دیوارهایی از جنس هوای پاک

سام جبار زاده امروزه به دلیل متراکم سازی و افزایش ارزش زمین، شاهد کاهش چشمگیر پوشش گیاهی در فضاهای شهری و مشکلات زیست محیطی ناشی از آن هستیم که این امر علاوه بر اینکه انسان را از ارتباط با طبیعت و زیبایی های آن بازداشته باعث ایجاد مشکلات اساسی زیست محیطی همچون گرم شدن زمین، آلودگی هوا، مصرف بی رویه انرژی و هزینه های اقتصادی بالای ناشی از آن شده است. بدین ترتیب در جوامع امروزی با رویکردی فراگیر به باغ سازی عمودی پرداختیم؛ که این مسئله به معرفی انواع دیوارها، نماها و بام های سبز یا به عبارتی ساختمان سازی سبز و پژوهش بر روی روش های اجرا، مزایا و محدودیت های آن منجر شده است. دراین بین دیوار سبز یکی از مؤلفه های ساختمان سازی سبز است که در محیط داخلی ساختمان کاربرد دارد و به تازگی وارد عرصه معماری شده است. این نوع دیوار به عنوان پاسخی به مسئله فقدان پوشش گیاهی مناسب در داخل ساختمان های شهری است. کاربرد دیوار سبز در ساختمان علاوه بر زیبایی و ایجاد جذابیت بصری در محیط های داخلی، اثرات مفید دیگری، ازجمله بهبود کیفیت هوای محیط داخلی، افزایش میزان انعطاف پذیری در محیط داخلی و کاهش آلودگی های صوتی در داخل ساختمان دارد. تاریخچه استفاده از دیوار سبز از زمان های گذشته تاکنون انسان به دنبال تلفیق طبیعت با محیط زندگی خود بوده است. لذا تلفیق معماری با طبیعت و گیاهان، یک ایده جدید نیست، بلکه از زمان های اولیه، بناهای معماری در دل طبیعت و در ارتباط نزدیک با محیط زندگی انسان ها بوده است. برای مثال دیوارهای شیب دار زیگورات نانا که 2100 سال قبل از میلاد مسیح ساخته شد، با درختان و بوته ها پوشیده شده بود. باغ های معلق افسانه های بابل، که شامل بام باغ های باشکوه و باغ های پلکانی بوده اند، نخستین نمونه شناخته شده از بام ها و دیوارهای سبز می باشند که بین قرون 8 و 10 قبل از میلاد ساخته شدند. قابل توجه است که در آن عصر دیوارها با گیاهان رونده که ریشه در زمین داشته اند پوشانده می شده است. در دوران جدید اختراع اولین دیوار سبز یکپارچه در سال 1938 توسط استنلی هارت وایت استاد معماری منظر صورت گرفت. در قرن بیستم با افزایش نیاز به سطح افقی در زمین های محدود شهری گرایش به باغ ها و فضاهای سبز عمودی افزایش یافت . در اواخر دهه 80 میلادی ایده دیوارهای سبز توسط پاتریک بلانک توسعه یافت. فواید کاربرد دیوار سبز استفاده از دیوارهای سبز در محیط های داخلی در وهله نخست برای محیط خسته کننده و یکنواخت اطراف ما زیبایی به ارمغان می آورند . همچنین دیوار سبز، یک راه حل منطقی برای ارتقای نمای درونی و بیرونی ساختمان ها، بهبود هوا، کاهش مصرف انرژی و افزایش نشاط و هوشیاری ساکنان در محیط های داخلی ساختمان است. بهبود کیفیت هوای محیط داخلی ساختمان آنچه عموماً از مسئله آلودگی هوا درک می شود مربوط به محیط های باز و فضاهای خارجی است. درحالی که آلودگی هوای داخل ساختمان ها نیز می تواند به همان نسبت خطرناک و مرگ آفرین باشد. تحقیقات نشان می دهد که آلودگی هوای داخلی در کلان شهرها به طور عمده از آلودگی هوای خارجی نشاءت می گیرد که منبع آن نیز حجم بالای تردد وسایل نقلیه است. همچنین آلودگی هوا در محیط های بسته، می تواند ناشی از مواد جامد معلق همچون گردوغبار، عوامل بیولوژیکی مثل قارچ و هاگ، آزبست و رادون ، آلاینده های گازی و ترکیبات آلی فرار باشد. بعلاوه عدم تهویه مناسب نیز می تواند باعث افزایش آلودگی شود. بهبود هوای داخلی از طریق عمل فتوسنتز : همان طور که می دانیم گیاهان طی عمل فتوسنتز، دی اکسید کربن محیط را جذب و اکسیژن تولید می کنند. گیاهان همچنین با جذب ذرات و آلاینده های معلق هوا به عنوان فیلترهایِ طبیعی هوا عمل می کنند و با پاک سازی هوا به بهبود سلامت هوا کمک شایانی می کنند. طی تحقیقات انجام شده در رابطه با گیاهان آپارتمانی، دانشمندان متوجه شده اند که تعداد زیادی از گیاهان آپارتمانی در جذب اکثر آلاینده ها و عناصر