راه حلی برای جلوگیری از فاجعه شهرنشینی

رشد بی سابقه ابر شهرها که در حال حاضر شمارشان به 20 رسیده است، مشکلات اجتماعی و محیطی زیادی با خود همراه داشته است. تنها 2 درصد سطح زمین را شهرها اشغال کرده اند، اما مصرف کننده سه چهارم منابع طبیعی سالانه هستند و در سال، میلیون ها تن زباله و گازهای گلخانه ای نیمه تجزیه شده تولید می کنند و مواد سمی فراوانی را وارد رودخانه ها می کنند. اگر شهر ها انگل نشوند... شهرنشین ها، برای تولید غذا، چوب و کاغذ موردنیازشان، آسیب های جبران ناپذیری به ذخایر آب، خاک و جنگل ها وارد می کنند. مثلاً در لندن، برای تأمین منابع مصرفی مردم، فضایی برابر با 125 میلیون برابر فضای شهری لازم است. بااین وجود اگر شهرها انگل های جهان نشوند، می توانند زندگی قابل دوامی را برای جمعیت روبه انفجار جهان ایجاد کنند. این مهم زمانی اتفاق می افتد که شهرها درست ساخته شده باشند. دولت ها، برنامه ریزان، معماران و مهندسان با این نظریه به ایده های تازه تری دست یافته اند و در فکر راه های جدیدی برای ایجاد ابر شهرهای سبز هستند. شیوه های آن ها بر پایه2 اصل اساسی است: بازیافت هر آنچه ممکن است و کاهش استفاده از ماشین تا حد ممکن. بنابراین تأکید بر گسترش ساختارهای انرژی کارآمد و افزایش استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی است. نمونه هایی از شهر های موفق برنامه ریزان همچنین درصدد طراحی دوباره سازمان شهری برای ایجاد کار و ایجاد مناطق مسکونی بیشتر هستند. این کار از جداسازی شهرها به مناطق مسکونی، تجاری و صنعتی مطمئن تر است. تکثر این طرح های بزرگ، هنوز روی کاغذ هستند. اما شهرهای بسیاری، هم اکنون طرح های اکو زیستی دارند. مثلاً، در خانه های نوساز ملبورن که هزینه ساخت آن ها حدود 50میلیون دلار استرالیا (40میلیون دلار آمریکا) است، باغ های معلق، توربین های آبی و سلول های خورشیدی به کاررفته اند. این توربین ها و سلول های خورشیدی، حدود 85درصد الکتریسیته مورداستفاده در ساختمان ها را تأمین می کنند. از طرفی، آب باران در سقف خانه ها ذخیره شده و حدود 70درصد آب مصرفی خانه ها را تأمین می کند. در برلین، ساختمان جدیدالتأسیس رایشتاگ (پارلمان) با استفاده از سوخت های طبیعی، همچون کربن و روغن های گیاهی، 94درصد انتشار دی اکسید کربن را کاهش داده است. در سن دیگوی کالیفرنیا، با کاهش استفاده از کامیون، مقدار متان در شهر، به طور فاحشی کم شده است. همچنین در استرالیا، حدود 1500 دوچرخه، اطراف حومه وینا بین مردم توزیع شده است. شهر ری جاویک در ایسلند، از اولین مصرف کنندگان وسایل حمل ونقل هیدروژنی است و در شانگهای دولت با استفاده از یارانه نصب پنل های سقفی، حدود 100 هزار پنل خورشیدی در سقف خانه ها تعبیه کرده است. در حال حاضر، در چندین شهر چینی طرح اکو شهر در حال آزمایش است. بنای شهر برای ماشین متأسفانه در100سال گذشته توسعه شهرها روند اشتباهی را طی کرده است. طراحان شهرها، طوری شهرها را ساخته بودند که گویی، منابع زمین پایان ناپذیرند و مواد زائد، مشکل خاصی برای جهان ایجاد نخواهند کرد. بدتر آن که، بنای شهرها بیش از بهره وری انسان، بر پایه ماشین ها بود. در حال حاضر، طراحان و معماران معتقدند که در درجه اول باید شرایط اجتماعی و محیطی شهرها را بهبود داد و سپس به فکر کاهش استفاده از ماشین بود. آن ها می گویند که ماشین های هیدروژنی و ماشین هایی که با جریان برق کار می کنند و هیچ گونه مواد سمی از خود به جا نمی گذارند، برای جامعه امروز کافی نیستند. هنوز در شهرها به خیابان های فراوان، آزادراه ها و پارکینگ های شهری نیاز هست. آنچه هم اکنون اهمیت دارد، بررسی شکل گیری شهرهای جدید و چگونگی توسعه آن هاست. اولین راه ممکن و مؤثر برای کاهش اتومبیل ها در شهر، ساخت شهرها به گونه ای است که مردم بتوانند با وسایل حمل ونقل عمومی، به راحتی خود را به محل کارشان برسانند. در بسیاری از کشورها این طرح در حال اجراست. کاهش مصرف سوخت با شهرسازی مدرن بعضی طراحان معتقدند که با زندگی در ساختمان های بلند و شهرهای تازه ساز، دسترسی مردم به فضای سبز کمتر و کمتر خواهد شد. آن ها معتقدند مردم برای یک زندگی سالم و شاد، نیاز به فضای سبز و طبیعت دارند. در حال حاضر، عقیده این دسته از طراحان موجب ایجاد بحث هایی با طراحان نواندیش شده است. اما آیا به راستی زندگی اکولوژیکی جدید با شاد و سلامت بودن مردم در تناقض است؟ پژوهش ها نشان داده که با افزایش ساخت شهرهای متراکم (شهرهایی به سبک جدید)، میزان انرژی مصرفی اتومبیل ها، کاهش می یابد. انرژی مصرفی در حمل ونقل شهرهای درحال توسعه عمودی، مانند هوستون، به مراتب بیشتر از انرژی مصرفی در حمل ونقل شهرهایی با معماری کم ارتفاع مانند لندن و کپنهاگ است. اما با متراکم شدن هرچه بیشتر شهرها، با مشکلات متفاوت دیگری روبه رو می شویم. شهرهای متراکم، هوا را گرم تر از معمول می کنند، چراکه سنگ، بتن و آسفالت به مراتب گرما و انرژی بیشتری جذب می کنند و توانایی آن ها در انعکاس این گرما و انرژی، بسیار کمتر از منابع طبیعی همچون سبزه، آب و درختان است. این مواد مصنوعی، انرژی و گرمای جذب شده را در شب آزاد می کنند. از طرفی، وسایل نقلیه، وسایل تهویه هوا و وسایل الکتریکی نیز گرما آزاد می کنند و ساختمان های بلند نیز از پراکنده شدن این گرما توسط باد جلوگیری می کنند. بنابراین، دمای هوای این شهرها حدود یک درجه سانتی گراد در روز و6 درجه سانتی گراد در شب، گرم تر از هوای اطراف است. هرچه شهری متراکم تر شود، این تأثیرات بیشتر می شود. در شهرهای بزرگ متراکم، با استفاده از وسایل تهویه هوا، هوای داخل ساختمان قابل تحمل می شود. در یک روز گرم، وسایل تهویه هوا می توانند از هر وسیله و ماشین دیگری انرژی بیشتری مصرف کنند . مبارزه برای کاهش مصرف انرژی در بسیاری شهرها آغازشده است. معماران و طراحان سعی دارند با طراحی دوباره ساختمان ها، تابش مستقیم خورشید به داخل را کم کنند، وسایل تهویه را افزایش دهند و هوا را با کمک استفاده از فواره های آبی و استفاده از رنگ های روشن خنک تر کنند. یکی دیگر از راه های کم کردن دمای هوا، کاشتن درخت در خیابان است. در طول روز، یک درخت می تواند چیزی حدود 400 لیتر آب تبخیر کند و همین باعث خنک شدن هوا می شود. در میامی، محققان دریافتند که در تابستان صورت حساب برق، در محل هایی که بیش از 20درصد درختکاری شده اند، 10درصد کمتر از مناطق بدون درخت است. شهرهای کم مصرف طراحان در پی کم کردن مصرف انرژی در شهرهای بزرگ هستند. آن ها در مطالعات وسیع خود، با حلبی آبادها روبه رو شده اند.بااینکه حلبی آبادها ساخته دست مردم عادی و بدون هیچ گونه نظارت طراحان حرفه ای ساخته شده اند، اما نمونه کوچکی از شهرهای نوساز هستند. حلبی آبادها هم بسیار متراکم هستند، اما خلاف شهرهای نوساز، کم ارتفاع اند. کوچه ها و خیابان های آن ها، بیشتر برای عبور پیاده ها مناسب است تا اتومبیل. از طرفی، ساکنان این حلبی آبادها، از مواد دورریز شهرهای بزرگ برای ساختن زندگی شان استفاده می کنند. به عبارتی، آن ها این مواد دورریز را بازیافت می کنند و این خود یکی از بزرگ ترین هدف های شهرهای نوساز است. درست است که در این مناطق، مراقبت بهداشتی و امنیتی زیادی وجود ندارد، اما تحرک و سرزندگی گمشده در شهرها را می توان به راحتی در این مناطق یافت. طراحان گمان می کنند که در کنار آشوب ها و ناآرامی های این حلبی آبادها، می توانند چیزهایی پیدا کنند که در ساخت زیربنای شهرهای نوساز مفید باشد. حتی شهرهایی که بنای آن ها زیاد بلند نیست هم، می توانند متراکم شوند و زندگی بدون اتومبیل را تجربه کنند. همچنین آن ها می توانند از انرژی ذخیره شده از این راه و بازیافت مواد دورریختنی در ساختن مواد مختلف از فاضلاب تا کاغذ ساندویچ استفاده کنند. در کنار همه این ها، شهرهای جدید باید طبق علاقه مردم ساخته شوند. راه حل مناسب برای ساختن شهرها بنا به علاقه مردم و متناسب با زندگی امروز، این است که مردم و اکولوژی باهم متصل شوند.