چالش های استاندارد تاسیسات در ایران

استاندارد مفهوم گسترده ای است که برحسب دامنه تحت پوشش در سطوح مختلفی مورد تعریف می شود. استانداردهای کارخانه ای، شرکتی، ملی، منطقه ای و بین المللی پنج سطح تعریف شده استاندارد هستند. به همین ترتیب گاه کارخانه ها و شرکت ها برای تنظیم امور خود به تدوین استانداردهایی می پردازند که ویژه آن کارخانه و یا شرکت است و در بیرون از آن به رسمیت شناخته نمی شود. در این میان استانداردهای ملی از اهمیت ویژه ای برخوردارند چراکه توسعه و پیشرفت صنعت کشور وابستگی به دقت و به روز بودگی این استانداردها دارد. بر این روال تنها تنظیم استانداردهای به روز و هماهنگ با فن آوری های روز دنیا کافی نیست و می باید بر اعمال درست و دقیق آن استانداردها نیز صحه گذاشت. بی اعتنایی به تأسیسات استاندارد تدوین استاندارد حوزه ای بسیار تخصصی است که نیاز به دانش گسترده ای در مورد هرکدام از کالاها و بخش های صنعتی دارد. بنا بر حساسیت هایی که در مورد هرکدام از حوزه های تولیدی وجود دارد بعضی از آن استانداردهای باید بسیار سخت گیرانه باشند، بی شک میان استاندارد تجهیزات حوزه های نفتی با استاندارد لوله ای که در آب رسانی ساختمان استفاده می شود تفاوت هایی خواهد بود. حساسیت ها کیفی و ایمنی و مقاومتی که در تجهیزات نفتی وجود دارد نظارت و دقتی را طلب می کند که تنها با اعمال دقیق، منظم و جدی آن استانداردها می توان مقصود را برآورد. به این ترتیب همراهی سازمان استاندارد با حوزه دانشگاه و صنعت از اهمیت شایانی برخوردار است. به دلیل حساسیت فنی که نیاز است بسیاری از استانداردهای کشور از روی نمونه های بین المللی مانند BS یا British Standard و سایز استانداردهای معتبر آمریکایی و اروپایی نمونه برداری شده اند. مبحث استاندارد را از دو منظر می توان موردبررسی قرار دارد نخست به کارگیری قوانین و نظام نامه های استاندارد در مورد صنایع و تولیدات داخلی است که وظیفه آشنای استاندارد به شمار می آید و عموم مردم با این وظیفه بیشتر آشنا هستند و دیگری اعمال نظارت بر روی کیفیت کالاهای وارداتی خارجی که با همکاری سازمان های دیگری ازجمله گمرک باید به نتیجه برسد. اما آنچه آشکار است کارنامه استاندارد کالاهای تأسیساتی نه درزمینهٔ تولیدات داخل و نه در مورد واردات چندان روش نیست. شواهد آن آشکار است، تعداد زیاد شرکت های بی کیفیت، شرکت های زیر پله ای که به راحتی به فعالیت می پردازند، واردات بی رویه محصولات بی کیفیت مخصوصاً از کشور چین مشخص می کند که اگر هم استانداردهای خوبی تدوین شده ولی به دلیل خلأ مدیریتی و یا ضعف در اجرا، سازمان استاندارد ایران نتوانسته نظارت قدرتمندی بر کالاهای تأسیساتی داشته باشد. تا آنجا که از زبان یک مقام مسئول در وزارت راه و شهرسازی می خوانیم که در سال های گذشته ساخت وسازها بدون توجه به تأسیسات استاندارد صورت می گرفته است. شهرام دلفانی مدیر بخش تأسیسات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی می گوید: درصد قابل ملاحظه ای از ساختمان های تحویل داده شده به مردم چیزی به نام تأسیسات ندارد و درصد زیادی نیز مقررات