معماری قربانی پروژه های مهندسی

به گزارش پیام ساختمان پروژه هایی که بدون نظارت مهندسان مشاور ساخته می شوند، به دلیل ناهماهنگی عوامل دست اندرکار، باعث قربانی شدن معماری و طراحی ساختمان می شود. شهراد فریفته، کارشناس معماری به تشریح چالش های موجود درزمینهٔ هنر معماری در ساختمان ها پرداخته است که به شرح زیرمی خوانید: فعالیت مهندسان معمار در ساخت وسازهای شهری را چگونه ارزیابی می کنید؟ گروهی متشکل از مهندسان معمار، سازه، برق و مکانیک به عنوان مهندسان مشاور باید با هماهنگی باهم، طراحی اصولی یک پروژه ساختمان را انجام دهند. با توجه به اینکه با پرداخت دستمزد مهندسان مشاور، این هزینه به سازندگان تحمیل می شود، رغبتی به استفاده از مهندسان مشاور در ساخت وسازهای شهری و شخصی سازی وجود ندارد. درنهایت وقتی مهندس معمار طرح خود را ارائه می دهد، مهندسان رشته های دیگر که باید طراحی بخش های سازه، تأسیسات الکتریکی و مکانیکی را منطبق باهم و معماری طراحی کنند، هیچ گونه هماهنگی با مهندس معمار به عنوان طراح پروژه ندارند. مثلاً مهندس برق سیستم برق ساختمان را طراحی می کند، بدون اینکه اطلاعی از نحوه طراحی موتورخانه توسط مهندس مکانیک داشته باشد. یا اینکه مهندس سازه فضاهای داخلی واحدها را به خاطر بادبندها عوض می کند و مهندس تأسیسات نیز به واسطه رایزرها، محل آشپزخانه را به دلخواه خود عوض می کند یا اندازه اتاق ها را تغییر می دهد. به طور خلاصه، هر مهندسی بدون هماهنگی با بخش های دیگر، کار خود را انجام می دهد. این مسئله چه مشکلاتی ایجاد می کند؟ در این میان طرح و هنر و خلاقیتی که مهندسان معمار در طراحی به کار می گیرند، فدای بخش های تأسیساتی، سازه ای، تغییر طرح بادبندها و داکت های مختلف و... شده و درنهایت جنبه هنری پروژه ضعیف می شود. راه حل این معضل چیست؟ در مواردی که مهندسان مشاور برای کنترل نحوه طراحی بخش های مختلف ساختمان بر سر پروژه حضور ندارند، راهکار چنین مشکلی این است که یک مهندس معمار مسئولیت این هماهنگی را بر عهده بگیرد تا درنهایت معماری به دلیل ناهماهنگی سایر مهندسان قربانی نشود. ازآنجایی که مهندسان معمار ایده اصلی پروژه را طراحی می کنند، باید مدیریت پروژه را انجام دهند و مهندسان سازه، مکانیک و برق با هماهنگی آن ها طراحی خود را انجام دهند. حتی در ساخت وسازهای کوچک مانند قطعات 200 متری که طبق قوانین نیاز به مشاور ندارند، برای کسب نتیجه بهتر مهندس معمار به عنوان مدیر طرح مسئول باشد . در حال حاضر شرایط برای نظارت بر اجرای ساختمان مصوب ماده 33 سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور و اجرای آن توسط شهرداری فراهم آمده است، اما هم اکنون نوبت به ساماندهی طرح اصلی ساختمان قبل از اجرای هرگونه نظارت رسیده است. چراکه با ساماندهی طراحی ساختمان می توان از هدر رفتن منابع و مصالح ساختمانی جلوگیری کرد و به تعالی شهرسازی دست یافت. در این زمینه چه نهاد یا سازمانی را می توان مقصر دانست؟ متأسفانه تاکنون شهرداری به این موضوع بی توجه بوده است. شهرداری فقط مهندسان معمار را مجبور به طراحی طبق ضوابط و اصول کرده و هیچ کنترلی روی روند کار مهندسان برق، مکانیک و سازه ندارد و مسئولیت کار آن ها را هم بر عهده نمی گیرد. این مهندسان به طور سلیقه ای و طبق دلخواه خودروی نقشه ها کار می کنند. انتظار می رود که شهرداری حداقل ساختاری تعریف کند که مهندسان معمار به عنوان مدیر پروژه، این هماهنگی را ایجاد و بر روند کار سایر مهندسان نیز نظارت کنند تا طرح معماری از بین نرود. آیا قوانین مرتبطی دراین باره تصویب شده است؟ هنوز این اتفاق نیفتاده و باید قوانین جدیدی مصوب شود که بر اساس آن مهندسان معمار مسئول مدیریت یک طرح باشند. این رویکرد که به خاطر دستمزد، از مشاوران حقوقی نظام مهندسی در ساخت وسازهای شهری استفاده نشود و بهره گیری از آن ها صرفاً محدود به حق امضا باشد، صحیح نیست و گروه کاملی از مهندسان باید روی طرح ها کار کنند. آیا در این صورت به هزینه تمام شده ساخت و قیمت مسکن اضافه نمی شود؟ در مقایسه با هزینه زمین و ساخت وساز، تعرفه مهندسان مشاور بسیار ناچیز و در حدود 3 یا 4 درصد از هزینه کل پروژه است. اما مسئله این است که با استفاده از مهندسان مشاور، درنهایت طراحی ساختمان به صورت کاملاً علمی و اصولی و اقتصادی انجام می شود و قابل مقایسه با طرحی نیست که به طور متفرقه و بدون هماهنگی بوده است. یک مهندس معمار از چه ظرفیت هایی برخوردار است که می تواند آن ها را در ساخت وسازها به کار گیرد؟ مهندسان معمار علاوه بر طراحی داخلی، در بحث نمای ساختمان ها و نمای شهری می توانند بسیار مؤثر عمل کنند. در حال حاضر شهرداری نیز حساسیت بیشتری روی این مبحث پیداکرده و در بیشتر مناطق نمای ساختمان ها باید توسط این سازمان تائید شود. در این راستا مهندسان معمار باید رابطه بیشتری با معاونت معماری و شهرسازی داشته و در تصویب طرح های شهرسازی در شهرداری دخیل باشند. به این ترتیب با استدلال مهندسان معمار، ساختار هنری در طراحی ها بیشتر لحاظ می شود و طراحی و نقشه ساختمان ها از حالت بی روح خود خارج می شود. اگرچه معاونت معماری شهرسازی بر اساس ضوابط موجود، می تواند از نظرات مهندسان معمار استفاده کند، اما در این بخش هم هماهنگی ضعیف است. یعنی پس از طراحی توسط مهندس معمار و ارائه آن توسط کارفرما به شهرداری، بخش شهرسازی طرح را بر اساس ضوابط رد می کند و کارفرما مجبور می شود برای دریافت جواز، نقشه ساخت را تغییر دهد و این تغییرات را در جریان ساخت اعمال کند. به نمای ساختمان ها اشاره کردید. اخیراً بحث ممنوعیت کاربرد نماهای فراماسونری مثل کامپوزیت آلومینیومی در نمای ساختمان ها از سوی شهرداری مطرح شده است. به عنوان یک مهندس معمار چه نظری دراین باره دارید؟ به نظر من اگر کاربرد چنین نماهایی به دلیل یک اقدام فنی ممنوع اعلام شود، قابل قبول است. یعنی اگر کامپوزیت ها ازنظر زیست محیطی، امنیت یا عمر مفید و... مشکلاتی به دنبال داشته باشند یا استاندارد نباشند، سازمان های ذی ربط باید استفاده از آن را ممنوع اعلام کنند. اما جلوگیری از کاربرد آن به دلایلی نظیر مدرن یا محصول غرب بودن یا سلایق دیگر، اقدام مناسبی نیست. در این زمینه این ایراد گرفته شده که برخی افراد تمایلی به استفاده از نمای سنتی و اسلامی ندارند و نمای مدرن را در ساختمان های خود بیشتر ترجیح می دهند. صرف نظر از این مسئله که به آن اشاره کردید، اصلاً کاربری بسیاری از بناهای ما با معماری و طراحی سنتی هماهنگ و سازگار نیست. به واسطه دلایل غیرمنطقی نباید چنین مصالحی را کاملاً رد کرد. هر ایده و محصول جدیدی که وارد بازار می شود، تا زمان تولید یک محصول بهتر استفاده می شود و نشانگر سلایق زمان خودش است. پس کاربرد این مصالح باید سیر طبیعی خود را طی کند، مگر اینکه معایبی داشته باشد که دیگر نتوان از آن استفاده کرد . علاوه بر آن استفاده از معماری سنتی گاهی بسیار پرهزینه است.