عضو جدید کاخ سفید و معادلات تازه بازار جهانی نفت

دولت حدود یک هفته دیگر باید لایحه بودجه 96 را به مجلس برساند اما در این لایحه هنوز جای قیمت نفت خالی مانده است. این موضوع در شرایطی رخ می دهد که کمتر از 10روز دیگر به نشست نهایی اوپکی ها برای تعیین تکلیف بازار نفت باقی مانده و از آن سو روی کار آمدن ترامپ معادلات جدیدی در بازار نفت تعیین کرده است. حالا نفت که تا دیروز بر سر دوراهی توافق یا عدم توافق اوپکی ها قرار داشت، با چهار سناریو مواجه شده است. خلاصه این وضع آن است که پیروزی ترامپ در انتخابات، عربستان و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس را به وحشت انداخته است. عربستان که تا دقایقی پیش از اعلام نتایج رسمی انتخابات آمریکا به مواضع کارشکنانه خود در اوپک تأکید می کرد، با برنده شدن تاجر میلیاردر در دوئل انتخاباتی، ناگهان تغییر موضع داد و از در حمایت از تصمیم اوپکی ها درآمد. حالا عربستان که تمام تخم مرغ هایش را در سبد هیلاری کلینتون قرار داده و میلیاردها دلار صرف تبلیغات او در انتخابات آمریکا کرده بود، با انتخاب ترامپ خطر را در بازار نفت احساس کرده است. دونالد ترامپ به صورت رسمی اعلام کرده، قصد دارد تولیدات نفت شیل آمریکا را افزایش دهد و واردات نفت از خاورمیانه و خلیج فارس را کم کند. این تصمیم گیری ترامپ یک تهدید بزرگ برای بازار جهانی نفت ایجاد می کند. هدایت الله خادمی نایب رئیس فراکسیون نفت و گاز مجلس توضیح داده؛ با افزایش تولید نفت آمریکا بازار جهانی که هم اکنون با 2 میلیون بشکه نفت مازاد مواجه است، با 4 میلیون بشکه نفت مازاد مواجه می شود و امکان سقوط قیمت نفت تا 30دلار هم وجود دارد. محمدعلی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک نیز توضیح می دهد، ترامپ اوپکی ها را به یک انسجام رسانده و همه آن ها متوجه شده اند که با ورود رئیس جمهوری جدید آمریکا ناچارند با یکدیگر توافق کنند، وگرنه بازار نفت صدمه بیشتری می بیند و کشورهای نفتی دچار مشکلات اقتصادی بیشتری می شوند. حالا حتی در صورت توافق اوپکی ها بازهم اماواگرهای دیگری برای بازار نفت وجود دارد. سناریو اول، توافق اوپکی ها سناریو اول که خوش بینانه ترین حالت پیش روی بازار نفت است، اجماع بر سر کاهش تولیدات نفتی و عمل به آن است. سناریویی که در صورت اجرایی شدن آن به گفته بیژن زنگنه مقام ارشد نفتی کشور قیمت ها تا سقف 60دلار هم افزایش خواهد یافت. محمدعلی خطیبی نماینده سابق ایران در اوپک معتقد است؛ فضایی از خوش بینی بر بازار نفت سایه افکنده است. او می گوید: در صورت توافق بر سر کاهش سقف تولیدات نفت و اجرایی شدن آن بی تردید قیمت ها روند افزایشی به خود خواهد گرفت. در این حالت سهم هریک از کشورها در کاهش سقف تولیدات مشخص بوده و سازوکار لازم برای بررسی سطح تولیدات مشخص می شود تا با برخوردهای لازم با کشور خاطی صورت گیرد. او ادامه می دهد: در حال حاضر دیگر بحث تثبیت سقف تولید نفت خام مطرح نیست و اعضای اوپک مجبورند تولید خود را کاهش دهند؛ زیرا آن گونه که آمار ها نشان می دهد، میزان تولیدات اعضای اوپک به 33,7 میلیون بشکه افزایش یافته؛ درحالی که این میزان تقاضا در بازار وجود نداشته و با مازاد حداقل یک میلیون و300 هزار بشکه ای در سطح عرضه مواجه هستیم. انسجام در اوپک بعد از پیروزی ترامپ به گفته خطیبی، عربستان که با افزایش تولید نتوانست رقبایش را از گردونه رقابت خارج کند، دیگر به دنبال سهم خواهی از بازار نیست و به دنبال تثبیت بازار و مدیریت قیمت هاست. این تغییر موضع از یکسو ناشی از افت قیمت نفت در سال های گذشته است، از سوی دیگر می توان پیروزی ترامپ در انتخابات را دلیل اصلی آن اعلام کرد. ازآنجایی که