گورستان عجیب

مجموعه گورستان و زیارتگاه خالد نبی در یک منطقه کوهستانی و در فاصله 90 کیلومتری شمال شرق شهرستان گنبدکاووس واقع شده است. مجموعه تاریخی فرهنگی خالد نبی به علت کوهستانی بودن، دشواری مسیر دسترسی و دوری راه کمتر موردبررسی و پژوهش قرارگرفته است. در نزدیکی و پایین تر از بقعه خالد نبی، بقعه های عالم بابا، چوپان عطا و دره ای بنام پنج شیر و همچنین چشمه خضر دندان قرار دارند. طبق روایات رایج بین اهالی، عالم بابا پدر همسر خالد نبی و چوپان عطا، شبان خالد نبی یا یکی از اولیای گمنام و یا یکی از همراهان وی بوده است، که همگی آن ها موردتوجه و احترام ترکمن ها هستند. زیارتگاه خالد نبی به صورت بنایی مسقف با پلان چهارضلعی و تعدادی پنجره و در ورودی است که در ورودی بقعه دارای طاق هلالی هست. پنجره ها و در ورودی فلزی (آهنی) ساده است. سقف آرامگاه خالد نبی از بیرون گنبدی مدور سبزرنگ و شلجمی شکل است که کمربند و گنبد داخل هم رفته است. در داخل بقعه خالد نبی فقط صورت قبری ساده به شکل قبرهای پشته ای به ارتفاع حدود 5/1 متر دیده می شود. سقف بقعه بر روی دو ستون فلزی استوارشده است. بر روی یکی از طاقچه های پنجره تعدادی سنگ های کوچک طبیعی از جنس سنگ های رودخانه ای گذاشته شده است. بقعه چوپان آتا کمی دورتر از زیارتگاه خالد نبی، بقعه چوپان آتا وجود دارد. این بقعه به صورت بنایی ساده، مسقف با پلان چهارضلعی است که در هر ضلع آن یک پنجره با طاق هلالی می باشد. پنجره شمالی تبدیل به مدخل شده است. گنبد بقعه فلزی و به صورت نوک تیز شش ضلعی در مرکز سقف ساخته شده است که دارای کمربندی هست. نمای خارجی بنا ساده و سیمان کاری شده است، و نمای داخل بقعه نیز ساده، فاقد تزیین و کتیبه است. در داخل بقعه صورت قبری ساده بدون سنگ قبر دیده می شود. بقعه عالم بابا بقعه عالم بابا همانند بقعه چوپان عطا از حیث شکل و پلان ساخته شده است. این بقعه به صورت بنایی ساده چهارضلعی که در هر ضلع آن یک پنجره وجود دارد. پنجره ضلع جنوبی آن تبدیل به مدخل و در ورودی با طاق هلالی شده است. سقف و گنبد این بقعه نیز مشابه گنبد بقعه چوپان عطا است. در داخل بقعه فقط صورت قبری ساده بدون کتیبه دیده می شود. ساخت های مرقد عالم بابا و چوپان عطا از سنگ های لونه محلی بوده است. گورستان خالد نبی در شرق بقعه عالم بابا و روی یک رشته تپه های خاکی که ارتفاع آن به مراتب کمتر از ارتفاع محل زیارتگاه خالد نبی است، گورستان وسیع با منظره خیره کننده و عجیبی می باشد که سنگ قبرهای آن به شکل استوانه هایی به ارتفاع 2 متر و بیشتر دیده می شود. به نظر می رسد بیش از 600 سنگ مزار در گورستان خالد نبی یافت می شود. پراکندگی این سنگ ها در دامنه کوه مرکزی، دامنه شرقی کوه است و برخی دیگر از مجموعه سنگ مزارها به صورت های منفرد در پته های اطراف که مسلط به هزار دره هست، قرارگرفته اند. سنگ مزارهای این گورستان از سنگ های یکپارچه تراشیده شده و به شکل های استوانه ای و صلیبی هستند. شکل ظاهری آن ها به این صورت است که کلاه خود در بالا و شال کمری مردان در پایین توصیف شده و سنگ قبرهایی که دو حلقه در پایین دارند، نشانگر شال پهلوانی در آن دوره بوده است که علاوه بر شالی که مردان به دور کمر می بسته اند، مورداستفاده قرار می گرفته است.همچنین، طول سنگ قبرها بسته به جایگاه آن شخص بلندتر یا کوتاه تر ساخته شده اند، قبر زن ها نیز سطحی تخت دارد و همه گورهای زنانه رو به شمال قرارگرفته اند. گفته می شود این گورستان متعلق به عصر پارینه سنگی می باشد. قبرستان در حال حاضر یک سایت میراث ملی است که از سوی دولت ایران حفاظت می شود. متأسفانه بسیاری از سنگ قبرها تخریب شده و حفاظت مناسبی از این اثر فوق العاده صورت نمی گیرد. شیوه معماری، فنون و مصالح بکار رفته در ساخت زیارتگاه ها به سبک معاصر است. چنانچه نوشتاری هم بر روی آن ها حجاری شده بود، به مرورزمان فرسوده و تخریب شده است. در یک نمونه از سنگ مزار کوچک که کتیبه دارد، قدمت آن را به هفتادسال پیش می رساند. بر اساس مطالبی که به زبان فارسی نوشته شده و در داخل زیارتگاه موجود است. به نظر می رسد یک نمونه از سنگ قبر کوچک که در پشت آن نقش و تزیین به صورت استخوان جناقی دیده می شود، متعلق به دوره قاجار باشد. سنگ مزارهای افقی، معمولاً در گورستان های دوره سلجوقی دیده می شود و قدمت آن ها به دوره اسلامی سده های 6 تا8 هجری می رسد.