خسارت میلیاردی تأسیسات با یک انفجار

روز جمعه ساعت 4:30 دقیقه صبح بود که خبر آتش سوزی ناشی از یک انفجار با صدایی مهیب شهر را به هم ریخت. نشست زمین و وقوع آتش سوزی بزرگ در خط لوله انتقال گاز به چندین خانه و کارگاه آسیب وارد کرد و باعث اختلال در شبکه مخابرات شد. هرچند اگر این حادثه در ساعات پر رفت و آمد روز اتفاق می افتاد، ممکن بود تلفات زیادی به جا بگذارد. این حادثه بر اثر منفجر شدن یکی از انشعابات گاز واقع در منطقه 5 تهران، میدان دوم شهران رخ داد که به گفته شاهدان عینی شعله های 50 متری آتش از درون یک حفره بزرگ به آسمان بلند می شد، بلافاصله با توجه به شدت انفجار و احتمال سرایت خطر به سایر مناطق، آب، برق، گاز و تلفن های همراه هم قطع شد. دلیل حادثه در ابهام گمانه زنی های زیادی درباره این حادثه که گودالی با عمق حدود 100 متر و عرض 50 متر ایجاد کرده، مطرح است؛ مثلا با توجه به وجود لوله گاز 18 اینچی در یک متری سطح زمین و فعالیت کارگران خط 6 متروی تهران 24 متر پایین تر، گفته می شود تجهیزات حفاری به لوله گاز برخورد کرده و باعث انفجار آن شده است. برخی هم از شکستگی لوله آب و فاضلاب و ترکیدن لوله گاز حکایت می کنند. احمد صادقی، رئیس سازمان مدیریت بحران تهران، هم علت آتش سوزی لوله های گاز را نشست ناگهانی زمین اعلام کرده است. با این حال تا این لحظه علت انفجاری که گودالی بزرگ وسط خیابان ایجاد کرده معلوم نیست، اما با یک برگشت تاریخی به حوادث مشابهی که در این سطح اتفاق افتاده، معمولا همه دستگاه ها و متولیان ذی ربط که تعدادشان هم کم نیست، در برابر هر پرسشی تقصیر را به گردن سازمان دیگری می اندازند. دقیقا مشابه میزان تلفات جانی که مقامی در اورژانس تهران اعلام می کند تلفات جانی نداشته، اما یک عضو شورای شهر تهران از کشته شدن دو نفر در این انفجار خبر می دهد! محمدباقر قالیباف، شهردار تهران با حضور در جلسه شورای شهر گفته است: هیچ دستگاهی نه از شهرداری و نه از هیچ ارگانی به دلیل کار عمرانی با لوله گاز برخورد نکرده است و وقوع حادثه به دلیل برخورد شی به لوله گاز منتفی است. اما سخنگوی شرکت ملی گاز ایران گفت: به علت حفاری مترو و نشست زمین، حفره ای در ابعاد 20 متر در 20 متر ایجاد شد که منجر به شکست خط لوله تغذیه گاز و قطع کابل برق عبوری از این محدوده و در نتیجه انفجار و آتش سوزی شد. با این حال رضا تقی پور، سخنگو شورای شهر تهران اعلام کرده است: علت این حادثه در مراجع قضایی در حال بررسی است. تمامی گزارشات، کار کارشناسی، مدارک و اسناد به مراجع قضایی ارائه شده است تا در خصوص عامل اصلی قضاوت کنند. میزان خسارات انشعابات از دلایل بروز این حریق و میزان تلفات جانی آن که بگذریم، دغدغه مهم دیگر میزان خسارات این حادثه به شبکه برق و تأسیسات این منطقه بوده است. مدیر برق منطقه قدس تهران از خسارت 2.5 میلیارد تومانی به پست ها و خطوط توزیع برق منطقه شهران به علت انفجار خبر داده است. معاون بهره برداری و دیسپاچینگ شرکت توزیع برق تهران بزرگ هم در آخرین گزارش خود اعلام کرده است: بر پایه برآوردها درباره حادثه حریق در منطقه شهران تهران، تاکنون بیش از پنج میلیارد ریال به