مدرنیست سنت گرا

محسن فروغی معمار ایرانی، استاد معماری و رئیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بود. وی فرزند محمدعلی فروغی، ادیب و سیاست مدار ایرانی است. او در سال 1316 از مدرسه عالی هنرهای زیبای پاریس با مدرک درجه یک فارغ التحصیل شد و همان سال به ایران بازگشت. وی در زمره نخستین معماران معاصر ایرانی به استخدام دولت درآمد. و به همراه آندره گدار، ماکسیم سیرو و رولاند دابرول از بنیان گذاران و استادان دانشکده معماری دانشگاه تهران و پس از آندره گدار، دومین رئیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران بوده است که پس از آندره گدار مدت 9 سال ریاست دانشکده را بر عهده داشت. محسن فروغی به همراه حیدر غیائی در سال 1342 به اتهام زد و بندهای غیرقانونی در طرح ساختمان مجلس سنا، مدتی را در زندان گذراند. وی پس از مدتی تبرئه شد و خود عضوی از مجلس سنا گردید. در خلال سال های 1345 تا 1357 وی در حدود 3 ماه و در کابینه های جعفر شریف امامی و غلامرضا ازهاری، سمت وزیر فرهنگ و علوم را عهده دار بود. فروغی پس از انقلاب اسلامی و در 12 فروردین 1358 دستگیر شد و مجموعه اشیا و آثار هنری شخصی وی ضبط و به موزه ایران باستان تهران منتقل شد. وی در ششم دی ماه 1361 از زندان آزاد شد و ده ماه بعد درگذشت.از مهم ترین آثار او می توان به دانشکده حقوق دانشگاه تهران (با همکاری ماکسیم سیرو)، ساختمان وزارت دارایی، آرامگاه سعدی (با همکاری علی صادق)، کاخ نیاوران و همچنین شعب بانک ملی در شهرهای شیراز، اصفهان، تبریز و بازار تهران اشاره کرد. بسیاری از این آثار، ازجمله ساختمان های دانشگاه تهران و آرامگاه سعدی امروزه جزو میراث فرهنگی کشور شناخته می شوند. اگرچه نگاه فروغی به معماری نگاهی مدرن بود اما وی با اصول و عناصر معماری سنتی چون ایوان و کاشی کاری و... به خوبی آشنایی داشت. این شیوه طراحی به خوبی در ساختمان بانک ملی که تضادی بین مصالح نوین و طراحی داخلی و نمای سنتی است، خودنمایی می کند. او همچنین منازل و ویلاهای مسکونی متعددی را در تهران طراحی نمود که در آن ها به جای شیوه مرسوم و سنتی تقسیم فضاها در پلان بر اساس میزان عمومی و خصوصی بودن آن ها، شیوه مدرن طراحی فضاهای کاربردی را پیاده سازی کرد. محسن فروغی معمار مدرنیستی بود که به تاریخ و پیشینه ی فرهنگی ایران عشق می ورزید. او برداشت فرمال و ظاهری از تاریخ را سطحی نگری همکاران جوان خود می دانست و بر این عقیده بود که رابطه ی ساختمان ها را ازنظر سبک و شکل می توان به دودسته تقسیم کرد: رابطه ظاهری و رابطه حقیقی. برای فروغی، رابطه ظاهری به مانند ساختمان های ساخته شده در ابتدای دوره شکل گیری معماری ساسانی است که با الگوبرداری از معماری هخامنشی درصدد خلق شباهت بین معماری ساسانی و هخامنشی بودند. آرامگاه سعدی در شیراز طرح آرامگاه سعدی در شیراز به سال 1330 به اتمام می رسد. فروغی طرح آرامگاه را با همکاری علی اکبر صادق با الهام گرفتن از عناصر معماری سنتی ایران، طراحی می کند. در گزارش انجمن ملی در توصیف عمومی آرامگاه چنین آمده است: طرح معماری این مجموعه، از یک ایوان ستون دار بلند و یک رواق کشیده تشکیل شده است که به صورت یک L سازماندهی شده اند. در محل برخورد ایوان و رواق یک گنبد تعبیه شده که مقبره سعدی در آن قرار دارد و بر فراز آن گنبد، کاشی فیروزه فامی می درخشد. ایوان اصلی ستون دار که در امتداد مسیر اصلی ورودی قرار دارد، مرتفع و با سقفی صاف است، درحالی که رواق مزبور، کوتاه تر و متشکل از شماری دهانه قوسی شکل است. همچنین آب قنات مخصوص سعدی، درون آب نمای موسوم به حوض ماهی در زیرزمین این مجموعه جریان دارد. در طرح آرامگاه سعدی، عناصر معماری ایرانی مانند ایوان و گنبد، باظرافت تمام به زبان مدرن بیان شده اند. ترکیب ستون ها، فرم خالص گنبد با تک رنگ فیروزه ای و ترکیب آزاد فضاها از عواملی هستند که ماهیتی مدرن به این ساختمان بخشیده اند. از سوی دیگر کاربرد کاشی و عناصری مانند گنبد و قوس، کیفیتی ایرانی به مجموعه داده است.