آیا آموزش معماری در ایران، آموزش معماری در ایران است؟

محسن اکبرزاده باید صریح و صادقانه سخن گفت. به نظر می رسد که تحصیلات معماری در هیچ مقطعی به لعنت خدا نمی ارزد و این کارخانه بزرگ برای خاموش نکردن خط تولید غول آسای خود، سال هاست که از محصولاتش به عنوان مواد اولیه استفاده می کند. جامعه معماری عملاً محدودشده به عده ای که معماری خوانده اند و دارند به عده ای که معماری نخوانده اند می آموزند. سمینارهای طراحی، کلاس های اسکیس ارشد، کارگاه های مقاله نویسی، کارگاه های نرم افزار و هر آنچه به رشد سرطانی آموزشگاه های خصوصی کمک می کند. راستی چرا آموزش خصوصی داریم؟ چرا این همه چیز هست که باید آموخت و هیچ کدام را در دانشگاه به دانشجویان نمی آموزند؟ چرا در واقعیت بازار معماری، نه آموخته های دانشگاهی به چیزی می ارزد و نه آموخته های غیررسمی؟ سال هاست که سن برنامه درسی تدوین شده برای رشته معماری، از سن برخی از دانشجویان بیشتر شده است. برنامه ای که به دست افرادی دلسوز اما معدود، برای جمعیتی چندصدهزار نفری که در شهرهای گوناگون و سال های گوناگون مهندس صدا زده می شوند تدوین شده، چقدر می تواند با نیازهای حقیقی آن ها مرتبط باشد؟ سال هاست اساتید دو دانشگاه تهران و شهید بهشتی در هر سخنرانی و مناسبتی از همگونی زننده شهرهای معاصر می نالند و مدعی اند که شیراز و تهران و یزد و تبریز و مشهد نباید به یک شکل باشند. از این سردمداران آموزش معماری سؤال می کنم که چرا آموزش معماری در این شهرها باید به یک شکل باشد؟ چرا گمان می کنیم که فرآیندهای همسان قرار است خروجی های ناهمسان تولید کند؟ و سؤال بزرگ تر اینکه چطور بدون وجود حتی 2 واحد درسی مرتبط به معماری معاصر ایران، از این مهندسان دست پرورده مستقیم و غیرمستقیم خود انتظار دارید که آگاهانه بر چهره شهرهای معاصر خط بکشند؟ و دیگر اینکه چرا این آموزش ها نسبتی حتی با همین واقعیت نامطلوب ندارد؟ چرا اکثریت اعضای هیئت علمی دانشگاه های برجسته معماری، آثار ساخته شده ی شناخته شده ای ندارند؟ چرا نظام اداری دانشگاهی با محبوس کردن آن ها در آتلیه های دانشگاهی، فرصت فعالیت حرفه ای را برای آنان چنان تنگ کرده است که ناخواسته، آموزش های آکادمیک به سمت فانتزی های طراحی پیش می رود و طرح ها نسبتی حتی با جاذبه زمین نیز ندارد؟ در آزمون کارشناسی ارشد، رقابت بر آزمون عملی متمرکزشده اما بنا به اعتراف صریح داوران شناخته شده این عرصه، هر اثر با میانگین 10 ثانیه قضاوت می شود. آیا آموخته های 4 ساله و زحمت طراحی 4 ساعته در چند ثانیه، قابلیت قضاوت دارد؟ حال اینکه تعداد آثار نیز در سال های اخیر به آماری افزون از 3000 هزار اثر در هر آزمون رسیده است. چرا بزرگان معماری این مملکت، برای قضاوت در این باب به پایان نامه های مقطع قبلی رجوع نمی کنند؟ مگر صحت و کیفیت این پایان نامه ها را همکاران خود ایشان در دانشگاه های دیگر تأکید نکرده اند؟ چه نگاه متفرعنانه ای قضاوت چندثانیه ای خود را بر نظارت حداقل چندماهه و گاه یک ساله یک همکار خود ارجح می داند؟ مگر آنکه بر این نظریه باور داشته باشد که ظلم به سویه، عدالت در حق همگان است! سؤال بند قبلی را در اینجا باز تکرار می کنم که چرا در آزمون اسکیس ارشد، آموزش هایی کارا هستند که در فضای عمومی دانشگاه در دسترس قرار نگرفته اند؟ و چرا اکثر منابع کنکور که تنها نام پروفسور گلابچی را بر پیشانی دارند، در هیچ واحد درسی تدریس نمی شوند اما بیشترین بسامد را در آزمون ارشد و دکتری دارند؟ ماجرای جذب دانشجویان دکتری از این هم خارق العاده تر است. از کسی انتظار دارند به مثابه یک صاحب نظریه و نه حتی صاحب نظر به این دوره وارد شود، که با محدودیت های اعمالی قرار است مردی مجرد و زیر 32 سال باشد که نه کار اجرایی می کند و نه درجایی شاغل است و از جیب پدر ارتزاق می کند. اهل ماجرا می دانند که آنچه در اینجا می گویم به عین همان سؤال های کلیدی مصاحبه دکتری است. چرا افرادی که نه تجربه آمیختگی بازندگی را پیداکرده اند و نه تجربه کار در فضای حرفه ای، مطلوب ترین افراد برای نظریه پردازی در رشته ای که تا این حد بازندگی و عمل عجین شده هستند؟ چون بهتر می توانند با تولید مقالات علمی بار ارتقای اساتید را به دوش بکشند؟ و بعد خود نیز به فردی سترون از واقعیت در پست هیئت علمی یک دانشگاه دیگر تبدیل شوند؟ باید صریح و صادقانه سخن گفت. نقشه علمی معماری کشور نه نقشه است و نه ماهیت علمی دارد. سازوکاری سرطانی است که تنها به افزایش ورم این غده کمک می کند و به نظر نمی رسد که ایجادکنندگان این وضعیت، صلاحیت، دلسوزی و عزم تغییر در آن را داشته باشند.