. سخن آخر در سال های اخیر، مدیران شهری بارها در سخنرانی های خود، زباله و پسماند را طلای کثیف نامیده اند. با وجود این، بهره برداری ما از این طلای کثیف و تبدیل آن به ثروت، اغلب در حد حرف باقی مانده و اتفاق زیادی در این حوزه نیفتاده است. این در حالی است که نایب رئیس هیأت مدیره صنایع بازیافت ایران در سال 1388 میزان درآمدزایی بازیافت زباله تهران را روزانه 6 میلیارد تومان برآورد کرده بود و حتی برخی آمار ها از درآمد بیش از 10 میلیارد تومانی در روز خبر می دهند. کارشناسان معتقدند مواد بازیافتی توان بالایی برای خریدوفروش دارند و این توان بالای مواد بازیافتی برای تولید درآمد می تواند افراد زیادی را به سوی خود بکشاند تا جایی که به شرط شفاف سازی اطلاعات مالی این صنعت و ضابطه مند کردن اقدامات شهرداری شاید حتی بتوان از بورس 4هزار میلیاردتومانی بازیافت سخن گفت. در غیر این صورت باید روزبه روز شاهد نابودی محیط زیست شهر ها باشیم.