اما و اگرهای تجهیزات و سازه های صنعتی

باوجود توانایی تولید تجهیزات و سازه ها در کشور، بازار میزان تقاضا برای مصرف آن ها از جانب شرکت های پالایشگاهی کم است. همین مسئله باعث ناکام ماندن سازندگان سازه های ایرانی در مقابل سازندگانی تحت لیسانس استانداردهای اروپایی و آمریکایی شده است. صنایع مهم و زیرساختی چون نفت، گاز، برق و پتروشیمی جزو مزیت های قابل بررسی کشور ما هستند. هیچ کس این موضوع را انکار نمی کند. باوجوداین، تنها ثروت موردنظر در این بخش ها نباید در محور صادرات و از نوع خام فروشی نهادینه شود بلکه باید به داخلی سازی تجهیزات و سازه های این صنایع نیز فکر کرد. آنجا که از خودکفایی و خوداتکایی در تولید سخن گفته می شود باید بتوانیم تجهیزات و سازه های اصلی را نیز خود تولید کنیم که به طورمعمول تمام این ها در یک مجموعه و باهم برآورد می شود. سعید مهذب ترابی، رئیس انجمن مدیریت مصرف انرژی ایران و مدیرعامل شرکت قدس نیرو در این زمینه گفت: زمانی که از خودکفایی در تولید صحبت می کنیم تمام عواملی که منجر به تولید می شود را با همدیگر برآورد می کنیم. ازاین رو بین خوداتکایی و خودکفایی تفاوت وجود دارد. خودکفایی به معنی ساخت تمامی تجهیزات در داخل کشور است و خوداتکایی به معنی دانش ایجاد یک پالایشگاه، نیروگاه یا کارخانه است. سازه های پالایشگاهی خودکفایی از پیکره تجهیزات پالایشگاهی ایران چندان دور نیست. در سال 1391 بود که خبر خودکفایی ایران در ساخت سازه های غول پیکر پالایشگاهی منتشر شد. اردیبهشت امسال نیز خودکفایی ساخت تجهیزات فرآیندی پالایشگاه های گازی منتشر شد. باوجوداین، هنوز اماواگرهایی درزمینهٔ تجهیزات پالایشگاهی ازنظر استاندارد و نوع کیفیت در مقابل مشابه خارجی وجود دارد؛ چراکه نفت و گاز دو صنعت حساس و مادر هستند که سازه های آن ها باید بالاترین استاندارد و دقت را داشته باشد. فرداد دلیری، معاون سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران نیز درباره میزان خودکفایی در تولید سازه های پالایشگاهی گفت: تولید بسیاری از تجهیزات پالایشگاهی بومی سازی و داخلی سازی شده اما تعدادی از سازه ها نیز وارداتی است. بنابراین باوجوداینکه تولید برخی تجهیزات صرفه و توجیه اقتصادی ندارد نباید روند سرمایه گذاری و تولید متوقف شود. دلیری با اشاره به اهمیت تقویت سازندگان داخلی تجهیزات پالایشگاهی گفت: شرکت های نفتی و پالایشگاهی داخلی باید تجهیزات تولیدشده داخل را بخرند؛ باوجوداین، در برخی موارد نحوه سفارش دهی از جانب شرکت های نفتی و پالایشگاهی به تعداد موردنیاز است و ممکن است چندین نوع سازه یا شیرآلات را سفارش دهند که شرکت های سازنده ایرانی تمام آن را نتوانند تأمین کنند. ازاین رو ممکن است شرکت های سازنده ایرانی از دور خارج شوند. ما برای رفع این مشکل پیشنهاد کرده ایم که شرکت های سازنده ایرانی کنسرسیوم تشکیل دهند و زیر لوای آن سفارش ها را مدیریت کنند. وی با اشاره به اقدامات ایدرو برای تأمین تجهیزات پالاشگاهی گفت: یکی از سازه های لازم و پرمصرف در کشور شیرآلات کنترلی( شیرآلاتی که از راه دور کنترل می شوند) است که در کشور کمبود آن احساس می شود. ما به کمک یک شرکت خارجی بر تولید آن سرمایه گذاری کردیم که در هفته آینده کارخانه آن افتتاح می شود. معاون سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با اشاره به لزوم افزایش سرمایه گذاری برای تولید سازه های پالایشگاهی گفت: علاوه بر بسیاری از کارهای مثبتی که برای تولید تجهیزات پالایشگاهی انجام شده است همچنان نیاز به سرمایه گذاری برای تأمین انواع پمپ ها، کمپرسورها، آلیاژها و لوله های ضد خورندگی احساس می شود. نمونه ای از فعالیت های انجام شده این است که درگذشته شیرآلات نفت در کشور ساخته نمی شد اما درحال حاضر در کشور تولید می شود. ازاین رو می توان با اطمینان گفت که توانایی تولید در کشور وجود دارد؛ فقط سازندگان باید به موضوعاتی مانند بازاریابی، رقابت پذیری، قیمت مناسب، کیفیت