الزامات ایمن سازی ساختمان ها

آتش سوزی حادثه ناگواری است که هرروزه بسیاری از ساختمان ها اعم از مجتمع های مسکونی، اداری، کارخانه ها و... را به کام خود می کشد و گسترش آن همگام با گسترش صنعت و شهرسازی پیش می رود. از سوی دیگر رشد جمعیت و مهاجرت به شهرها باعث گسترش شهر و روی آوردن افراد به ساختمان های بلند و متراکم می شود. یک حادثه آتش سوزی در چنین ساختمان هایی می تواند عواقب وخیم و خسارات جانی فراوانی را به همراه داشته باشد. آمارهای منتشرشده از سوی مراکز ذیصلاح حاکی از آن است که سالانه مقادیر فراوانی از سرمایه های کشور براثر سوانحی از قبیل سیل، زلزله و آتش سوزی از بین می رود و به موازات آن رقم عمده ای از نیروهای انسانی و امکانات کشور جذب مناطق آسیب دیده می شود که به بازسازی فوری نیاز دارند، و انسان های بی گناهی که در این گونه حوادث جان خود را از دست می دهند، قسمت غیرقابل جبران این حوادث را تشکیل می دهند. علاوه بر آن زندگی شهری به شیوه امروزی به خصوص در شهرهایی که اغلب بدون رعایت مقررات ایمنی گسترش یافته اند باعث بروز مشکلات، تغییرات و تحولات اساسی در الگوهای کار و زندگی انسان ها شده است. رواج استفاده از مصالح و وسایل سوختنی، وسعت و ارتفاع بیش ازپیش بناها و بسیاری از عوامل دیگر، جملگی باعث افزایش ضریب خطر و متعاقب آن آتش سوزی و گسترش خطرات در ساختمان ها شده است. درعین حال با نگاهی به شاخص های رشد و توسعه اقتصادی می توان دریافت که سرمایه گذاری در بخش مسکن همواره سهم چشمگیری از تولید ناخالص ملی کشور را به خود اختصاص داده و مسئله ایمنی بناها چه ازنظر ابعاد فرهنگی و اجتماعی و چه از دیدگاه حفظ سرمایه های ملی کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ازاین رو به استناد تبصره 14 ذیل ماده 55 قانون شهرداری ها و همچنین مبحث سوم از مقررات ملی ساختمان (حفاظت ساختمان ها در مقابل حریق) و با توجه به مسئولیت سازمان آتش نشانی در برنامه ریزی جهت ایمن سازی ساختمان ها در برابر حریق، ضوابط ارائه شده در این دستورالعمل با در نظر گرفتن موارد فوق شامل ساختمان ها با شرایط ذیل است: 1- ساختمان های با حداقل شش سقف. 2- ساختمان های با حداقل ده واحد درمجموع. 3- ساختمان های با تعداد واحد کمتر از ده واحد وزیر بنای حداقل 2000 مترمربع. ضوابط ایمنی محوطه و محوطه سازی: 1- در هر کارگاه ساختمانی مالک یا مسئول ساختمان موظف است اقدامات و تمهیدات لازم به منظور حفظ ایمنی عمومی با توجه به ضوابط فنی را فراهم آورد. 2- در ساختمان های در حال احداث و یا در دست تعمیر مشرف به معابر عمومی و گذرها که به نحوی خطر سقوط مصالح و اشیاء بر روی عابران وجود دارد، باید مسیر عبور عابران مسدود و یا با استفاده از داربست های فلزی مقاوم، راهروهای سرپوشیده مقاومی (مسقف) به صورت موقت با در نظر گرفتن عرض پیاده رو و ارتفاع مناسب ساخته شود، سقف مذکور باید تحمل بار و فشار ناشی از سقوط اشیاء و اجسام را داشته باشد .ضمناً دارای روشنایی مناسب در طول مدت شبانه روز باشد. 3- به منظور جلوگیری از خطر برق گرفتگی ناشی از عوامل مختلف باید تمهیدات لازم و ضروری جهت عایق کاری تابلوهای برق موجود به عمل آید. 4- از پخت قیر در معابر عمومی به سبب جلوگیری از بروز حوادث ناگوار احتمالی جدا خودداری به عمل آید و در مقابل از عایق های مناسب دیگری که بدین منظور ساخته شده استفاده شود. 5- احداث زیرزمین، انباری، چاه فاضلاب، دیوار حائل زیرزمین و... در زیر گذرگاه های عمومی ممنوع است. 6- پیشنهاد می شود حتی المقدور از فضای پیرامون بلوک های مجتمع های مسکونی به عنوان پارکینگ یا فضای سبز استفاده نشود. در غیر این صورت اختصاص