آمریکا سالانه میزان قابل توجهی از نفت خود را از طریق واردات از کشورهایی همچون کویت و عربستان تأمین می کرده، اظهارات ترامپ در رابطه با کاهش واردات از منطقه خلیج فارس موجی از نگرانی در میان این کشورها به راه انداخته و بازار نفت این کشورها را با خطر مواجه ساخته است. خطر ترامپ برای بازار نفت البته نگرانی ها به همین جا ختم نمی شود؛ چراکه این کشور به دنبال افزایش سطح تولیدات خود است. هدایت الله خادمی نایب رئیس فراکسیون نفت و گاز مجلس معتقد است که ریاست جمهوری ترامپ در آمریکا موجب مبهم شدن چشم انداز بازار نفت شده است. او بابیان این که هم اکنون میزان واردات نفت آمریکا بیش از 10 میلیون بشکه در روز است و در بازار نفت هم حداقل 2 میلیون بشکه مازاد عرضه وجود دارد ، به تسنیم می گوید: ظرفیت فعلی شیل نفت هم 4 میلیون بشکه است که با توجه به کاهش قیمت نفت هم اکنون حدود 2,5 میلیون بشکه از آن تولید می شود؛ این بدان معناست که اگر ترامپ بخواهد برنامه خود را عملی کند، میزان مازاد عرضه به حدود 4 میلیون بشکه در کوتاه مدت خواهد رسید که پیام بدی برای بازار نفت دارد. شرایطی که شاید در نگاه اول چندان خوشایند به نظر نرسد اما به گفته نماینده سابق ایران در اوپک، انتخاب ترامپ به ایجاد نوعی انسجام در میان اعضای اوپک منجر شده است. او بابیان این که شاید در صورت انتخاب هیلاری کلینتون چنین اجماعی بر سر کاهش سقف تولیدات نفت وجود نداشت، موضع او در رابطه با کاهش تولیدات نفت را مورداشاره قرار داد و گفت: طی دوره ریاست جمهوری باراک اوباما، او مقررات سختی را برای تولید نفت در آمریکا وضع کرد و اجازه نداد محیط زیست این کشور فدای تولید نفت شود. سناریو دوم، توافق کاغذی اما سناریو دوم توافق کاغذی بر سر فریز نفتی است. توافقی که اعضای خود را پایبند به آن ندانند. در این حالت هرچند که اعضا به کاهش سقف تولید نفت اوپک به 32,5 میلیون بشکه رأی داده اند، اما هریک به دنبال شانه خالی کردن از تعهد خود هستند. نماینده سابق ایران در اوپک با تأکید بر این که باید سازوکار لازم برای اجرای این طرح تعریف شود، می گوید: پیش ازاین هم شاهد بودیم که برخی از اعضای اوپک از کاهش سقف تولیدات دیگر کشورها سوءاستفاده کرده و بر سقف تولیدات خود افزوده اند. به ویژه اگر تولیدکنندگان بزرگی همچون عراق و عربستان که بار اعظم کاهش سقف تولیدات بر دوش آن هاست، عهدشکنی کنند، بازار نفت روند نزولی به خود خواهد گرفت. سناریوی سوم، بدبینانه ترین حالت اما بدبینانه ترین حالت، عدم توافق اعضای اوپک بر سر کاهش سقف تولیدات نفت است. در این حالت، در حالی تولیدات نفت اوپک به سقف 34 میلیون بشکه هم افزایش می یابد که قیمت ها روند نزولی به خود گرفته و به گفته کارشناسان ممکن است تا سقف 30دلار هم سقوط کند. در این حالت اقتصاد تمامی کشورهای تولید کننده نفت با مشکل مواجه شده و برخی هم با بحران های شدید مالی روبه رو می شوند. سناریو چهارم، بداخلاقی غیر اوپکی ها اما یکی دیگر از حالت هایی که به گفته نماینده سابق ایران در اوپک ممکن است رخ دهد، کاهش سقف تولیدات اعضای اوپک و افزایش تولیدات غیر اوپک که روسیه در رأس آن ها قرار دارد، است. این بدترین حالتی است که می تواند برای اعضای اوپک رخ دهد هرچند که با توجه به اظهارات صورت گرفته احتمال رخ دادن این حالت بسیار ضعیف است. ضمن این که وزیر انرژی روسیه نیز به تازگی اعلام کرده، در صورت نهایی شدن توافق اوپک و موفق شدن این کشورها در کاهش عرضه نفت به بازار جهانی، روسیه نیز آماده خواهد بود تا به این توافق پیوسته و به مدت 6ماه یا بیشتر تولید نفت خود را محدود کند. البته احتمال دارد دیگر کشورهای نفتی غیر عضو اوپک نیز به این توافق بپیوندند.