سیستان سرزمینی با بهترین بادها

تهدیدات متعددی که مصرف سوخت های فسیلی چه ازلحاظ زیست محیطی و چه ازنظر اقتصادی جهان امروز را در برگرفته است موجب شده بشر برای غلبه بر این تهدیدها به دنبال انرژی های تجدید پذیر و پاک بگردد. از انواع انرژی های تجدید پذیر، انرژی باد مزایای ویژه ای دارد که پاک بودن، ارزان بودن و در دسترس بودن از آن جمله باعث شده است که در میان انرژی ها تجدید پذیر بیش ترین رشد مصرف را در جهان داشته باشد. تولید برق بادی در میان دیگر روش های تولید انرژی الکتریکی دارای بیشتری شتاب رشد در قرن 21 بوده است به طوری که تولید توان بادی جهان در بین سال های 2000 تا 2006 چهار برابر شده است. بسیاری از کشورهای جهان به سرمایه گذاری وسیع در این انرژی پرداخته اند به طوری که دانمارک بیش از 42 درصد انرژی برق مصرفی اش را از باد تأمین می کند و برنامه دارد این سهم را افزایش بدهد. طبق ارزیابی های به عمل آمده در این منطقه امکان نصب نیروگاه بادی با توان تولید 20 هزار مگاوات برق وجود دارد که می تواند یک سوم نیاز برق کشور را تأمین کند. بنا به اظهارات مدیر منطقه ای برق سیستان یکی از مهم ترین کریدورهای باد کشور کریدور باد سیستان است که دارای قدرت 98 درصدی به نسبت رتبه بندی جهانی است به ویژه بادهای منطقه میل نادر شهرستان زابل پتانسیل منحصربه فردی برای تولید برق دارد. اما نکته مهم در مورد انرژی باد این است که گرچه باد در همه جای جهان می وزد اما کمیت و کیفیت بادی که برای تولید برق با فن آوری های امروزی مقرون به صرفه باشد باید دارای حداقل هایی باشد که در همه مناطق و شرایط جغرافیایی یافت نمی شود. طبق برآورد ویندهایم در مناطقی که میزان ساعات آرام زیاد است احداث توربین های بادی مقرون به صرفه نیست؛ زیرا برای عملکرد اقتصادی توربین ها لازم است آن ها حداقل 4000 ساعت در سال و با عمر مفید 20سال کار کنند؛ بنابراین در مناطقی که بیش از 50 درصد اوقات سال هوا راکد است احداث توربین بادی پیشنهاد نمی شود. برخی کمیت هایی که معمولاً در تحقیقات علمی مرتبط در پتانسیل سنجی انرژی باد مورداستفاده قرار می گیرند عبارت اند از: متوسط سرعت، توان و انرژی سالانه باد. همه ی این کمیت ها با استفاده از داده های هواشناسی (مانند سرعت باد، چگالی هوا، مساحت منطقه و ) و فرمول های ریاضی مشخص محاسبه می شوند. سرعت و قدرت باد در کنار تداوم وزش باد است که مناسب بودن یک منطقه برای نصب توربین بادی را تعیین می کند. بر اساس استانداردها سرعت و تداوم بادها باید بتواند حداقل 65 تا 80 درصد اوقات سال توربین ها را بچرخاند. همچنین جهت وزش باد و بسامد تغییر آن عامل مهم دیگری در ارزیابی پتانسیل انرژی بادی یک منطقه محسوب می شود. علت اینکه سرعت، تداوم، جهت و سایر متغیرهای باد در همه ی مناطق کره ی زمین یکسان نیست به علل مختلفی برمی گردد. به طورکلی عامل تغییر و توزیع سرعت باد در سطح کشور به دلیل تأثیر هم زمان عوامل مختلفی از قبیل عملکرد سیستم های جوی، نحوه ی توزیع گرادیان فشار منطقه ای، اختلاف فشار منطقه ای و اختلاف اصطکاک ناشی از تنوع توپوگرافی است. سیستان خاستگاه آسیاب های بادی بنابراین برای نصب توربین های بادی و ایجاد مزارع بادی باید مناطق مزیت دار هر کشور را شناسایی کرد. یکی از مناطق ایران که تاکنون مطالعات متعدد داخلی و خارجی مزیت دار بودن آن در استفاده از انرژی بادی را ثابت کرده است استان سیستان و بلوچستان و به ویژه منطقه ی سیستان است. سیستان خاستگاه آسیاب های بادی در جهان است و ایرانیان را مبدع استفاده از باد برای مصارف گوناگون دانسته اند. علت طبیعی بادخیز بودن استان سیستان و بلوچستان ناشی از قرارگیری در مسیر فعل وانفعالات