مسکن های غیر قانونی حاشیه شهر ها

هنگامی که تصاویر مسابقات ورزشی المپیک ریودوژانیرو را از تلویزیون تماشا می کنیم در پس رنگ و لعاب ورزشگاه ها و مسابقات، اگر دوربین ها کمی زوم کنند چهره ای زمخت و نازیبا از محله های فرسوده و فقیرنشین شهر ریودوژانیرو نیز قابل دیدن می شود. حلبی آبادها و سرپناه های غیرقانونی در حول وحوش بیشتر شهرهای بزرگ و کوچک جهان سال هاست چهره زشت خود را نمایش می دهند. ما هر اسمی دوست داریم می توانیم بر روی این اجتماعات خودساخته شهری بگذاریم؛ مسکن و زمین تصرفی، بافت فرسوده، حاشیه نشین، حلبی آباد، کپرنشین، مسکن غیررسمی و . . . این نام گذاری ها چیزی از مسئله حل نمی کند. آنچه عیان است و قابل کتمان نیست، فقر قابل مشاهده شهری است که خود را در فقر سکونتگاه آن هم در مقیاسی انبوه و عام بازتاب می دهد و تصاویری از بیغوله هایی به نام سرپناه را در برابر چشم همگان قرار می دهد. آماری که جامعه شناسان گردآوری کرده اند به ما می گوید که حداقل یک چهارم تا یک سوم خانوارهای متأهل شهرهای بزرگ در چنین مسکن هایی زندگی می کنند. دولت ها و نظام های حکومتی در این اسکان غیرمتعارف جمعیت هم مقصرند و هم نیستند. واقعیت این است که مجموعه ای از انسان ها، خود به نیاز سکونتشان پاسخ داده اند. آن ها به هر دلیلی از شهر قبلی یا روستای خود جداشده اند و در پی اهداف اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و . . . افتان وخیزان خود را به حاشیه شهرهای بزرگ رسانده اند اما ازآنجایی که این نوع اسکان به رسمیت شناخته نمی شد، خودبه خود و به طور خودانگیخته شروع به ایجاد مسکن عمومی موردنیاز خود کرده اند. سپس به موازات این اسکان اجباری ، گفتگو و درگیری نه چندان سهل و آسانی را با مدیریت شهر و دولت درانداخته اند و بعد به مکان استقرارشان رسمیتی تحمیلی بخشیده اند. بسیاری از فضاهای مسکونی اطراف کرج مثل مراد آب یا تپه اسلام آباد این شهر که به زورآباد هم معروف است، چنین حکایتی دارد. این سکونتگاه ها که در حاشیه اغلب شهرهای بزرگ جهان، ازجمله تهران؛ وجود دارند گاهی زورشان رسیده است و سرانجام صاحب اسم و عنوان رسمی شده اند. یعنی دیگر چاره ای برای دولت نبوده است جز آنکه به شکلی به این توده مسکن خودساخته، مجوز شهر و شهرک بدهند. پیشینه مناطقی مانند قلعه حسن خان که امروزه شهر قدس نامیده می شود، قرچک ، نسیم شهر یا همان اکبرآباد سابق، سلطان آباد و پاکدشت و موارد مشابه دیگر . . . از چنین مکانیسمی پیروی کرده است .