جنگ آب در راه است

ایران در منطقه تهدید برای خشک سالی قرار دارد و کشور قدم به قدم به خشک سالی و بی آبی نزدیک می شود.این مسئله نگران کننده را نه تنها آمارهای داخلی بلکه آمارهای بین المللی نیز تأیید می کند. خشک سالی را از قدیم الایام به عنوان بی سروصدا ترین بلایای طبیعی می شناسند. این در حالی است که خطر و خسارت های ناشی از خشک سالی به مراتب بیشتر از سایر بلایای طبیعی مانند : سیل ، طوفان ، آتش فشان و حتی زلزله است . وقوع یک دوره خشک سالی شدید می تواند علاوه بر خسارت های آشکار که به طورمعمول به محصولات کشاورزی، فضای سبز و دام پروری وارد می کند، باعث قحطی هم بشود، در حال حاضر بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند بحران آب در جهان باعث می شود که جنگ های آینده بر سر آب باشد و استعمار آبی درراه است. این بدان معناست که محدودیت منابع آبی سبب کمبود محصولات غذایی کافی برای بخش عمده ای از جمعیت جهان که در مناطق خشک و نیمه خشک زندگی می کنند ایجاد کند و از طرف دیگر باعث افزایش قیمت غذا در کشورهایی که منابع آبی کافی دارند، خواهند شد. بارش های امیدوارکننده اما کم فایده هنوز از یادها نرفته است که، بارش های مطلوب ماه های گذشته از اواخر سال 94 تا اوایل سال 95 به سرریز شدن 30 سد و پر شدن 90 درصدی مخزن 28 سد منجر شد. پر شدنی که موجی از امید را میان مردم کشور به وجود آمد اما در همان روزها نیز کارشناسان هشدار می دادند که خشک سالی های هیدرولوژیکی همچنان در پهنه ایران گسترده است.خشک سالی که حالا منجر به اخطار شدید وزارت نیرو شده است. گرچه همه خشک سالی ها از کمبود بارش منشأ می گیرند و با افزایش میزان بارش ها رفع می شوند اما خشک سالی های اقلیمی متناوب به نوعی از خشک سالی می انجامد که به آن خشک سالی هیدرولوژیکی می گویند. خشک سالی های هیدرولوژیکی معمولاً با تأخیر بیشتری نسبت به خشک سالی های هواشناسی، کشاورزی یا اقلیمی رخ می دهند و با تأخیر بیشتری نیز برطرف می شوند. خشک سالی هیدرولوژیکی ایران که اکنون در پهنه کشور وجود دارد، ناشی از سال ها کمبود بارش ها و اضافه برداشت از منابع زیرزمینی آب است. در حال حاضر حجم منابع آبی زیرزمینی کشور با کمبود 110 میلیارد مترمکعبی یعنی به اندازه کل میزان منابع آبی سالانه در دسترس کشور است. هشدارهای جدی وزارت نیرو از سوی دیگر ایران در منطقه خشک و نیمه خشک جهان قرارگرفته و ازنظر پراکندگی بارش نیز وضعیت نامنظمی دارد، به طوری که 75 درصد بارش ها در 25 درصد کشور اتفاق می افتد. هم اکنون آب قابل تنظیم کشور 80 میلیارد مترمکعب است که در مقایسه با جمعیت 80 میلیونی کشور رقم سرانه ای معادل 1000 مترمکعب می شود که در مقایسه با متوسط جهانی بسیار پایین است. حمید چیت چیان، وزیر نیرو معتقد است که مدیریت بخش آب کشور باسیاست های تبلیغی و تمنایی و بخشنامه امکان پذیر نیست و تا زمانی که قیمت آب اصلاح نشود، چراغ سبز مصرف بیشتر برای مصرف کنندگان روشن است. او تأکید کرد تفاوت قابل توجهی در دیدگاه ها و رویکردهای سازمان های مختلف، متفکران و صاحب نظران و مدیران مسئول در مورد اقتصاد آب وجود دارد و لازم است با همگرایی درزمینه های نظری بتوانیم به یک برنامه مشترک ملی در خصوص آب و اقتصاد آب برسیم و آن را مبنای تصمیم گیری ها قرار دهیم. به گفته وزیر نیرو ناچاریم در میزان مصرف آب تجدیدنظر کنیم، زیرا ادامه وضعیت موجود حیات انسان و ادامه تمدن ایرانی را مورد تهدید قرار می دهد. علامتی که قیمت کنونی آب به مردم می دهد این است که هرچه بیشتر می توانید مصرف کنید! کسی انگیزه ای برای صرفه جویی ندارد. این در حالی است که دوسوم ایران در منطقه خشک