جوی میان کانون های نسبی پرفشار در شمال شرق کشور و کانون های نسبی کم فشار در جنوب شرق کشور است. بیش ترین موارد وزش باد مربوط به تابستان (روزهای اوج مصرف برق) یعنی ماه های خرداد، تیر، مرداد و شهریور است که بعد از شهریور به تدریج بر تعداد موارد آرامش هوا افزوده می شود. نکته ی جالب اینجاست که ایام اوج مصرف برق در تابستان با ایام شدت گرفتن بادها در منطقه تطابق دارد که این امر مقرون به صرفه بودن تولید برق را از طریق باد دوچندان می کند. مطالعات نشان می دهند ظرفیت مناسبی ازلحاظ مدت، شدت و کیفیت وزش باد، برای احداث نیروگاه بادی در منطقه سیستان وجود دارد. طبق ارزیابی های به عمل آمده در این منطقه امکان نصب نیروگاه بادی با توان تولید 20 هزار مگاوات برق وجود دارد که می تواند یک سوم نیاز برق کشور را تأمین کند. بنا به اظهارات مدیر منطقه ای برق سیستان یکی از مهم ترین کریدورهای باد کشور کریدور باد سیستان است که دارای قدرت 98 درصدی به نسبت رتبه بندی جهانی است به ویژه بادهای منطقه میل نادر شهرستان زابل پتانسیل منحصربه فردی برای تولید برق دارد. در همین منطقه میل نادر، بادهای مداوم و پرقدرت، ثابت بودن جهت وزش باد، نزدیکی به شبکه سراسری انتقال برق کشور، وجود جاده دسترسی به منطقه، زمین های بدون معارض و قابل واگذاری، زمین های صاف با زبری زیر سه درصد، هم جواری با کشورهای متقاضی برق، زمین های وسیع باقابلیت احداث بیش از 10 هزار مگاوات نیروگاه و وزش تقریباً پیوسته باد در نیمی از فصل بهار و کل فصل تابستان یعنی فصول پرمصرف برق باعث شده این منطقه از سیستان، بهترین نقطه ی کشور برای سرمایه گذاری درزمینهٔ انرژی بادی شود. مهم ترین کریدورهای بادی استان مهم ترین کریدورهای بادی استان شامل کریدور بادهای پرقدرت سیستان، کریدور بادهای تفتان -سراوان و کریدور بادهای بزمان دلگان است. همچنین در فصول مختلف سال بادهای مختلفی در استان سیستان و بلوچستان می وزد که هرکدام ویژگی خاصی دارد. در این استان محروم اما پراستعداد بیش از 150 روز باد با حداکثر سرعت 108 کیلومتر بر ساعت می وزد که موقعیتی استثنائی را برای استحصال انرژی برق فراهم می آورد. متوسط سرعت باد در تابستان 26 کیلومتر بر ساعت است و در ماه های زمستان به 13 کیلومتر کاهش پیدا می کند. جریان باد در کلیه فصول سال برقرار است. بیش ترین موارد وزش باد مربوط به تابستان (روزهای اوج مصرف برق) یعنی ماه های خرداد، تیر، مرداد و شهریور است که بعد از شهریور به تدریج بر تعداد موارد آرامش هوا افزوده می شود. نکته ی جالب اینجاست که ایام اوج مصرف برق در تابستان با ایام شدت گرفتن بادها در منطقه تطابق دارد که این امر مقرون به صرفه بودن تولید برق را از طریق باد دوچندان می کند. اطلس باد ایران با استفاده از داده های سه ساله مطالعات وزارت نیرو که با کمک مشاور دانمارکی (DTU Wind Energy) صورت گرفته و منجر به تهیه ی اطلس بادی کشور شده است به خوبی نشان می دهد استان سیستان و بلوچستان موقعیت بسیار خوبی ازنظر سرعت باد دارد. همان طور که در نقشه قابل مشاهده است بخش وسیعی از شمال استان در منطقه ی زابل و همچنین بخش های وسیعی در مرکز استان دارای سرعت های بالای باد هستند. البته این اطلس اولیه است که داده های 3 ساله سرعت باد در ارتفاع 80 متری از سطح زمین را نشان می دهد. اطلس نهایی که دربردارنده اطلاعات 10 ساله در ارتفاعات مختلف است قرار است تا خرداد 96 در دسترس عموم قرار گیرد. علاوه بر این اطلس مطالعات داخلی و خارجی متعددی به شکل محدودتر مناطقی از استان را ازنظر پتانسیل انرژی بادی موردبررسی قرار داده اند که در همه ی آن ها بر مزیت دار بودن این استان از این نظر تأکید شده است.