بافت تاسیسات شهری تار و پود ندارد

تقریبا سه هفته از حادثه انفجار لوله گاز شهری در شهران می گذرد، حادثه ای که هنوز علت آن مشخص نشده است. آمار دقیق و درستی هم از میزان خسارت های وارد شده بر تاسیسات آب، برق، گاز، مترو و ساختمان های منطقه وجود ندارد. این در حالی است که روابط عمومی سازمان مدیریت بحران شهر تهران اعلام کرده است که هنوز هیچ برآورد مالی به سازمان ارائه نشده است، اما برآورد اولیه حادثه شهران تنها در دو حوزه شبکه برق و ترافیک تهران حدود 9 میلیارد ریال عنوان شده است، ارقام خسارت های وارده به تاسیسات شهری، ساختمان های اطراف، اموال مردم، تاسیسات شرکت آب، گاز و مترو هم هنوز مشخص نیست. با وجود این، هاشمی تشکری معاون حمل ونقل و ترافیک شهرداری تهران پس از اتمام عملیات بهسازی ترافیکی در محل حادثه انفجار لوله گاز میزان خسارت ترافیکی این حادثه را 350 میلیون تومان برآورد کرده است. ناظریان معاون بهره برداری و دیسپاچینگ شرکت توزیع برق تهران بزرگ هم گفته بر پایه برآوردها تاکنون بیش از 5 میلیارد ریال به شبکه برق خسارت وارد شده است، اما آن طور که از گفته های مسئولان بر می آید، برآورد نهایی این حادثه یک هفته دیگر به طول خواهد انجامید. خسارات مردم جبران می شود اگر چه هنوز ارگان مقصر در این حادثه مشخص نشده است، اما معصومه آباد عضو شورای شهر تهران درباره جبران خسارت های وارده به مردم گفته است: پس از کارشناسی مساله و مشخص شدن مسبب اصلی حادثه، خسارات وارد شده به اموال شهروندان جبران خواهد شد و هر ارگانی که در این زمینه مقصر باشد، مکلف به پرداخت خسارت به شهروندان خواهد بود. در این حادثه جسد کارگر ایرانی که راننده بیل مکانیکی بود پس از گذشت بیش از 10 روز و همچنین جسد کارگر افغان نیز چهار روز پس از این حادثه در محل پیدا شده بود. گودال در نظام مدیریت شهری شهر تهران به صورت بالقوه آبستن هر نوع بحران گسترده ناشی از کوچک ترین حادثه غیرطبیعی یا طبیعی است و این واقعیت ضرورت بازنگری اساسی در نظام مدیریت شهری به ویژه در پایتخت را جدی تر می کند. پیچیدگی خطوط انتقال شریان های اصلی و خدمات زیرساختی و نبود نظم مشخص در ایجاد شریان های حیاتی شهری اعم از آب و برق و گاز گرفته تا تونل مترو و ... از جمله عواملی است که در زمان بروز حادثه ابعاد آن مشخص می شود. نمونه آن گودال ایجاد شده پس از انفجار بود که به وضوح تجهیزات مربوط به زیرساخت های شهری در آن نمایان است که بدون نظم خاصی در کنار یکدیگر پیچیده شده است. علاوه برآن، در سطح زیرین آن هم حفاری تونل مترو در جریان است که با وقوع حادثه به سرعت یکدیگر را تحت تاثیر قرار داده اند. فارغ از این موضوع که در این حادثه ریزش تونل مترو منجر به ترکیدگی لوله گاز شده است یا آنکه فرونشست زمین این حادثه را به وجود آورده است نکته مهم این است که در زمان بروز حوادث این چنینی به دلیل نوع ساختار شبکه زیرساخت شهری، ایجاد اختلال در هریک از این شبکه ها تبعاتی را برای سایر عناصر زیرساخت شهر تهران و شریان های حیاتی شهر به وجود خواهد آورد. امکان تجهیز سیستم هشدار برای سازمان ها با این حال، کارشناسان مدیریت بحران می گویند در حال حاضر سیستم هشدار سریع زلزله تهران که در 14 نقطه مستقر شده است امکان تجهیز را برای تمامی سازمان های خدمات شهری همچون شرکت آب و برق و گاز دارد. بنابراین شرکت ها در صورتی که تقاضای اتصال به سیستم هشدار سریع زلزله را داشته باشند، می توانند با خریداری آن از سازمان مدیریت بحران شهر تهران، امکان قطع شبکه گازرسانی یا آب، برق و... را در مواقع بروز حوادث پیدا کنند و در صورت وقوع یک حادثه طبیعی همچون زلزله یا سیل از بروز انفجار در شریان های حیاتی شهر جلوگیری کنند چراکه به گفته کارشناسان شهری حادثه ترکیدگی لوله گاز در شهران که به عنوان یک حادثه کوچک منجر به از بین رفتن بخشی از شبکه زیرساخت و اختلال در زندگی روزمره شهروندان منطقه شد، نشان می دهد حادثه بزرگی همچون زلزله به مراتب آسیب و خسارات و به هم ریختگی شهری بیشتری را برای پایتخت به همراه خواهد داشت. در نهایت این سوال پیش می آید که آیا تمامی تاسیسات شهری، شبکه ها و قنات هایی که در زیرزمین رها شده اند، در زمان حادثه ای مثل زلزله یا سیل عاملی برای افزایش خسارات و کشتار خواهند بود؟ به نظر می رسد مسئولان باید از حالا متوجه چنین حوادثی باشند چراکه تراکم جمعیتی تهران از یک طرف و کنار هم قرار گرفتن تاسیسات از سوی دیگر، تهران را به مرکزی تهدیدزا تبدیل کرده است.