فضاهایی به ابعاد 5x10 جهت استقرار خودروهای امدادرسانی در مجاورت مسیرهای خروج با تأمین دسترسی مناسب ضروری است. 7- زمین محوطه مجتمع های مسکونی و یا سقف زیرزمینی که مسیر حرکت و یا توقف خودروها قرار دارد، باید مقاومت لازم برای تحمل وزن ماشین های آتش نشانی در حین عملیات را داشته و دچار نشست یا ریزش نشود. 8- جهت بازشوی درب ورودی به محوطه اعم از درب ماشین رو یا عابر باید به سمت داخل محوطه بوده و عرض درب ماشین رو حداقل 4 متر و فاقد پروفیل بالای درب یا سر درب باشد. 9- حداقل عرض موردنیاز معبر برای عبور خودروهای سنگین آتش نشانی 4 متر و عرض لازم جهت استقرار خودروهای سنگین (نردبان) هنگام عملیات 9 متر است. ضمناً حداقل فضای لازم برای انواع چرخش های خودرو سنگین آتش نشانی به شرح ذیل است: 10- رعایت مبحث 12 مقررات ملی ساختمان و دستورالعمل های تدوین شده توسط وزارت کار و امور اجتماعی در این خصوص الزامی است. ضوابط مربوط به تأسیسات و طراحی موتورخانه: 1- عبور لوله های تأسیساتی از محل درز انقطاع اکیداً ممنوع است. 2- توصیه می شود از قرار دادن بارها و تأسیسات سنگین در طبقات فوقانی خودداری شود. تا مرکز جرم ساختمان در پائین ترین سطح ممکن قرار گیرد. 3- دودکش ها و بادگیرهای ساخته شده از مصالح بنایی و اجزاء مشابه نباید بلندتر از 150 سانتیمتر از کف بام باشد. 4- تعبیه کلیه تأسیسات حرارتی و برودتی در فضاهای مشرف به معابر مجاز ناست، و این امر باید در مکان هایی که به دوراز مسیر تردد عموم است طراحی و اجرا شود. 5- در بناهایی که نیاز به طرح تأسیسات دارند نصب برق گیر و اتصال به زمین آن طبق ضوابط و قوانین الزامی است. 6- برای هر یک از وسایل گازسوز گرمایشی در نظر گرفتن لوله دودکش مناسب و مستقل و نصب کلاهک ایمنی ترجیحاً از نوع H الزامی است. 7- ورودی سیستم لوله کشی گاز به درون هر یک از واحدهای مسکونی، تجاری و.... باید مجهز به یک عدد شیر کنترل به منظور قطع گاز در مواقع اضطراری باشد. 8- سیستم لوله کشی گاز ساختمان باید توسط شرکت گاز مورد تائید قرار گیرد. ضمناً تمامی دستگاه های گازسوز باید به شیر کنترل و وسایل گرمایشی (شومینه ، بخاری ، آبگرمکن و...) به ترموکوپل مجهز شوند. 9- بهترین موقعیت برای احداث موتورخانه ها، استقرار آن ها در خارج از بنای اصلی یا در مجاورت یکی از جداره های خارجی ساختمان است، به طوری که موتورخانه از طریق پنجره به هوای آزادراه یافته و از آن طریق تهویه طبیعی نیز داشته باشد. 10- موتورخانه های واقع در داخل بنا فقط باید در طبقه همکف (تراز خروج) یا یک طبقه پائین تر از آن( زیرزمین اول) طراحی و اجرا شوند. و چنانچه در زیرزمین -1 مستقر باشند باید امکان تهویه طبیعی در آن ها مطابق بندهای ذیل اجرا شود: 10-1- در هر موتورخانه برای انجام تهویه طبیعی ، باید در قسمت بالا و پائین دیوار خارجی آن دو دریچه یا پنجره، هر یک با سطح مفیدی معادل 20 سانتیمتر مربع به ازای هر 000،10 BTU در ساعت از کل ظرفیت حرارتی موتورخانه در نظر گرفته شود. این دریچه یا پنجره ها باید به طور مستقیم به فضای آزادراه داشته و همیشه باز باشند. 10-2- هر وسیله حرارتی باید از طریق لوله و اتصالات کاملاً درزبندی شده به یک دودکش یا تهویه سالم ، بدون درز و شکستگی به طور مستقل و مختص به خود وصل شوند. 10-3- در مواردی که گنجایش منبع ذخیره سوخت از 220 لیتر تجاوز کند (موتورخانه های با سوخت مایع) باید از طریق یک لوله فلزی به هوای آزاد و به بیرون ارتباط یافته و تهویه شود. 10-4- لوله تهویه منبع سوخت باید در بالاترین قسمت منبع به آن متصل شده و حداکثر 5/2 سانتیمتر به درون مخزن واردشده و به طور کامل درزبندی شود. 11- موتورخانه