تعامل ارگانیک در دل کوهستان

روستای اورامان تخت، مرکز بخش اورامان و از توابع شهرستان سروآباد است. این روستای بی نظیر در جنوب غربی استان کردستان واقع است. بنا به اعتقاد مردم، اورامان زمانی شهری بزرگ بوده به نحوی که شخصیت مرکزی ویژه ای داشته است. به همین علت، از آن به عنوان تخت یا مرکز حکومت یاد می کنند. هنوز آیین های باستانی ایرانی در حافظه تاریخی این منطقه جای دارد. بقایای آتشکده های زرتشتی در حوالی روستا نشانگر آن است که مردم این منطقه پیش از اسلام پیرو آیین زرتشت بوده اند. مراسم خاص، آداب و سنن، مناسبت های مذهبی، وجود مقبره پیرشالیار، چشمه های پرآب و وضعیت منحصربه فرد روستا از حیث معماری همه نشان از اهمیت گذشته و حال این روستا دارد. کار در بخش خدمات خصوصاً خانه سازی عمده ترین منبع درآمد خانوارها را تشکیل می دهد. دومین فعالیت اقتصادی باغداری است. انگور، گردو، توت، گلابی، انجیر و انار عمده ترین محصولات باغی هستند. زراعت و دامداری در این روستا از رونق چندانی برخوردار نیست، درحالی که صنایع دستی در اورامان از اهمیت بالایی برخوردار است و درآمد بخشی از اهالی از محل تولید لباس، کفش و جوراب می باشد. در شمال روستا و روبروی بالاترین ارتفاعی که مشرف به روستاست، آثاری از ویرانه های بافت کهن روستا دیده می شود و بافت فعلی روستا اندکی پایین تر از آثار قدیمی و بر روی شیب کوه تا دامنه آن در سطحی گسترده واقع شده است. به طورکلی، ساختار کالبدی روستای اورامان تخت را مجموعه هایی از واحدهای مسکونی، معابر و فضاهای باز و بسته عمومی تشکیل می دهند که در ارتباطی تنگاتنگ باهم و در تعاملی ارگانیک با محیط طبیعی خود، در دل کوهستان شکل گرفته است. عواملی مانند کمبود زمین قابل توسعه، اقلیم سرد و شیب تند منجر به شکل گیری مجموعه زیستی متراکمی بر بستر دامنه کوه شده است که شیوه های خاص از ترکیب سطوح پر و خالی را ارائه می کند؛ در این الگوی معماری کوهستانی، بام هر خانه، حیاط واحد مسکونی فوقانی است و یا قسمتی از معبر و فضای عمومی بافت را تشکیل می دهد، پیوستگی و انسجام در سیمای عمومی بافت و نحوه هم جواری دانه ها به شکل پلکانی و رو به جنوب جهت تأمین نور و گرمای آفتاب از ویژگی های این نوع معماری محسوب می شود.