عناصر هویت بخش در معماری

عناصر اصلی هویت بخش در معماری هنگامی که از هویت در معماری و شهرسازی صحبت به میان می آید ، صرفاً منظور این نیست که عناصر خاص هویت ایرانی- اسلامی را در طراحی شهری خود لحاظ کنیم. هرچند وابستگی به فرهنگ خودی یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در بحث هویت است اما قصد داریم به این موضوع بپردازیم که در طراحی شهرهای جدید باید چه نکاتی رعایت شود تا در ماهیت شهر تأثیرگذار باشد و بتواند هویت شهر را نمایان کند و آن را از شهرهای دیگر متمایز نماید. به طورقطع ساخت فله ای شهرها و شهرک ها به صورت سری دوزی کوچک ترین نیاز و حس تعلق خاطر را در ساکنان آن برآورده نمی کند و اساساً هویت خاصی را هم ایجاد نمی کند. معماری یک شهر و بناهای آن باید سرزنده باشد. سرزنده یعنی اینکه بتواند نیازهای زیستی و عملکردهای حیاتی به همراه توانایی های انسانی را در محیط رشد داده و آن ها را شکوفا کند. برای رسیدن به سرزنده بودن بنا و معماری به عنوان یک ویژگی هویتی ،باید سه عنصر اصلی در معماری شهری رعایت شود : اول بقا و دوام بنا ، دوم ایمنی و سوم سازگار بودن معماری با نیازهای انسانی. معماری شهری علاوه بر سرزندگی باید دارای تناسب هم باشد. تناسب یعنی اینکه شکل و ظرفیت فضاها و سازه ها باید با الگوی زندگی و کمیت فعالیت مردم شهر همخوان باشد. مردم باید بتوانند به سرعت و سهولت با معماری اطراف خود تطبیق پذیری نشان دهند. عامل مهم دیگری که هویت در معماری شهری ما رقم می زند معنی دار بودن معماری است. معنی در معماری یعنی اینکه بنا یا سازه تا چه اندازه ازنظر ذهنی به ساکنین یا استفاده کنندگان از آن شناخت و شناسایی می دهد . مثلاً اگر قرار است جشن ها و اعیاد در مکانی عمومی برگزار شود ،باید آن مکان از چنان معنای معماری برخوردار باشد که مراسم و جشن را باشکوه تر کند و آن را تقویت نماید. شفافیت و خوانایی، اجزایی از معنی هستند که ارتباط شکل سکونتگاه را با مفاهیم و ارزش ها بیان می کنند. از دیگر مواردی که به عنوان عنصری در هویت بخشی به معماری شهری می تواند مؤثر باشد، استفاده از نورپردازی مناسب در شب است. بعضی عناصر نمادین معماری در شب زیباتر جلوه می کنند و با انجام نورپردازی ، زیبایی آن ها دوچندان می شود . مثلاً بازارهای سنتی ما در روز عملکرد و کارایی خاص خود را دارند اما در شب عملاً بازار و راسته های آن چندان نقشی ایفا نمی کنند. نورپردازی طبیعی و بازی نور و سایه در حجره ها و سراها می تواند زیبایی بازار را حتی در روز دوچندان کند. یا نگاه کنید به سی وسه پل و پل خواجو در اصفهان که با نورپردازی خوب و دقیقی که در شب بر آن ها صورت می گیرد از همه نقاط شهر اصفهان جذابیت بیشتری دارد. همین مشخصه نورپردازی در تمامی برج ها و یادمان های مهم شهرهای بزرگ دنیا در شب اجرا و اعمال می شود و خود عنصر هویت بخش خاصی برای آن سازه ایجاد می کند. خلاصه آنکه ، هویت بخشی به معماری و تعریف و استفاده درست از عناصر هویتی در همه ابعاد زندگی انسان موجب اعتمادبه نفس ، آرامش و به نوعی ایجاد حس امنیت در محیط زندگی شهری می شود.