مدرنیزم پدر معماری را درآورده است

نشست دوازدهم برنامه یک صد معمار، یک صد انتخاب- بناهای برگزیده معماری معاصر ایران در سال 95 روز چهارشنبه 17 آذر با حضور ده تن از صاحب نظران معماری و شهرسازی ایران برگزار و طرح های برگزیده معرفی شد. دویست و بیست و نهمین گفتمان هنر و معماری در باغ موزه قصر با حضور ده تن از صاحب نظران معماری و شهرسازی ایران همچون: حسین امانت، شالی امینی، مهرداد ایروانیان، شهریار ایزدی، مهرداد جاویدی نژاد،رضا دانشمیر، همایون صادقی، بهرام فریور صدری، علیرضا قهاری و مهسا مجیدی برگزار و با استقبال مخاطبین مواجه شد. در این نشست بهروز مرباغی در گزارش خود از نشست های پیشین گفت: تاکنون 89 اثر معماری متعلق به 66 معمار معرفی شد و دو معمار بانام های کامران دیبا و دفتر معماری عبدالعزیز فرمانفرماییان هرکدام با معرفی 6 اثر بیشترین سهم را در تعداد آثار معرفی شده داشته اند. وی در ادامه افزود: از معمارانی همچون حسین امانت، رضا دانشمیر و هوشنگ سیحون نیز 3 اثر معرفی شده است.علاوه بر آن، 73 درصد از کارهایی که جزء آثار برتر معرفی شدند کارفرمای دولتی و عمومی داشتند و تنها 27 درصد از آثار دارای کارفرمایی غیردولتی بودند. مرباغی با تأکید بر اینکه در این نشست ها به دنبال معرفی آثار برتر بودیم و نه نقد آثار، گفت: محمود دولت آبادی، رضا کیانیان، یدالله کابلی خوانساری، لیلی گلستان و لوریس چکنواریان مهمانان ویژه این نشست ها بودند. ارتباط معماری ما با گذشته قطع شده است در این نشست بهرام فریور صدری، یکی از پیشکسوتان عرصه معماری با انتقاد از وضعیت معماری امروز، گفت: معماری گذشته ما در حقیقت قوانین پایدار معماری و فضاهای ایران هستند. متأسفانه تأثیر مدرنیسم در ایران باعث شده ارتباط ما بافرهنگ گذشته قطع شود و این موضوع باید موردبازنگری قرار بگیرد. وی افزود: در ایران مدرنیزم پدر معماری را درآورده است چون خود مدرنیسم اصلاً به کشور وارد نشده است. نظریه من این است: چرا مدرنیسم به ایران نرسید ؟ مطالعات و بررسی های من نشان می دهد، بروز درگیری ایران و عثمانی و وقوع جنگ های صلیبی وقفه ای در ارتباط ایران و اروپا به وجود آور د. فریور صدری ادامه داد: در دوره ای که مدرنیسم در اروپا به سرعت اتفاق افتاد و تمام جهان در اثر انقلاب صنعتی و مدرنیسم جهش یافت ارتباط ایران با جهان قطع شد، به این ترتیب اواخر دوره قاجار که دریچه ای به اروپا باز شد همگان حیرت زده بودند و آرام آرام آثار آن تحت عنوان تجددخواهی به ایران رسید یعنی مدرنیسم به ایران نیامد. به گفته این معمار، اما تجددخواهی نوعی تقلید از پدیده های ناشی از مدرنیسم به تقلید از اروپا، در کشور رواج یافت که معماری هم تحت تأثیر این تجددخواهی قرار گرفت. وی اظهار داشت: معماری ما یک اشکال اساسی دارد و آن هم قطع ارتباط ما با گذشته است، درگذشته معماری ما تمام آیتم های اثرگذار در خلق و تولید یکپارچه کار می کردند از معمار تا نهادها و به نوعی معمار مثل رهبر ارکستر یک فضا و ایده را خلق می کرد و همه عوامل ساخت بنا از کاشی کار و بنا و ... برای تولید دنبال همان تفکر را می گرفتند یعنی معمار به تنهایی خلق اثر نمی کرد بلکه همه باهم هماهنگ بودند. بنای مسکونی واقع در خیابان دربند اثر بیژن شافعی با معرفی وحید شالی امینی شالی امیری در معرفی این بنا توضیح داد: این بنا در سال 1389 ساخته شده و کارفرمای آن بخش خصوصی است که طبقات اول و دوم آن شهر کتاب و طبقه سوم آن مسکونی است. دلیل من برای انتخاب این اثر این است که متوجه شدم یک معمار چقدر می تواند به طراحی و ساماندهی یک فضای داخلی و جزئیات یک ساختمان عشق بورزد. موقعیت پروژه و اسکیس های اولیه نشان می دهد انگاره های معماری، ورودی های ساختمان، سکوهای عبوری مقابل در، همچنین مبلمان داخلی هم که توسط معمار آن طراحی شده از حساسیت زیادی برخوردار است. وجود درخت سمبلیک در بالای ساختمان که در اغلب کارهای شافعی دیده می شود نشانه احترام به محیط زیست و موجود زنده است. در ساختمان آجر همراه بارگه های فیروزه ای به کاررفته است. موضوع برجسته ای که در این بنا مشاهده می شود برجسته کردن کنج ها به گونه ای متفاوت است، همچنین نمادهای بکار رفته از تمدن جیرفت در ورودی ها، دودکش ها، لوله ها و برخی بخش های ساختمان است. علاوه بر آن به کارگیری پانل های خورشیدی بام ساختمان و اضافه اشکوب که برای دفتر کار در نظر گرفته شده از بخش های جالب آن است. رضا دانشمیر پیش از معرفی اثر برگزیده خود به دغدغه های معماری امروز اشاره ای کرده و توضیح داد: فرض نشست ها این بوده آثار بعد از سال 1330 معرفی شوند، هرچقدر به سال های بعد از انقلاب وارد می شویم معرفی آثار برگزیده سخت تر می شود. اما امروز با چند نکته اساسی در تحولات عرصه معماری روبه رو هستیم؛ اول معکوس شدن نسبت جمعیتی روستا به شهر، که پیش تر 70 به 30 بود اما اکنون 30 به 70 است، دوم تحولات اجتماعی که نظام خانوادگی سنتی از بین رفته و امکان بازتولید ساختمان های سنتی از بین رفته است. سوم تحولات اقتصادی که با نابودی نظام فئودالیسم در شهرهای ما بناهای باارزش یا توسط حکام ساخته شده یا تجار مثل شهر تبریز، کاشان و تهران. همچنین منابع مالی که در قبل آزاد می شده و معماری را شکل می داده اکنون وجود ندارد. دولت دیگر کارفرما نیست و نمی تواند باشد. حالا طبقه اشراف زاده باصلاحیت نداریم چراکه سرمایه گذاران فعلی فاقد افکار و درک هنری هستند و اینکه سلیقه و پسند معماری ما نیز تغییر کرده است.