است، متوسط بارندگی کاهش یافته که یک سوم متوسط جهان است؛ تغییر اقلیم موجب شده ازنظر نوع شدت و مدت بارش کشور دچار تغییر جدی شود و موجب شده دمای هوا به طور متوسط در کشور دو درجه سانتی گرد افزایش یابد. مسئولان بحران آب را جدی نمی گیرند نایب ریس اتاق بازرگانی ایران هم معتقد است: بحران هنوز برای مسئولان به عنوان مسئله اصلی کشور شناخته نشده است، سرعت بسته شدن چاه های غیرمجاز تاکنون متناسب با بزرگی بحران نبوده است پدرام سلطانی معتقد است: اقتصاد، علم کمیابی هاست؛ علم توجه به منابع کمیاب و تخصیص بهینه است. اما باعث تعجب است که ما تاکنون برای کم ترین منابع چنین همایشی برگزار نکردیم. در حوزه انرژی، سرمایه و نیروی انسانی که ما جزو کشورهای ثروتمند هستیم هرسال چندین کنفرانس برگزار می شود. به گفته او برای اتاق ایران که وظیفه ذاتی اش پایش محیط کسب وکار است و وظیفه مشورت دهی به قوای سه گانه را دارد، مسئله آب جایگاه ویژه ای دارد. مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تأثیرات مثبتی درزمینهٔ آب کشور داشته که می توان به ارائه گزارش های تحلیلی اثرات مخرب طرح ها مانند پیش بینی تنش های زاینده روز و سد گتوند، هشدار مشکلات محیط زیست ارومیه و چاه های غیرمجاز اشاره کرد. سرعت بستن چاه ها متناسب با بحران نبوده سلطانی در مورد طرح تعادل بخشی به آب های زیرزمینی گفت: سرعت بسته شدن چاه ها تاکنون متناسب با بزرگی بحران نبوده است و از سال 84 از 350 هزار چاه غیرمجاز تنها 9200حلقه چاه و در حدود 3درصد مسدود شده اند و اگر با همین سرعت پیش برود پاسخی به بحران کنونی آب نخواهد بود. هنوز در کشور چاه غیرمجاز حفر می شود و مشخص نیست دیپلماسی آب در کشور به چه روشی می خواهد پیش برود. از دهه 40 که مدیریت آب در کشور به دست دولت افتاد مشکل آب پیدا کردیم. همین موضوع باعث شد بهره وری آب ازنظر فیزیکی و اقتصادی کاهش یابد، با کمبود سرمایه و مسائل مختلفی در بخش آب روبه رو هستیم. نایب رئیس اتاق ایران بابیان اینکه مشکل آب بدون مشارکت بخش خصوصی حل نمی شود، پیشنهادهای این اتاق در رابطه با بحران آب را تشریح کرد.اینکه حق آب ها باید به رسمیت شناخته شده و دارای سندی معتبر باشند که برای سیستم بانکی و تجاری اعتبار داشته باشد. همچنین بازار آب باید به اعتبار سند حق آبه ها شکل بگیرد، تولید و تجارت بر اساس وضعیت بهره وری آب در مناطق مختلف کشور باشد و باید همه بخش های کشور بحران آب را پذیرفته و در مدیریت آن همگرا باشند. برنامه ششم توسعه را از دست ندهیم محمدرضا پور ابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس هم بابیان اینکه وضعیت و مشکلات منابع آبی امروز بر کسی پوشیده نیست، گفت: باید در کشور متناسب با شرایط حوزه آب به نحوی فعالیت کنیم که بتوان مسئله آب را مدیریت کرد. متوسط مصرف آب در بخش کشاورزی 30 برابر صنعت است، اما بهره وری این بخش یک چهارم بخش صنعت است. وی گفت: 70 درصد منابع آب در کشور مصرف می شود. اگر این مسیر ادامه داشته باشد باید تصمیمات مهمی اخذ شود. رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس از مهم ترین چالش های بخش آب کشور فقدان سند راهبری آب در کشور برشمرد. وی گفت: عدم وجود برنامه های میان مدت و بلندمدت در حوزه آب و ناهماهنگی بین دستگاه های متولی موجب ایجاد چالش در ایجاد مدیریت واحد منابع آب کشور شده است. با این تفاسیر بحران بی آبی در کشور کاملاً جدی است و اگر در این زمینه تدابیری اندیشیده نشود به زودی ایران کشوری خشک خواهد بود که نیازمند واردات آب از کشورهای دیگر است.البته در این میان نمی توان نقش آموزش فرهنگ صرفه جویی به مردم را نادیده گرفت.