نقش ترکیه در صنعت نفت و گاز جهان

کودتای نظامی ترکیه سبب شد که گذرگاه نفتی بسفر که مسیر عبور نفت کش ها محسوب می شود برای مدت کوتاهی در روز شنبه (26 تیرماه) بسته بماند و این پیشامد نقش مؤثر این کشور را در جهان به عنوان مسیر ترانزیت کالا بین کشورهای روسیه، آسیای مرکزی و اروپا نشان داد. ترکیه علاوه بر این که به واسطه گذرگاه بسفر، مسیر ترانزیت نفتی مهمی محسوب می شود، در زمره پنج مصرف کننده اصلی گاز و هفت مصرف کننده نفت در اروپا قرار دارد. مقامات دولت ترکیه کودتای شورشیان برای سرنگونی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور این کشور، را خنثی کردند. تنگه بسفر یکی از مهم ترین مسیرهای ترانزیت دریایی است و روزانه بیش از سه درصد از عرضه نفت جهان معادل سه میلیون بشکه که به طور عمده مقصد آن ها کشورهای روسیه و دریای خزر است، از این گذرگاه 17 مایلی عبور می کند. این تنگه که عرض آن در قسمت های باریک به کمتر از یک مایل هم می رسد، دریای سیاه را به دریای مرمره و درنهایت مدیترانه وصل می کند. طبق گزارش های دولت آمریکا سالانه حدود 48 هزار نفت کش از این گذرگاه عبور می کنند که آن را به یکی از پرترددترین گذرگاه های آبی جهان بدل کرده است. نقل وانتقال تجاری در این منطقه در زمان صلح به طور رایگان انجام می شود، اما ترکیه به تازگی به دلایل امنیتی و محیطی مقررات جدیدی را قرار است وضع کند. مسیر دریای خزر روزانه حدود 700 هزار میلیون بشکه نفت از کشورهای حاشیه دریای خزر مانند آذربایجان و قزاقستان از طریق خط لوله، به طور مستقیم و بدون عبور از بسفر به پایانه های صادراتی ترکیه در سواحل مدیترانه، مانند بندر جیحان انتقال داده می شود. نفت عراق و ایران بندر جیحان همچنین مقصد نهایی نفت کردستان عراق است و روزانه میزان 500 هزار بشکه از این کالا را به عراق منتقل می کند. ترکیه افزون بر این، گاز و برخی محصولات پتروشیمی از ایران وارد می کند. ایران به دلیل بسته شدن مرز بین دو کشور، صادرات محصولات پتروشیمی به ترکیه را به طور موقت متوقف کرده بود. مصرف کننده انرژی ترکیه علاوه بر نقش ترانزیت کالایی که دارد، به نوبه خود مصرف کننده بسیار مهمی محسوب می شود. این کشور، هم تراز با فرانسه، در زمره یکی از پنج مصرف کننده اصلی گاز در اروپا قرار می گیرد. پالایش روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت در این کشور سبب شده است که ترکیه را در زمره هفت مصرف کننده اصلی این کالا در اروپا و هم تراز با هلند قرار دهد. نفت این کشور بیشتر از کشورهای ایران، عراق، روسیه و دریای خزر و گاز آن از کشورهای روسیه، آذربایجان و ایران تأمین می شود. رشد قیمت جهانی نفت پس از کودتا بااین حال، وقوع کودتای نافرجام در ترکیه در ادامه بی ثباتی در برخی کشورهای منطقه، قیمت نفت در بازارهای جهانی را افزایش داد. بر اساس گزارش پایگاه خبری اینوستینگ آمریکا قیمت هر بشکه نفت برنت با 61 سنت افزایش (معادل 1.29 درصد) به 47 دلار و 98 سنت رسید. قیمت هر بشکه نفت آمریکا نیز با 61 سنت رشد (معادل 1.34 درصد) به بشکه ای 46 دلار و 29 سنت افزایش یافت. با توجه به شکست کودتاگران و تسلط تدریجی دولت قانونی ترکیه بر اوضاع، تأثیر این رخداد بر بازار جهانی نفت، گسترده نبود و نتوانست افت شدید قیمت نفت در روزهای اخیر را جبران کند. روند صعودی قیمت نفت در هفته های اخیر و پس از رسیدن به مرز بشکه ای 50 دلار متوقف شده و در مسیری عکس قرارگرفته است به طوری که قیمت نفت برنت در هفته گذشته به محدوده بشکه ای 45 دلار نیز رسیده بود.