شاهکار ماندگار معماری

استاد علی اکبر اصفهانی معمارباشی قرن یازدهم قمری در اصفهان در دوره شاه عباس کبیر بوده است. او طراحی و نقشه های درونی و بیرونی بناها و مساجد را انجام می داد و در ساخت آنها نیز شرکت می کرد. از آثار مشهور وی مسجد امام اصفهان است که در بیست و چهارمین سال سلطنت شاه عباس اول بنا شده است. معماری های باشکوه و حیرت انگیز دوره صفوی به خصوص میدان نقش جهان از آثار این معمار بزرگ ایرانی است. مسجدشاه در ضلع جنوبی میدان نقش جهان با سبک معماری اصفهانی و در طول دوران صفوی ساخته شد و از بناهای مهم معماری اسلامی ایران به شمارمی رود. این بنا شاهکاری ماندگار از معماری، کاشی کاری و نجاری در قرن یازدهم هجری است. مسجدِشاه در تاریخ 15 دی 1310 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نمای حیاط به دالان ها، طاقچه ها، توده های مقرنس های روشن و نوارهای درازی از کتیبه های سفید درخشان آراسته است و سراسر آن از کاشی های هفت رنگ الوان پوشیده شده که مایه های آبی بر بالای پوشش زیرین مرمر با مایه های طلایی مستولی است. جلوخان رو به شمال بوده، شخص از جلوخان وارد دهلیزی می شود که از ویژگی های بناهای تاریخی ایران قدیم بوده است. این دهلیز مدور بدون هیچ جهتی که می تواند مانند پاشنه ای محور بنا بر روی آن بچرخد رو به طاق بلند ایوان شمالی باز می شود و از عمق تاریک آن انسان ناگهان حیاط روشن از آفتاب را می بیند. در آن سوی حیاط سر در وسیع شبستان قرار دارد. شکوه رنگ و عظمت صحنه سردر و گنبد خیره کننده است، همان طور که تکرار خوش آهنگ عناصر ساختمانی، طاق نماهای متقارن، ایوان های متعادل، آرامش حوض بزرگ وضو و اثر یکدست کننده رنگی فراگیر که بر همه جا گسترده، گنبد حالتی برازنده و گیرا و اندکی پیازی شکل، بر ساقه بلندی قرار گرفته، ساده و دارای طرحی بسیار روشن و گویاست، بی آنکه هیچ گونه پشتبند یا حمال داشته باشد. نقشه پی و ساختمان بنا طوری است که حرکت و ارتباط در همه جا تسهیل شده و هیج جا مانعی وجود ندارد. کف مسجد هیچ پله، نرده یا صفه ای ندارد. هیچ در بسته ای دیده نمی شود، هیچ دالان تونل مانند، هیچ ساختار جداگانه ای مانند مذبح، هیچ فضای اختصاصی، هیچ جایگاه ممتاز وجود ندارد. نقش گل و بوته های باغ مانند روی دیوارها و تمرکز بار روی ستون ها، چشم اندازهای وسیعی ایجاد کرده و فضای خالی به حداکثر می رسد. طاق های بلند و وسیع و تقاطع های عالی و خوش آهنگ انحناهای تند فضاهایی را نشان می دهد که آزادانه تا محراب، همچون موج هایی در یکدیگر فرومی روند. ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه 52 متر و ارتفاع مناره های داخل آن 48 متر و ارتفاه مناره های سردر آن در میدان نقش جهان 42 متر است. از نکات جالب در مسجد انعکاس صوت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی است. قطعات بزرگ سنگ های مرمر یکپارچه و سنگاب های نفیس، از دیگر دیدنی های جالب این مسجد است. این مسجد دارای دو شبستان قرینه در اضلاع شرقی و غربی صحن است. شبستان شرقی بزرگتر، ساده و بی تزیین است و شبستان غربی کوچکتر دارای تزییناتی با کاشی های خشت هفت رنگ و محراب آن نیز از زیباترین محراب های مساجد اصفهان است. در دو زاویه جنوب غربی و جنوب شرقی دو مدرسه به طور قرینه قرار دارد که مدرسه زاویه جنوب شرقی را مدرسه ناصری و مدرسه زاویه جنوب غربی را سلیمانیه می نامند. ارتفاع ایوان بزرگ جنوبی مسجد 33 متر و دو مناره در طرفین آن قرار گرفته اند که ارتفاع هر یک از آنها 48 متر است. این دو مناره با کاشی تزیین شده اند و نام های محمد و علی به طور تکراری به خط بنایی بر بدنه آن ها نقش بسته است. گنبد بزرگ مسجد دارای تزئینات زیبای کاشیکاری و کتیبه ای به خط ثلث سفید بر زمینه کاشی خشت لاجوردی است.