مضر داخلی نقش به سزایی دارند. انعطاف پذیری محیط داخلی در زندگی مدرن و چالش برانگیز امروزی، لحظه به لحظه، تحولاتی اساسی در ابزارآلات و امکانات زندگی روزمره ایجاد می شود و در پی آن تغییراتی در نیازها و الگوهای رفتاری افراد ایجاد می شود. لذا بشر نیازمند کالبدی منعطف برای زندگی، کار، آموزش و سایر فعالیت های روزمره خود است. در معماری و طراحی محیط منظور از واژه انعطاف پذیری، ساماندهی فضای انسان ساخت و تغییر در آن برای دستیابی به شرایط، نیازها و کاربست های جدید است. ازآنجاکه عناصر سازنده هر فضای معماری تعریف کلیت آن هستند، برای دست یابی به فضای انعطاف پذیر، باید عناصر سازنده یا اجزای آن نیز انعطاف پذیر باشند. میزان اهمیت انعطاف پذیری در فضاهای بیرونی و درونی یکسان است. ضرورت انعطاف پذیری از دو بعد در معماری قابل اثبات می باشد، یکی ازنظر تئوری و دیگری تجربه های متعددی که در طول تاریخ معماری وجود داشته است. ازنظر تئوری، تغییرات مستمری هستند که روزانه، ماهانه و حتی سالانه در عوامل محیطی و عوامل انسانی رخ می دهند که این تغییرات به طورکلی در قالب سه دسته می باشند که عبارت اند از: تغییر در ساختار جمعیتی، تغییر در ضوابط و استانداردها و تغییر در ارزش ها معماری نیز به منظور تطبیق این تغییرات و حفظ کیفیت فضا، ناگزیر به تغییر می باشد. کاهش آلودگی صوتی در محیط های داخلی یکی از مزایای کمتر شناخته شده دیوارهای سبز کاهش آلودگی صوتی در ساختمان است. از دیرباز انسان ها از گیاهان برای کاهش آلودگی صوتی محیط های باز بهره برده اند. یکی از کاربردهای گیاهان به منظور کاهش آلودگی صوتی در فضای باز در سراسر جهان، کاشت آن ها در امتداد جاده ها و بزرگراه ها بوده است. همچنین امروزه مطالعات فراوانی راجع به تأثیر ایجاد جنگل های مصنوعی در مقیاس بزرگ و یا ایجاد فضاهای سبز در مقیاس خرد، برای مقابله با آلودگی صوتی در محیط های شهری، انجام شده است که همه این مطالعات نشانگر نقش گیاهان به عنوان مانعی طبیعی برای فرکانس های بالا هستند. گرچه گفته می شود آلودگی صوتی رشد گیاهان را به مخاطره می اندازد ولی به هرحال گیاهان مختلف برحسب اندازه برگ و تراکم شاخه و برگ و ارتفاعشان بر آلودگی صوتی مزایای بصری و روان شناسانه تحقیقات روانشناسان در مورد تأثیر گل و گیاه بر رفتار انسان نشان می دهد که ارتباط با طبیعت و لذت بردن از مناظر زیبای آن، راهی ساده اما مهم، جهت کسب آرامش و تلطیف روح و روان انسان است و توسعه فراوان آن در مجتمع های زیستی جمعی می تواند در کاهش بروز خشونت، افسردگی، خودکشی و غیره مفید باشد. از بعد اجتماعی دیوارهای سبز با ادغام طبیعت، ساختمان و زیباسازی محیط زندگی شهروندان موجب ایجاد و ارتقاء نشاط شده و به سلامت جسمی و روانی شهروندان کمک شایانی می کنند. زیباسازی منظر شهری و بهبود مناظر اطراف ساختمان می تواند به عنوان مزایای اجتماعی این فناوری نو مدنظر قرار گیرد. جونز جنت هاویلند، استاد روانشناسی دانشگاه روگرز نیوجرسی می گوید: نکته جالب توجه درباره نقش گل و گیاه در سلامت روحی و روانی افراد آن است که فرد با تماشا کردن، لمس کردن و بوییدن رنگ، طراوت و عطر آن می تواند حالت روحی نامتعادل خود را تغییر داده و به حال طبیعی بازگرداند. درواقع گل و گیاه عاملی جهت تعدیل رفتار در طول شبانه روز بوده و هر بار نگاه کردن به آن اتصال عصبی مثبتی در مغز ایجاد می کند. نگاه کردن و لمس گل و گیاه به سرعت روحیه شخص را تغییر داده و او را شاد و هیجان زده می کند و اولین نشانه آن ایجاد لبخند و تغییر خطوط چهره در جهت شادی می باشد. افرادی که در محیط منزل یا کارشان گل و گیاه وجود دارد، بیش از دیگران آرام، مهربان، شاد و باگذشت هستند و این حس را به دیگران نیز انتقال می دهند. سخن آخر: بدین ترتیب استفاده از دیوار سبز در کنار سایر مزایای کاربردی باعث زیبایی محیط داخلی شده و مانند پلی است میان آثار هنری و طبیعت، که طراوت و نشاط و سرزندگی را به محیط داخلی می آورد.