تیغ دو لبه واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی

واگذاری بناهای تاریخی به بخش خصوصی که مدتی است مطرح شده و یکی از اهداف آن حفظ و نگهداری این بناها عنوان می شود نگرانی هایی در بین دلسوزان این حوزه از جهت آسیب رسیدن به اماکن تاریخی ایجاد کرده است. طی هفته های اخیر بحث واگذاری 700 بنای تاریخی به بخش خصوصی داخلی و خارجی در اجلاس شهرداران جاده ابریشم مطرح شده است که بنا به گفته وی کارشناسان اگر در این خصوص دقت لازم انجام نشود ممکن است یک بار دیگر شاهد تجربه ناموفق واگذاری هایی ازاین دست همچون عمارت مسعودیه باشیم. عمارت مسعودیه که بهره بردار آن بنا به گفته ی مسئولان، خارج از بندهای موردتوافق، کاربری غیراصولی برای آن تعریف کرده بود تا سرانجام مسئولان میراث فرهنگی مجبور شوند قرارداد را فسخ و بنا را پس بگیرند ازجمله این تجربه ها است. به همین دلیل کارشناسان معتقدند واگذاری بناهای تاریخی، بدون پایش و ارزیابی مستمر کاربردهایی که بر روی این بناها اعمال می شود نه تنها حفظ این بناها را به دنبال ندارد بلکه می تواند روند تخریب فعلی آن ها را تسریع کند. لذا سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید با حساسیت و وسواس خاصی نسبت به واگذاری بناهای تاریخی اقدام کند. اکنون سیاست دولت در خصوص حفاظت، مرمت و احیا و بهره برداری از بناهای تاریخی از شیوه تمرکزگرای دولتی و غیر مشارکتی به سمت تمرکززدایی و مردمی تغییریافته است بنابراین دولت ایران برای احیا و باز زنده سازی بناهای تاریخی و جذب سرمایه گذار بخش خصوصی اساسنامه صندوق احیا را به عنوان یک موسسه وابسته به سازمان میراث فرهنگی به تصویب رساند. بنابراین دولت تاکنون حق واگذاری و بهره برداری صدها بنای تاریخی را به عهده این موسسه قرار داده است. بنابراین این صندوق، ابنیه تاریخی را از طریق مزایدات دومرحله ای عمومی برای مرمت، احیا و بهره برداری تحت قراردادهای مشارکت برای مدت زمان مشخص به بخش خصوصی واگذار می کند. بنا به اذعان برخی مسئولان، بافت ها و بناهای واجد ارزش و تاریخی روندی رو به تخریب را طی می کنند. عواملی همچون عدم ثبت به موقع، گسترش ساخت وساز در بافت های فرسوده و حساسیت پایین نسبت به بناهای معاصر که بخشی از هویت شهرها را تشکیل می دهند، حال وروز بافت های تاریخی را در شرایط بیماری قرار داده و شاید اقدامی که دولت آن را نسخه ای شفابخش می داند، برای همیشه جان این بیمار را بگیرد. از سوی دیگر محدوده های تاریخی در ایران هم اکنون به دلیل گسترش ناموزون و شتابان شهرها با افت منزلت اجتماعی ـ مکانی و اقتصادی روبه رو شده و با مسائلی همچون فقر شهری، بحران هویت و تاب آوری پایین دست و پنجه نرم می کنند.