تأسیساتی ساختمان ها رعایت نشده است. اجرای نادرست در کنار خلأ قوانین در مورد بسیاری از محصولات و کالاهای داخلی استاندارد مناسبی هنوز تدوین نشده است و اگر هم تدوین شده باشد به خوبی اجرا نمی شود. دکتر محمود لازمی زاده مدیرعامل یک شرکت معتبر که درزمینهٔ ساخت چیلر فعالیت می کند به فقدان استانداردی برای چیلر اشاره کرد و گفت: بنده خود برنامه ای برای استاندارد نوشته ام و به سازمان استاندارد ارائه داده ام اما انجام آن کار پیچیده و مشکلی است. در این مورد در حال حاضر تنها باید به علامت های تجاری باسابقه توجه کرد. آرتوش قروچیان مدیرعامل یک شرکت معتبر تهویه نیز می گوید: استاندارد ایران تست به روزی ندارد که مسائل و جزئیات را کاملاً مشخص کند. وی در مورد اعمال نظارت بر روی واردات خارجی گفت: ما تاکنون هیچ نظارتی بر واردات در مورد هیچ محصولی ندیده ایم. در استرالیا اگر جنسی از چین یا کشور دیگری توسط کشتی وارد شود اگر گواهینامه داشته باشد و تمام استانداردها و مقررات را رعایت کرده باشد آنگاه وارد خاک کشور می شود، وگرنه در همان کشتی آن را بازمی گردانند. اما در اینجا حتی اجناس درجه 10 وارد می شود و کسی نظارت ندارد و این عامل باعث شده است که رکود کامل در بازار تهویه ایجاد شود. جلال الدین ابیانه، استاد دانشگاه به اهمیت دانشگاه در تدوین استاندارد اشاره کرد و گفت: اگر می خواهیم استانداردی را تدوین کنیم باید جستجو کنیم، کار علمی و دقیق انجام دهیم و بهترین را برای ایران انجام دهیم. حمید بشکوه نیز که در صنعت آسانسور فعالیت می کند یعنی وسیله ای که باجان و سلامت انسان در ارتباط است ولی روایت او از استاندار این وسیله چندان گویای حساسیت دستگاه استاندارد نیست: در اوایل دهه 80 بود که زمینه های ظهور اداره استاندارد درزمینهٔ آسانسور ایجاد شد. دلیل آن نیز میزان تلفاتی بود که در آن دوره در کشور به وجود می آمد چراکه هیچ نظارتی وجود نداشت و آسانسورها تنها بتن هایی بود که با موتور پایین می آمدند و در پشت بام نظارت ها و استحکامات خوب انجام نمی شد چنانکه می توانیم بگوییم اصلاً وجود نداشت و تا آنجا که صدای اعتراض وزارت صنایع هم درآمد، کمی بیشتر توجه شد اما نه آن چنان که باید ولی بعد با توجه به تلفاتی که دوباره پیش آمد صدای اعتراض وزارت کشور درآمد و درنهایت مجبور شدند نسخه ای از استاندارد EN81 اروپا را ترجمه کنند. از سال 85 خواستند مقررات ملی آسانسور را خواستند لحاظ بکنند. این همه را با مشکل تبلیغات نادرست که امروز به عنوان ایزو در شرکت ها همه گیر شده است باید همراه کرد. درحالی که سازمان بین المللی استانداردسازی (The International Organization for Standardization) بانام اختصاری ISO موسسه بین المللی تعیین استاندارد مدیریتی مؤسسات تجاری و صنعتی است اما در فضای تبلیغاتی کشور تبلیغاتی شاهد سوءاستفاده هایی از طرح واره ISO بوده ایم درحالی که این استاندارد تنها حاکی از نظام مدیریتی و نه کیفیت آن وسیله است. نتیجه اینکه در این بازار مکاره ای که هر دم از آن صدایی و ادعایی برمی خیزد فقدان حضور قدرتمند نهادی نظارتی و سنجشگر بسیار به چشم می آید.