مردی که ایران را می فهمد

یکی از نام هایی که در تمامی عرصه ها و به ویژه در معماری ایران پس از انقلاب مکرر شنیده شده است، نام سید محمد بهشتی است. وی در سال 1330 در تهران متولدشده و دارای کارشناسی ارشد مهندسی معماری از دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی و عضو پیوسته فرهنگستان هنر است. او اکنون به عنوان رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی فعالیت سه ساله خود را دنبال کرده و در هیئت مدیره سازمان عمران و نوسازی عباس آباد و شورای عالی معماری و شهرسازی کشور عضویت دارد. به گزارش خبرنگار پیام ساختمان، شب دوشنبه چهارم مردادماه، آیین نکوداشت این پیشکسوت عرصه معماری به همت کانون معماران معاصر و شهر سازان جوان، سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد. این مراسم نخستین برنامه از روایت معمارانه است که با همکاری کتابخانه ملی، کانون معماران معاصر و کانون معماران و شهر سازان جوان برگزار می شود. در این آئین، چهره هایی چون عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، مسعود سلطانی فر، معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سید رضا صالحی امیری، رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، پیروز حناچی، معاون شهرسازی و معماری وزیر راه و شهرسازی، حامد مظاهریان، معاون مسکن و ساختمان وزیر راه و شهرسازی، احمد مسجد جامعی و مهدی چمران اعضای شورای شهر تهران، رضا کیانیان و مجید مجیدی از هنرمندان حوزه سینما، علی مرادخانی معاون هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، علیرضا سمیع آذر، مدیر پیشین موزه هنرهای معاصر و بسیاری دیگر حضور یافته و سخنرانی کردند. فریدون رضوی کیا دبیر نکوداشت تجلیل از بزرگان، سنت ما ایرانی هاست و طبعاً نکوداشت شخصیت های ارزشمند فرهنگی که جنبه ملی دارند، نمادی از تجلیل بزرگان جامعه است. طراحی و برنامه ریزی سلسله نشست های روایت های معمارانه در پاسخ به این سؤال است که چرا ما در میان انبوه اطلاعات به خوبی نمی دانیم که معماران، شهر سازان و هنرمندان ما چه کسانی هستند و چه کرده اند؟ به پاس بیش از 30 سال تلاش در عرصه معماری، سینما، میراث فرهنگی، رسانه و توسعه فضاهای فرهنگی نخستین برنامه نکوداشت به این شخصیت اختصاص داده شده است. رضا صالحی امیری، معاون رئیس جمهوری و رئیس کتابخانه ملی ما برای سید محمد بهشتی جمع شدیم، برای تجلیل از معرفت، اخلاق و همنوایی جمع شدیم، زیر سقف کتابخانه ملی که بیش از 30 میلیون کتاب، 35 هزار نسخه خطی و چند میلیون عکس از تاریخ و فرهنگ این کشور در زیر مخازن این سقف وجود دارد و همه یک پیام دارند؛ اینکه فرهنگ و فرهیختگان فرهنگی را باید تجلیل کرد. این فضا نماد یک ملت است، ما از آقای بهشتی تجلیل نمی کنیم ما به نسل جدید می گوییم که اگر شما راه بهشتی را بپیمایید که مسیر همنوایی اخلاق و فضیلت است بهشتی خواهید شد. آشنایی من با سید محمد بهشتی از دوران بعد از انقلاب آغازشده است. معرفت و شناخت من از ایشان به سفر حج 1378 برمی گردد که متوجه شدم بهشتی سرمایه دیگری است. سید محمد بهشتی نماد و نمود سرمایه فرهنگی کشور است. مسعود سلطانی فر، معاون رئیس جمهوری به عنوان همکار سه ساله او در سازمان میراث فرهنگی می گویم که بهشتی یک مدیر شایسته است و آزمون خود را خوب پس داده است. بهشتی در دولت گذشته 17 ماه برکنار شد و با حکم دیوان عدالت اداری به کار برگشت تا کانون امن کارهای ما باشد. ما از ژرف نگری ایشان در شورای معاونین سازمان استفاده می کنیم و امید است جامعه فرهنگی نیز بتواند بهره بیشتری از او ببرد. معتقدم یک مدیر شایسته باید چند ویژگی داشته باشد که اولین آن داشتن شخصیتی برای سازمان دهی و به کارگیری درست نیروهاست. شاخص دوم جاذبه است که فرد بتواند در فضای کار تشویق و تائید ایجاد کند و سوم اینکه تعهد او نسبت به اهداف قانونی سازمان درست و به جا باشد. توان برقراری ارتباط با بخش های تأثیرگذار و نیز داشتن دانش و تجربه از دیگر شاخص های یک مدیر موفق است که همه در بهشتی جمع است. عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی بهشتی را این گونه تعریف می کنم که او ایران را می فهمد. ما شخصیت هایی که ایران را بفهمند زیاد نداریم. این فهم از ایران، ویژگی مهمی است که بیش از هر چیز در او دیده می شود. در زمان معاصر که روزگار جهانی شدن است و فشردگی زمان و مکان را به عنوان ویژگی برجسته آن می دانیم، باید بدانیم که اکنون سید محمد بهشتی با درک این شرایط، به برجستگی مفهوم ایران و تاریخ آن باور داشته است. من فکر می کنم دکتر بهشتی در این روزگار پرتلاطم، روزگاری که سرعت ویژگی ممتاز آن است مفهوم اندیشه ایرانی، مفهوم اندیشه ایران شهری و تعلق به ایران چه در مفهوم معنایی و معنای تاریخی را هیچ وقت از دست نداد و تلاش کرد مفهوم ایران را در روزگار جدید بازخوانی کند چه وقتی در فارابی بود و چه وقتی در حوزه میراث فرهنگی و یا یک معمار می خواست نقش آفرینی کند. من افتخار می کنم که در مراسم تجلیل از مردی حضور دارم که ایران را فهمید و حاضر نشد که از ایران و تعلق به آن چشم پوشی کند. مهدی حجت، بنیان گذار سازمان میراث فرهنگی بیش از 40 سال است که همراه هم حرکت می کنیم، سید محمد بهشتی مرد فرهنگ است و در هر پستی که بوده چه در سینما و دانشگاه و چه در شهرداری و میراث فرهنگی و صداوسیما، اهل فرهنگ بوده است. در این مکان و در طول این زمان ما زیسته ایم و منشی را که برای زندگی داریم باید بشناسیم. یعنی فهم منش زیستن در این سرزمین از ابتدا تاکنون. ایران نباید مجموع خاطرات خود را همانند کسی که آلزایمر گرفته است فراموش کند. یک ملت همانند یک بزرگ خانواده نیازمند حافظه تاریخی است. علیرضا سمیع آذر، مدیر پیشین موزه هنرهای معاصر جامعه هنری ایران و اهالی فرهنگ از بهشتی به نکویی یاد می کنند، افراد محترم و شاخصی در کشور قبول مسئولیت کرده اند که پس از مسئولیت هم از آن ها به نکویی یاد می شود اما در حوزه فرهنگ کمتر کسی است که حسرت آمدن آن برای کسی باشد اما آقای بهشتی این گونه و چهره خوب و زیبنده نظام در عرصه فرهنگ است. چرا باید در این زمان از مهندس بهشتی تجلیل می شد؟ عادت دیرینه ما این است که پس از مرگ ِ فرد از خدمات و کرامات وی صحبت می کنیم درحالی که برای مهندسی بهشتی زود این کار را می کنیم، آنچه مهندس بهشتی در آینده برای تعالی فرهنگ و معماری انجام می دهند بیشتر است، نیمی از فعالیت ایشان مانده است. از کانون معماری تقدیر می کنم، اگرچه این کار را زود انجام داده اند. ایشان شرایط روز را خوب می فهمند چیزی که ما با ما کندذهنی آن را نادیده می گیریم ایشان در هر زمان و شرایط می فهمید و به دیگران منتقل می کرد. مهندس بهشتی شیفته فرهنگ و سنت ایرانی است، ایشان شیفته شکوه کلاسیک است، حتی وقتی در مورد فرهنگ های دیگر صحبت می کند. احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران نخست باید بگویم که بهشتی به تعبیر سهراب سپهری که گفت اهل کاشانم، اهل این سرزمین است. او رمز این سرزمین پر از موقعیت و تهدیدها را می داند و باور دارد که مدت های طولانی فرهنگ در این فلات جاری بوده است. اهمیت این معنا بسیار پیچیده است. مهندس بهشتی این را زمانی که در میراث فرهنگی بود در بخش میراث مادی و معنوی لمس کرد. نکته دیگر درباره فرهنگ ایرانی، آنکه مهربانی در ذات این فرهنگ است و در دیگر فرهنگ ها نیست، مهربانی مبنای شکل گیری رفتار مدنی است و آن چیزی است که فرهنگ ما را از دیگر فرهنگ ها متمایز می کند، آنچه به عنوان یک تهدید است که تمدن ها از آن فاصله گرفته اند این مهربانی در ادبیات، شعر و معماری ماست که تجلی پیداکرده است، معماری ما همراه با طبیعت است و با آب و درخت نسبت دارد. ما در یک گفت وگوی متقابل می خواهیم به ظرفیت های یکدیگر بپردازیم و این نگاهی است که آقای بهشتی دارد. می خواهم سخنم را با شعر سهراب به پایان برسانم، بزرگ بود و از اهالی امروز بود و با تمام افق های باز نسبت داشت و لحن آب و زمین را چه خوب می فهمید. پس از آخرین سخنران مجری مراسم از سید محمد بهشتی درخواست کرد که روی سن حاضر شود و دقایقی با