شبکه برق و تأسیسات و لوازم اندازه گیری برقی این منطقه خسارت وارد شده است. سه خط برق در محدوده های شهران، کوهسار و کن سولقان قطع و به پست هوایی، کابل های زمینی، بخشی از شبکه هوایی فشار متوسط و شبکه روشنایی و همچنین چندین تابلوی اندازه گیری و کنتور در برخی ساختمان های محل حادثه خسارت وارد شده است و دو ساختمان اداری و مسکونی در محل حادثه دچار حریق شدند. علاوه بر اینکه ارتباط خط لوله هشت اینچی ورودی ایستگاه تقلیل فشار غرب تهران و خط تغذیه روستای سولقان هم قطع شد. اما آخرین خبرها تا لحظه ای که این گزارش در حال تهیه است، آغاز برآورد خسارت به تاسیسات فیبر نوری شهران است. به گفته سخنگوی شرکت مخابرات ایران به زودی اقدام لازم برای برآورد میزان خسارت وارد به تاسیسات فیبر نوری که در حادثه انفجار لوله گاز آسیب دیده اند، آغاز خواهد شد. داود زارعیان گفته است: خسارت وارد شده به تاسیسات فیبر نوری شهران باعث قطع ارتباط مشترکان تلفن ثابت و همراه در این منطقه شده که بزودی اقدام برای برآورد میزان خسارت وارده صورت خواهد گرفت. تا این لحظه 55 هزار مشترک تلفن ثابت در منطقه شهران تهران ارتباط شان قطع است و تلاش ها برای تدوین برنامه های مناسب تا برای برقراری ارتباط مشترکان ادامه دارد. مدیریت شهری در کجای پازل حادثه مطابق معمول در این حادثه و حوادث مشابه آن جای خالی نبود مدیریت یکپارچه شهری احساس می شود، مرور این حادثه نشان می دهد نبود اطلاعات منسجم و صحیح از انشعابات گاز، برق، آب و فاضلاب و شبکه های راه و مترو و در کنار آن خطوط تلفن باعث شده است، تهران با هر اتفاق کوچکی دچار مشکل شود. شاید این انفجار هشداری جدی برای تمامی نهادها، سازمان ها و مسئولان مربوطه باشد که تکرار چنین اتفاقاتی به جای یک نقطه از شهر در دو یا چند نقطه چه سرانجامی برای تأسیسات و شبکه های تجهیزاتی به دنبال خواهد داشت. موضوعی که محمد سالاری، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر تهران هم بر آن تأکید داشته و با اشاره به بی برنامگی در ایجاد تأسیسات شهری در تهران از گذشته تا کنون می گوید: تمامی تأسیسات شهری ما بدون اینکه سازمان و نهادی به صورت هماهنگ در یک اتاق فکر متمرکز نسبت به طراحی و ایجاد شبکه ها و تأسیسات شهری اقدام کرده باشد، ایجاد شده است. به گفته او اتفاق شهران این هشدار را می دهد که پدافند غیرعامل از مهم ترین ضروریات مدیریت شهری و دولت است که متأسفانه ما در کلانشهر تهران در فرایند طراحی پروژه ها و امکان سنجی های مربوطه شاهد بی اهمیتی به پدافند غیرعامل هستیم و در اجرای پروژه های شهری پدافند غیرعامل موردتوجه قرار نمی گیرد. با این حال، هرچند هنوز علت حادثه و ابعاد آن مشخص نیست اما این حادثه یک واقعیت مهم را گوشزد می کند، اینکه همچنان مدیریت حوادث در تهران دچار بحران است! بحرانی که اگر بعد از این حادثه به فراموشی سپرده شود با وقوع حوادث بزرگ تر مدیریت آن کنترل نشدنی باشد. سؤالی که در پی این حادثه پیش می آید این است؛ در صورت وقوع حادثه ای بزرگ تر و جدی تر در شهر تهران مثل زلزله با تخریب تأسیسات و تجهیزات شبکه ای چه فاجعه ای برای شهر و ساکنانش رخ خواهد داد؟