بی گناهان فدای منصب داران

بی گناهان فدای منصب داران بررسی حادثه ریلی جمعه 5 آذرماه 1395(برخورد قطار سمنان ـ مشهد با قطار تبریز ـ مشهد) که منجر به جان باختن 48 نفر از هموطنان آذری زبان گردید، پس از نزدیک به یک ماه، به پایان نرسیده است. هرچند در گزارش کمیته ویژه ریاست جمهوری همچنین گزارش کمیته حقیقت یاب مجلس شورای اسلامی عامل انسانی و آن هم مسئول CTC را عامل سانحه اعلام کردند اما همچنان پس لرزه های این حادثه ناگوار با ابراز نظر برخی از نمایندگان ادامه دارد. تشریح گزارش جزئیات تصادم دو قطار این گونه بود: لکوموتیوران قطار تبریز ـ مشهد پس از ایستگاه گرداب بین سمنان و دامغان در منطقه راه آهن شمال شرق، به دلیل سرمای هوا و یخ زدگی در سیستم ترمز به CTC سمنان اعلام توقف می کند. بلافاصله پس از توقف قطار تبریز ـ مشهد در سیستم ATC چراغ قرمز اخطار برای قطار بعدی که همان سمنان ـ مشهد است، روشن می شود و بدین ترتیب لکوموتیوران اجازه ادامه مسیر را نداشته است، اما ظاهراً طی مکالماتی با مسئول CTC ایستگاه دامغان به لکوموتیوران اعلام می شود که مسیر مقابل وی باز است و حرکت کند که پس از امتناع لکوموتیوران از حرکت (به علت روشن بودن چراغ قرمز) به وی از طریق تلفن گرام دستور داده می شود که ATC خود را خاموش کرده و حرکت کند. بنابر این گزارش و با استناد به این مکالمات که گویا صورت تلفن گرام لکوموتیوران و اپراتور ATC در نشست مشترک وزیر راه شهرسازی با استاندار آذربایجان شرقی، نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی و همچنین مسئولان شرکت راه آهن پخش گردیده است اما با این حال تصمیم گیری درخصوص علل و عوامل بروز این حادثه به بررسی های کارشناسی تر موکول شده است. در این میان برخی از نمایندگان خواستار بررسی علل و چرایی عدم توجه عامل انسانی به هشدارهای سیستم هوشمند شده و سؤال کرده اند که رفتار عامل انسانی در عدم توجه به سیستم هوشمند مگر در اثر تکرارهای نادرست اخطارهای سیستم هوشمند نبوده است که پیش از این هم بارها اتفاق افتاده بود؟ در این رابطه محمدحسین فرهنگی، رئیس مجمع نمایندگان استان آذربایجان شرقی می گوید: پس از خرابی و توقف قطار تبریز ـ مشهد سیستم ATC به لکوموتیوران سمنان ـ مشهد اخطار داده است. مسئول کنترل (CTC) به راننده لکوموتیو اعلام می کند که به اخطار اعتنا نکند و آن حادثه غمبار، درحالی که قطار 117 کیلومتر در ساعت سرعت داشته است رخ می دهد. چرا مسئول کنترل و راننده قطار به اخطار توجه نکرده اند؟ برای این که اخطارهای اشتباه ATC، امری عادی و رایج بوده است و هردو آنها بر منوال گذشته آن را دارای اهمیت ندانسته و بدان اعتنا نکرده اند و همان داستان قدیمی چوپان دروغگو اتفاق افتاده است. حال سخن اینجاست که مسئولیت خطاهای مکرر سیستم با کیست؟ در مقطعی از اجرای پروژه بیش از 2000 بار دستور بی توجهی و خاموشی ATC داده شده است. چرا در مدت های طولانی به رفع آنها توجیه عوامل و راه حل های جایگزین تدبیر نشده است؟ در همین راستا و در تأیید خاموشی ATC یکی دیگر از نمایندگان استان با اشاره به گزارش اداره کل ایمنی راه آهن گفته است: طبق این گزارش خرابی های سیستم هوشمند قطار در 6 ماه اخیر 3 هزار و 988 مورد ایراد گزارش شده است. در تکمیل سؤالات نمایندگان، نه فقط مردم داغدیده از برخورد قطارهای تبریز ـ مشهد و سمنان ـ مشهد بلکه همه مردم ایران خواستار مشخص شدن مقصر یا مقصران اصلی عدم توجه به اخطارهای سیستم هوشمند در حادثه اخیر هستند. چرا نباید مشخص شود علت نهادینه شدن عدم توجه به اخطار سیستم هوشمند ریلی چه بوده است و چه کسی باید پاسخگوی نهایی این حادثه و یا حوادثی از این دست باشد؟ آیا اضافه کردن چند نفر دیگر به قربانیان حادثه قطارها -که همان بازداشت یا به زندان انداختن عاملان انسانی حادثه باشد- منجر به کاستن از آلام داغدیدگان جانباختگان خواهد شد یا نه خانواده های عاملان انسانی مقصر جلوه داده شده در این سانحه نیز داغدار و قربانیان بی گناه دیگری خواهند بود؟ آیا نباید بررسی شود علت اصلی عدم توجه عاملان انسانی بخت برگشته در این حادثه به اخطار سیستم هوشمند چه بوده است؟ مگر خود گزارش اداره کل ایمنی راه آهن تأیید نمی کند که خرابی های سیستم های هوشمند قطار در شش ماه اخیر 3 هزار و 988 مورد بوده است؟ پیش از شش ماه اخیر، پیشکش! آیا در این مدت شش ماهه مسئولان رده بالای وزارتخانه راه و شهرسازی از 3 هزار و 988 مورد خرابی های سیستم هوشمند واقعاً بی اطلاع بوده اند؟ اگر بی اطلاع بوده اند که بدا به حال نه آنها، وزارتخانه ای که متولی اش در طول شش ماه از زیرمجموعه اش بی اطلاع بوده است و اگر با اطلاع بوده اند ولی برای برطرف کردن اشکالات و خرابی های سیستم هوشمندی که ایمنی جان هزاران مسافر ریلی به آن گره خورده بود، اقدامی نکرده اند وا اسفا به حال مردمی که چنین مسئولانی دارند، مسئولانی که قرار است حافظ جان و مال و... آنها باشند اما... چند روز پس از حادثه تاسف بار تصادف قطارها ، رئیس دفتر بازرسی رهبری در همایش مبارزه با فساد که در پارلمان بخش خصوصی برگزار شده بود با اشاره به این که برگزاری سمینار و کنگره دردی را دوا نمی کند، به ضرورت آسیب شناسی از کجا بودن مشکل تأکید و ضمن بیان برخی از مشکلات ساختاری ، بسیاری از مشکلات را رفتاری عنوان کرده بودند. علی اکبر ناطق نوری در تبارشناسی فساد، سه نوع رفتار را مانند موریانه عامل پوکی انقلاب دانسته و آن سه عامل را تملق، رودربایستی و باندبازی اعلام نموده و خواسته بودند اگر کسی تخلف کرد بدون رودربایستی باید با آن برخورد کرد. حالا، سئوالی که مطرح می شود این است که آیا برخورد بدون رودربایستی مقصود رئیس دفتر بازرسی رهبری را فقط در برخورد با مفسدان اقتصادی باید به کار برد یا می توان این رفتار را در مواجهه با هر تخلفی از جمله عاملان اصلی عدم توجه به 3 هزار و 988 مورد خرابی های سیستم هوشمند ریلی در شش ماهه اخیر نیز به کار بست؟ به نظر می رسد اگر این توصیه رئیس دفتر بازرسی رهبری قابل تعمیم به سایر تخلف های صورت گرفته در جامعه باشد -که قطعاً مقصود ایشان تخلف موردی نبوده است- در آن صورت دیگر جامعه انقلابی نبایدشاهد فدا شدن بیگناهان به جای منصب داران باشد. در حادثه ریلی خیلی ها فدا شدند البته نه به خاطر فساد از نوع اقتصادی و عدم شفافیت مالی بلکه فساد از نوع تخلف به معنای عدم توجه به اشکالات شش ماهه ای که سیستم های هشداردهنده، هشدار نداده بودند، ولی دریغ از یک جو توجه مسئولانه یا نه هوشمندانه به آنهمه(3 هزار و 988 مورد خرابی های سیستم هوشمند) عدم توجه غیرمسئولانه! و متأسفانه چوب این بی مبالاتی ها را کسانی می خورند که به عنوان عامل انسانی خطای ریلی نام برده می شوند و شاید پس از بازداشت، آنها قربانیان بعدی حادثه باشند. پس، اگر به عاملان اصلی تخلف گفته نمی شود بالای چشمت ابروست حداقل شمار قربانیان و خانواده های داغدیده زیاد نشود و بی گناهان بیش از این که هست فدای منصب داران نشوند. قادر نصیری ترزنق