حاضران سخن بگوید. بهشتی: 37 سال کیف کردم از دوستانی که اغراق کردند و حرف های نامربوط زدند که به من مربوط نمی شد، تشکر می کنم! کارهایی که در طول این 37 سال انجام دادم اصلاً سخت نبود و من از انجام آن ها لذت بردم و کیف کردم. در تمام طول این 37 سال من از کارم لذت بردم، همانند فردی که تشنه است و یک جرعه آب را فقط برای رفع تشنگی نمی خورد بلکه برای گوارایی هم آب را می نوشد. از این بابت هیچ منتی بر سر کسی ندارم و باید سپاسگزار باشم از کسانی که به من اعتماد کردند و به من فرصت لذت بردن دادند. از خانواده ام به خاطر سختی هایی که کشیده اند عذرخواهی می کنم. در این 37 سال به خانواده ام خیلی سخت گذشت. نتوانستم برای فرزندانم پدری و برای همسرم شوهری کنم، چراکه در طول این 37 سال تقریباً به هیچ مرخصی نرفتم و تعطیلی و ساعت کار نمی فهمیدم، همین جا از آن ها عذرخواهی می کنم و این بزرگواری آن هاست که به خاطر تلخی هایی که به آن ها دادم مرا ببخشند. بر اساس این گزارش، در پایان مراسم نکوداشت سید محمد بهشتی، که با تشویق مداوم حاضران همراه بود، لوح تقدیر از سوی عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، هدایا و لوایحی از سوی کتابخانه ملی ایران، رئیس و معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری، شرکت بافت تاریخی شهرداری تهران، بنیاد سینمایی فارابی و همچنین از سوی چندین شخصیت هنری به این فعال عرصه میراث فرهنگی، فرهنگ و هنر کشور اهدا شد و به دلیل تأخیر در برگزاری این مراسم و تعدد سخنرانان، مستند زندگی وی پس از مراسم تقدیر پخش شد. متن لوح تقدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در متن لوح تقدیر سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران از سید محمد بهشتی که به امضای سید محمد خاتمی، محمد رجبی، علی اکبر اشعری، سید کاظم موسوی بجنوردی و سید رضا صالحی امیری رسید، آمده است: نگاه به جهان از منظری که ردیابی و رصد زیبایی و خلق بازیابی آن را ممکن کند، هنری است که اگر فراگیر می شد امروز در جهان به جای جنگ و جدال و کشت و کشتار میان آحاد بشر، بیشتر شاهد مهر و مدارا و صلح و دوستی بودیم. درک زیبایی به منزله تجلی ذات پروردگار عالم در زندگی، شناخت زیبایی به معنای حقیقت هستی همان گونه که باید باشد و به منزله واقعیت زندگی آن گونه که بوده است خود هنری است دستمایه همه هنرها. نگاهی که بر بستر تاریخ و فرهنگ می روید و ریشه در فطرت پاک بشری دارد و ادیان اصلی و توحیدی بر آن صحه گذاشته و می گذارند. نگاه از این منظر به شهر و بناهای آن به باغ ها و عناصر بومی آن به درختان کهن سال و شاخساران گسترده در ازنای زمان، به اشیای پیرامون به دریا و هامون و کوه و جنگل و به همه مظاهر طبیعت و هستی و به هر آنچه نقش و رنگی از تاریخ و تاروپودی از انسان و تمدن در آن تنیده است دستمایه چنین هنرآفرینی تواند بود و از این رهگذار است که محوطه ها و بناهای تاریخی به عنوان تماشاگه مردمان روزگاران شکل می گیرد ، حفظ می شود و به عنوان نمادی با کارکرد آموزشی و فرهنگ ساز نقشی مهم در توسعه جوامع انسانی ایفا می کند. دیرزمانی است که اهل دل در دنیا در مسیر صبر اما دل نشین فتح این قله گام نهاده اند و به راستی در ایران عزیز شما از زمره معدود بزرگانی هستید که در دامنه ها متوقف نماندید. پرچم فتح را بر بام این قله نشانده اید و کام خویش را تمام و کمال در کار انعکاس و انتشار جلوه جمال دوست جسته اید. شاهد بر این مدعا کارنامه درخشان و پربرگ و بار شما در حوزه فرهنگ و میراث فرهنگی است چه در مدیریت ارشد این حوزه و چه در شاخه بارور پژوهش و آموزش. ما امضاکنندگان این لوح به عنوان روسای دیروز و امروز سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران بر خود فرض می دانیم از بابت تمامی تلاش های ارزشمندتان به ویژه استوار سازی اندیشه پاسداشت میراث فرهنگی مکتوب و مستند ایران از جنابعالی قدردانی کنیم و از خداوند بلندمرتبه بخواهیم تا همواره جانتان شادمان، نامتان جاودان و این مسیر مقدس پر رهرو باشد. </span></p>