معماری آرامگاه و موزه شاه نعمت الله

سید نورالدین شاه نعمت الله ولی در سال 731 هجری قمری در شهر حلب، یکی از شهرهای سوریه، دیده به جهان گشود. پدرش میر عبدالله از بزرگان قوم عرب و مرشدان زمان خویش و مادرش نیز دختر یکی از خان های فارس بود. شجره نامه این سید والامقام با نوزده واسطه به حضرت محمد (ص) می رسد. آرامگاه و خانقاه شاه نعمت الله ولی (بقعه ماهان) در جنوب شرقی شهر کرمان و در شهرک زیبا و آباد نعمت الله ولی در ایران و سایر کشورها مشهور شده و یکی از اهداف جهانگردی ایران و استان کرمان به حساب می آید. بنای اصلی آستانه ماهان متعلق به نیمه اول قرن نهم هجری قمری (840 هجری قمری) است که بعداً ساختمان هایی به بنای اولیه اضافه شده است. این الحاقات بیشتر متعلق به دوران شاه عباس اول صفوی و محمدشاه و ناصرالدین شاه قاجار می باشد که به عرفا و بزرگان شیعه ابراز ارادت می کرده اند. در این بقعه، سایه روشن های لطیف و ملایم حاصل از نورگیرها، در ترکیب با خطوط و نقش ها و زوایا و تقسیمات هندسی و منظم رواق های گرداگرد مزار که ساخت وسازشان به دوره تیموری و صفوی می رسد، خطوط آرام و دلپذیری پدید آورده اند که متناسب باحال و هوای معنوی این بقعه است. قدیمی ترین قسمت آستانه، گنبدی است که بر مزار شاه قرار دارد. این گنبد در سال 840 هجری قمری به هزینه و دستور احمدشاه بهمنی دکنی که از ارادتمندان شاه نعمت الله بود، ساخته شده است. آستانه؛ شاهکاری است از هنر معماری شش قرن اخیر با تلفیقی از فضای معماری مقبول و باغ سازی بسیار فرح انگیز و صفایی عارفانه. بقعه اصلی حرم و گنبد دو پوشه آن به شیوه معماری آذری (سبک معمول دوران ایلخانی تا پیش از صفویه) و ساختمان رواق آن به شیوه معماری اصفهانی است و قسمت های دیگر آن نیز در دوران انحطاط معماری ایران ساخته شده ولی کم وبیش اصالت و زیبایی معماری جنوب را دارد و تا حد زیادی از زیبایی و تناسب لازم برخوردار است.گنبد زیرین مزار شاه نعمت الله، دارای کاربندی بسیار زیباست و گنبد روئین با کاشی کاری فیروزه ای مزین شده و بر گریو گنبد، عبارت یا مقلب القلوب و الابصار و سبحان الله و الحمدالله و لااله الاالله و الله اکبر با خط بنایی از کاشی به چشم می خورد. سه طرف مرقد را رواق وکیل الملکی احاطه نموده و در طرف جنوب گنبد رواق شاه عباسی قرار دارد. درهای زیبای مقبره ساخته علیشاه نجار می باشد. بر بدنه شمالی سردر ورودی به حرم، داخل رواق شاه عباسی، سنگ زیبایی مزین به نام دوازده امام (ع) نصب است که شخصی به نام قطب الدین، نذر شاه نموده است. در زاویه جنوب شرقی حرم، یک در خاتم کاری قرار دارد که به چله خانه باز می شده و اکنون چله خانه جزو رواق شده است. چله خانه احتمالاً قبل از عصر صفویه ساخته شده که در زمان احداث رواق آن را حفظ نموده اند. تزئینات داخل آن، بنا به تنوع رنگ ها مربوط به دوران بعد از تیموریان است. چله خان نیز مانند گنبد از قدیمی ترین آثار ساختمانی مجموعه است. در شرقی، رواق شرقی، به صحن دلگشایی باز می شود که سی ودو متر عرض و چهل وچهار متر ارتفاع دارد. بانی این صحن، محمد اسماعیل خان وکیل الملک می باشد. موزه شاه نعمت الله ولی ساختمان موزه به عمارت یا سردر امیریه معروف است. مصالح به کاررفته شده در ساختمان آن شامل گچ و آجر است. قدمت تاریخی بنا حدود 130 سال است و به سبک معماری قاجار در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده است. این بنا در زمان های قبل محل تجمع صوفیان و درویشان بوده است و در سال 1357 پس از مرمت و بازسازی به موزه آستانه تبدیل شد. در این موزه آثار متنوعی نگهداری می شود که اکثر آن ها را افراد نیکوکار به موزه هدیه کرده اند. ازجمله این آثار کشکول بزرگی از آلیاژ برنج و ساخته دست هنرمندان اصفهانی است که نماد کشکول شاه نعمت الله ولی و سایر درویشان است.امروزه افراد در این کشکول مبلغی را به عنوان نذر پرداخت می کنند و افراد نیازمند مبالغ موردنیاز خود را ازآنجا برمی دارند.