ها باید در مجاورت فضاهای خواب یا فضاهایی که احتمال خوابیدن در آن ها وجود دارد، واقع شوند. 12- موتورخانه ها باید در محل هایی از بنا طراحی و اجرا شوند که برای دستیابی به هیچ یک از سایر فضاهای ساختمان و نیز برای خروج از بنا (عادی و اضطراری) نیازی به عبور از درون موتورخانه نباشد. همچنین درب ورودی موتورخانه نباید در مسیر راه خروج واقع شود. 13- در هر موتورخانه علاوه بر تعبیه پنجره جهت تهویه طبیعی، باید ازتهویه الکتریکی (از نوع ضد جرقه) متناسب با حجم محیط نیز استفاده نمود. 14- نصب کاشف های نشت گاز شهری در قسمت تأسیسات برای موتورخانه های با سوخت گاز شهری الزامی است. 15- طول و عرض موتورخانه باید متناسب با ظرفیت حرارتی و نحوه استقرار دستگاه ها باشد تا امکان عملکرد صحیح تمام تأسیسات و تجهیزات با توجه به اندازه و رعایت حریم های ایمنی متعلق به هر یک از دستگاه ها را تأمین نماید. 16- دیوارها، سقف و کف موتورخانه از نوع مقاوم در برابر حریق اجرا و از ایجاد روزنه در سقف خودداری شود. (استاندارد ملی ایران شماره 8299) 17- ترکیب تصرفات در موتورخانه ها مجاز ناست و فضای موجود در موتورخانه به هیچ عنوان نباید برای منظورهای دیگری مانند انباری ، رختشوی خانه ، ذخیره سازی مایعات قابل اشتعال و..... استفاده شود. 18- محل موتورخانه در مجتمع های بزرگ مسکونی و ساختمان های مشمول این ضوابط باید دارای دو درب به فضای باز و به طور جداگانه بوده، به نحوی که اگر یکی از آن ها به هر دلیل مسدود شد درب دوم قابل استفاده باشد. 19- درصورتی که سوخت تأسیسات توسط نفت گاز (گازوئیل) تأمین می شود، لازم است مخازن در محلی دور از تأسیسات درون زمین با توجه به معیارهای فنی دفن و توسط لوله کشی به محل مصرف هدایت شود و درصورتی که محل مناسبی در محوطه وجود نداشته باشد و مخازن باید بلا اجبار در موتورخانه قرار داده شوند، باید محل استقرار مخازن جدا در نظر گرفته شود و توسط دیواری با ساختار بتون مسلح به ضخامت حداقل 30 سانتیمتر از سایر قسمت های موتورخانه تفکیک شود. 20- جهت فروکش کردن مواد سوختی (گازوئیل) لازم است محل دفن منبع سوخت مجهز به یک حلقه چاه متناسب با ظرفیت مخزن باشد. 21- موتورخانه باید به راه آب فاضلاب مجهز باشد. 22- درصورتی که سوخت موتورخانه از طریق گاز تأمین می شود، باید دستورالعمل های شرکت ملی گاز ایران به مورداجرا گذاشته شود. 23- سیستم برق محل به صورت توکار و یا از داخل لوله های فلزی عبور داده شود و کلیه تجهیزات الکتریکی در موتورخانه از نوع ضد جرقه انتخاب و نصب شود. 24- حداقل یک دستگاه خاموش کننده پودر گاز 12 کیلوگرمی در بیرون درب ورودی به موتورخانه در ارتفاع 110 سانتیمتری از کف و بر روی دیوار نصب شود. 25- لوله انتقال دود باید حداقل 60 سانتیمتر بالاتر از دیوار جان پناه بام اجرا شود و به کلاهک مناسب (از نوع H ) تجهیز شود. 26- نقشه های اطلاعاتی موتورخانه که مسیر اصلی خطوط انتقال سوخت و چگونگی دستیابی به شیرهای قطع سوخت و آب و همچنین مسیر سیستم برق و کلیدهای موتورخانه را به وضوح نشان می دهد ، باید بر روی دیوار موتورخانه (به صورت قاب شده) و نیز در مکان دیگری (ترجیحاً اتاق کنترل یا فرمان) که در مواقع اضطراری کاملاً در معرض دسترس باشد نصب شود. 27- طراحی و اجرای دستگاه اعلام خطر گاز منواکسید کربن (CO) در موتورخانه الزامی است ، این سیستم باید به سیستم مرکزی (پنل مرکزی) کشف و اعلام حریق متصل باشد. 28- درهای ورودی موتورخانه و تأسیسات از نوع فلزی مقاوم در برابر حریق بدون شیشه خور و دارای آستانه با مصالح مقاوم به ارتفاع حداقل15cm از کف تمام شده باشد. 29- تابلو برق منازل مجاور درب اصلی واحد در