بالا و زمان به موقع تحویل سازه ها توجه داشته باشند. دلیری در پاسخ به این سؤال که چه میزان توانایی تولید تجهیزات پالایشگاهی در داخل وجود دارد، گفت: حدود 40 درصد توان تولید تجهیزات پالایشگاهی وجود دارد اما در عمل تنها از 20 درصد استفاده می شود. به علاوه، دست دلالان تأمین تجهیزات قطع شد و مستقیم و بدون تحمیل هزینه های مالی از سوی شرکت های سازنده می توان تجهیزات لازم را تأمین کرد. همچنین در زمان تحریم یک سازنده انحصاری وجود داشت که مجبور بودیم از طریق آن تجهیزات را تأمین کنیم درحالی که بعد از برجام رقابت بین چندین سازنده وجود دارد که به قیمت بسیار کمتر می توان تجهیزات را از آن ها خرید. تا جایی که قیمت برخی از تجهیزات تا 50 درصد پایین آمده است. به عنوان نمونه، شرکت های سازنده خارجی، لوله های درون چاه های نفتی را تا 50 درصد کمتر نسبت به قبل از برجام به ایران می فروشند. معاون سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران درباره کیفیت و استاندارد تجهیزات پالایشگاهی تولید داخل نیز گفت: شرکت های سازنده ایرانی به دلیل سال های تحریم، نتوانسته اند تحت لیسانس شرکت های خارجی کار کنند ازاین رو، فرآیند صادرات تجهیزات پالایشگاهی نیز کار ساده ای نیست؛ چراکه این سازه ها باید با استانداردهای ویژه اروپایی و آمریکایی تولید شود. البته این یکی از نیازمندی هایی است که در ماه ها و سال های آینده شاید بتوان آن را تأمین کرد. چالش های تولید هرچند همواره بر تولید تجهیزات و اصل بومی سازی سازه ها تأکید می شود اما این اصل مهم و ضروری مشکلات و پیچ وخم های خود را دارد؛ چراکه مشابه بسیاری از بخش های صنعتی ممکن است گلایه هایی از جنس نبود حمایت دولتی یا ترجیح کالای خارجی به ایرانی وجود داشته باشد. علی میرزایی، تولیدکننده سازه ها و تجهیزات پالایشگاهی از دیگر سازندگان است که بر این موارد تأکید دارد. وی گفت: زحمات بسیاری کشیده می شود اما به دلیل حمایت نکردن دولت، بخش تولید درزمینهٔ سازه های پالایشگاهی چندان موفق نبوده است. البته کاستی های موجود به کمک دولت، وزارت صنعت، معدن و تجارت و اداره استاندارد قابل رفع است. اما متأسفانه اداره استاندارد با تولیدکنندگان همکاری لازم را ندارد تا سازه ها و تجهیزاتی که تولید می شود موردقبول شرکت های پالایشگاهی قرار گیرد. این تولیدکننده تجهیزات پالایشگاهی گفت: وقتی به عنوان سازنده به اداره استاندارد مراجعه می کنیم و تقاضای آزمایش، بررسی کیفیت و استاندارد محصولات و تجهیزات تولیدشده خود راداریم با پاسخ منفی این اداره مواجه می شویم که امکانات و آزمایشگاه لازم را برای این منظور در اختیار نداریم. البته در برخی موارد نیز که موفق به کسب استاندارد و آزمایش تجهیزات از جانب اداره استاندارد می شویم صنایع نیروگاهی، پالایشگاهی و پتروشیمی و فولاد به ما می گویند که باید استاندارد اروپایی و آمریکایی را داشته باشیم؛ چراکه ترجیح می دهند با استانداردهای خارجی کار کنند. متأسفانه شرکت های پالایشگاهی داخلی به استفاده از تجهیزات داخلی حتی باکیفیت بالا تمایل ندارند و تمایل دارند سازه های خارجی استفاده کنند. میرزایی معتقد است که استقبال از تجهیزات و سازه های پالایشگاهی داخلی به نحوی نبوده که شرکت های سازنده بتوانند خود را تقویت کنند و استانداردها و کیفیت محصولات خود را بالا ببرند و تنها توانسته اند در این استقبال کم، عمر بگذرانند. این تولیدکننده با اشاره به تمامی چالش ها و مشکلات بر این نکته صحه گذاشت که در بخش ایمنی و تولید سازه های ایمنی پالایشگاهی کارهای مثبت و باکیفیتی انجام و ازلحاظ میزان تولید نیز در این بخش بیشتر از سایر قسمت ها فعالیت شده است. باوجوداین، می توان گفت اصلی ترین موضوع و چالش درباره سازه های پالایشگاهی، مسئله حفظ و رعایت استاندارد است. این مهم می تواند در سایه تولید مشترک و استفاده از نام شرکت های معتبر خارجی زودتر محقق شود، همچنین زمینه صادراتی را بیشتر تقویت می کند.