قلعه ای در میان باغ های زرشک

روستای فورگ یکی از بخش های شهرستان درمیان در استان خراسان است. این روستا در منطقه ای کوهستانی قرارگرفته و از شمال به روستاهای دفت آباد و سرو، از جنوب به روستاهای گزنه و اسکندر، از شرق به روستای اره فورگ و از غرب به روستای درمیان محدود می شود. وجود دو عامل کویر و کوهستان در کنار یکدیگر بر آب وهوای این روستا تأثیرگذار بوده و به نوعی اقلیم روستا را سرد و خشک کرده است. روستای فورگ از روستاهای منطقه باستانی قهستان است. آثار و شواهد بسیاری مانند قلعه قدیمی، سنگ نماهای تاریخی و خانه های قدیمی این روستا نشانگر قدمت و تاریخ کهن آن است. وجه تسمیه روستا به زمان هخامنشیان برمی گردد. در زمان کیقباد، پسر وی به نام پورگ به این منطقه می آید و شبی (و به روایتی چند روزی) را در این محل اتراق می کند. به همین دلیل از آن زمان، نام پورگ بر این محل می ماند که بعد از حمله اعراب به این روستا فورگ اطلاق می شود. روستای فورگ یکی از زیباترین و باارزش ترین روستاهای ایران زمین است. زیبایی آن به لحاظ قرارگیری اش در موقعیتی استثنایی ازنظر طبیعی و وجود قلعه ای بر تارک آن می باشد. ارزش آن از سه عامل نشئت می گیرد؛ یکی قلعه که به آن ارزش تاریخی داده، دیگری بافت درهم تنیده شده ویژه و منحصربه فرد روستا و سومی سیمای زیبای باستانی فورگ بر فراز تپه و بالای بافت روستا و شکل گیری بافت روستا در دامنه قلعه و در شیب تپه و هماهنگ با طبیعت، ترکیب موزونی را بین قلعه، بافت و باغ های زرشک اطراف بافت فراهم ساخته که به این روستا سیمایی خاص و بسیار زیبا بخشیده است. این روستا خصوصیات روستاهای کویری و کوهستانی را باهم در خود جمع کرده است. وجود ساباط های فراوان و خانه های درون گرا (دارای حیاط مرکزی) که هردو خاص بافت های مناطق کویری ولی در موقعیتی مسطح هستند و وجود خانه هایی پلکانی، حیاط های رو به بام و برون گرا (دارای پنجره و ایوان به بیرون)، که از ویژگی های بافت های مناطق کوهستانی هستند، حضور عناصر دوگانه معماری مثل سقف های گنبدی خشتی و مسطح چوبی نیز مبین شکل گیری معماری کویری و کوهستانی در این روستا است. قلعه فورگ ساخت قلعه فورگ در زمان نادرشاه افشار به وسیله میرزا بقاخان حاکم منطقه شروع شده و پس از وی پسرش میرزا رفیع خان ساختمان قلعه را به اتمام رسانده است. قلعه فورگ بعد از قلعه الموت مهم ترین مقر حضور اسماعیلیان به حساب می آمد. فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل 3 قسمت است که قسمت اول، محل زندگی خدمه، انبار آذوقه و محل نگهداری احشام است. قسمت دوم، محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت که مهم ترین بخش قلعه است، محل زندگی حاکم و اطرافیانش بوده است. قلعه مجموعاً دارای 18 برج بوده که اکنون تعدادی از آن ها باقی مانده است. مصالح به کاررفته در ساخت قلعه بیشتر سنگ، آجر و خشت می باشد. این قلعه بر بالای صخره ای سنگی پس از قرون متمادی همچنان در تاریخ بیرجند قامت خود را استوار نگهداشته است، هم چنین بر بلندای حصار و برج ها، سازه های کنگره داری وجود دارد و منافذی (تیرکش) جهت دیده بانی و دفاع دیده می شود. با توجه به آثار و بقایای معماری داخل قلعه چنین استنباط می شود که این قلعه در چندین مرحله بازسازی و بر وسعت آن افزوده شده است. آخرین مرحله معماری آن مربوط به دوره افشاریه است که حصار فعلی قلعه و هشت برج مدور آن یادگاری از این دوره می باشد. قلعه تاریخی و مشهور فورگ به همراه چشم اندازها و جاذبه های طبیعی، روستای فورگ را در ردیف روستاهای پررونق گردشگری خراسان جنوبی قرار داده است.