نظر گرفته شود و به فیوزهای مینیاتوری مستقل برای هر قسمت مجهز باشد. 30- استفاده از دریچه های مشبک در نما به عنوان دودکش وسایل گازسوز اکیداً ممنوع است. 31- رعایت مباحث 13 و 14 مقررات ملی ساختمان در این خصوص الزامی است. ضوابط ایمنی در اجرای آسانسور و پله های برقی: 1- طراحی و اجرای آسانسور در داخل دور بندی پلکان ها ممنوع است ، همچنین درب آسانسورها نباید در مسیر راه خروج (از یک پلکان به پلکان دیگر) باز شود. 2- ضروری است ایستگاه مشترک پلکان و آسانسور در پارکینگ و سایر طبقات به منظور جلوگیری از ورود دود و گازهای سمی ناشی از حریق به دستگاه پلکان و آسانسور، توسط مصالح مقاوم در برابر حریق و دود دور بندی شود. (برابر کروکی ذیل) 3- دیوارهای جانبی آسانسور، خود ایستا و مقاوم در برابر حریق اجرا شود. 4- استفاده از داکت آسانسور جهت عبور لوله های آب ، گاز ، کابل های برق ، فاضلاب و هرگونه روزنه و دریچه به چاه آسانسور به غیراز درب ورودی به چاه غیرمجاز است. 5- موتورخانه آسانسور باید دارای اتاق مستقل با درب مجهز به قفل سوئیچی و پنجره باشد .ضمناً بر روی درب آن پنجره مشبک فلزی 2x2 سانتیمتر باشد. 6- در نظر گرفتن سیستم ارتینگ برای آسانسور الزامی است. 7- نصب کف پوش لاستیکی به ضخامت حداقل 6 میلی متر و به ابعاد مناسب به صورت ثابت مقابل تابلو کنترل آسانسور ضروری است. 8- دستورالعمل نحوه عملکرد سیستم آسانسور در اتاقک نصب شود. 9- کابل تغذیه برق آسانسور باید مستقل باشد تا چنانچه براثر بروز هرگونه حادثه احتمالی و قطع جریان برق قسمت های مختلف ، سیستم برق آسانسور همچنان برقرار و فعال باشد. 10- طراحی و اجرای سیستم کشف و اعلام حریق از نوع دستی و اتوماتیک با تجهیزات سمعی و بصری در اتاقک آسانسور الزامی است. 11- نصب علائم ایمنی به منظور پیشگیری از سقوط افراد به داخل چاه آسانسور و پله برقی ضروری است. 12- نصب علائم راهنمای آسانسور و پله برقی در مکان های مناسب به نحوی که در تمامی ساعات شبانه روز و با قطع برق به سهولت قابل رؤیت و تشخیص باشد. 13- درصورتی که سیستم کشف و اعلام حریق در پیرامون پله برقی تعبیه شده باشد ، باید به نحوی به سیستم کنترل پله برقی مرتبط و متصل شود تا هنگام عملکرد این سیستم پله برقی هم جهت با ورود افراد به مجموعه متوقف شده و پله برقی در جهت تخلیه افراد از ساختمان حرکت نماید. 14- آسانسورها و پله های برقی باید علاوه بر اتصال به شبکه برق شهری به ژنراتور برق اضطراری نیز متصل گردند تا درصورتی که قطع برق از شبکه شهری، ژنراتور برق موردنیاز آسانسورها و پله های برقی را تأمین نماید. 15- فضای موتورخانه آسانسور باید به اندازه ای در نظر گرفته شده باشد که امکان جای دادن کلیه تجهیزات مربوط به آسانسور و همچنین تردد ایمن افراد مسئول جهت تعمیرات احتمالی را دارا باشد. 16- استفاده از دیوارهای کاذب یا غیر مقاوم در برابر حریق جهت ساخت اتاقک آسانسور اکیداً ممنوع است. 17- استفاده از آسانسور حمل خودرو در پارکینگ های زیرزمین (یک طبقه زیر همکف) با رعایت ضوابط مبحث سوم مقررات ملی ساختمان مربوط به راه های خروج برای افراد پیاده بلامانع است. ولی درصورتی که پارکینگ بیش از یک طبقه زیر همکف را اشغال نماید، طبقات بالایی نمی توانند کاربری دیگری غیر از پارکینگ داشته باشند. ضمناً رعایت ضوابط مربوط به مبحث پانزدهم مقررات ملی ساختمان در این خصوص الزامی است. 18- اخذ گواهی ایمنی کیفیت از شرکت بازرسی و کنترل کیفیت یا مراجع ذیصلاح به هنگام اتمام کار ضروری است و ارائه تصویر گواهی اخذشده به سازمان جهت ثبت در سوابق الزامی است. 19- رعایت مبحث 15 مقررات ملی ساختمان در این خصوص الزامی است. </span></p>