چرا پیاده راه در تهران شکست خورد و در تبریز موفق شد؟

پروژه پیاده راه 17 شهریور یکی از پروژه های پرسروصدایی بود که از همان ابتدا با مخالفت شدید مردم در این منطقه مواجه شد اما اصرار شهرداری و حمایت اعضای شورای شهر همراه با شهرداری، باعث شد این طرح علیرغم مخالفت مردم و عدم بررسی های میدانی و کارشناسی مناسب اجرایی شود. پس از 5 سال از اجرای طرح پیاده راه 17 شهریور و بی توجهی 5 ساله به مخالفت های کسبه و اهالی این منطقه با zwj; zwj; zwj;پیاده راه شدن خیابان، بالاخره این خیابان با فشار های اعضای شورای شهر تهران باز شد. تردد خودروها آزادشده و ناموفق بودن این طرح بعد از 5 سال پذیرفته شد. طرح از کجا شروع شد؟ کار ازآنجا آغاز شد که طرح بهسازی میدان امام حسین (ع) توسط شهرداری مطرح شد؛ در ابتدا بسیاری از شهروندان که با معضلات ترافیکی و آشفتگی این محدوده سال ها دست وپنجه نرم می کردند از تصمیم شهرداری خرسند شدند و هر یک در ذهن خود تصویری از میدان امام حسینِ ساماندهی شده ترسیم کردند اما بعد از گذشت مدتی با اعمال محدودیت های ترافیکی جدید و تغییر مسیر اتوبوس ها و تاکسی هایی که روزی اطراف میدان به مردم سرویس دهی می کردند خبر از پیاده راه سازی خیابان 17 شهریور حدفاصل میدان امام حسین تا میدان شهدا به گوش رسید و با سرعت قابل توجهی کندوکاو در این خیابان آغاز شد. بعد از مردم، افراد دیگری که به این طرح واکنش نشان دادند و به نظر می رسید از این اقدام شهرداری متعجب شده اند، برخی اعضای شورای دوره سوم شهر تهران بودند. با اصرار شهرداری برای اجرای این طرح، برخی اعضای شورا همچون مهدی چمران به این نتیجه رسیده بودند که شهرداری می خواهد به زور این طرح را اجرا کند. وی دریکی از جلسات علنی شورای دوره سوم، دراین باره گفت: درگذشته در این مکان خندق بوده، از آن بالا و پایین می رفتیم و جزئی از شهر تهران نبوده است! شهرداری هیچ صحبت منطقی درباره این طرح نداشته جز اینکه به زور می خواهد این کار را انجام دهد و حتماً شورای شهر هم کاره ای نیست. محمدباقر قالیباف، شهردار تهران نیز که در زمان فعالیت شورای دوره سوم اعلام کرده بود این پروژه پشتوانه یک دهه کار مطالعاتی دارد، به هر ترتیب پروژه را بدون توجه به اماواگرهای فروانی که درباره آن وجود داشت، به اتمام رساند. به مرورزمان گله و شکایات مردم و اعضای شورای شهر از پروژه آغاز شد اما شهرداری تهران تلاش کرد با اقدامات فرهنگی و اجتماعی مختلف به این پیاده راه جان ببخشد اما در عمل موفقیت چندانی کسب نکرد. ایجاد ناامنی، متضرر شدن کسبه، افزایش ترافیک، نارضایتی شهروندان، اختلال در سیستم دستگاه های خدمت رسان مانند پلیس و اورژانس ازجمله تبعات اجرای طرحی است که یک دهه پشتوانه مطالعاتی داشته است. البته جای این سؤال وجود دارد که اگر برای این طرح چنین مطالعاتی انجام نمی شد، تکلیف مردم چه بود. چرا پیاده راه 17 شهریور موفق نبود؟ پیاده راه ها ابزاری برای فعالیت های جمعی بخصوص در ارتباط با اقتصاد شهری، کیفیت محیطی و سلامت اجتماعی اند، این تعریفی است که علیرضا سرحدی، کارشناس مسائل شهری و عضو سابق هیئت مدیره انجمن مهندسان در توضیح پیاده راه می دهد. تعریفی که نشان می دهد ارتقای کیفیت زندگی اولین بهانه ایجاد هر نوع تغییر در ساختار و فضای شهرهاست. انتظاری که با پیاده راه شدن 1250 متر از مسیر 6300 متری خیابان 17 شهریور برآورده نشد. این کارشناس شهری با اشاره به این که در مدیریت شهری تهران نگاهی جامع و کلان نسبت به شهر وجود ندارد، می گوید: وقتی مدیریت شهری می آید یک راه و یک گذر را به پیاده راه تبدیل می کند، باید این مسئله و تبعاتش را در بُعد کلان دیده باشد، باید بررسی کرده باشد عبور و مرور ماشین ها و تردد پیاده ها و درمجموع جریان زندگی شهری در این منطقه بعد از اجرای این تصمیم چه شکلی خواهد یافت؟ باید توجه شود اصلاً اصل پیاده راه سازی در این منطقه ضرورت دارد یا نه؟! متأسفانه در این پروژه به نظر می رسد هیچ کدام از موارد مدنظر قرار نگرفته است. در همین رابطه نتیجه یک تحقیق دانشگاهی تحت عنوان نقش محورهای پیاده در توسعه پایدار شهرها نشان می دهد اهداف متنوع و گوناگون را می توان برای پیاده راه سازی متصور شد که با نگاهی به این اهداف می توان دریافت پیاده راه سازی 17 شهریور قرابتی با این اهداف ندارد. این اهداف به صورت زیر است: الف- بهبود مدیریت ترافیک: برنامه ریزی و توسعه فضاهای پیاده اثرات چندجانبه ای بر کاهش مشکلات ترافیکی دارد که ازجمله می توان به؛ تحرک رفت وآمد در مرکز شهر، تشویق استفاده از وسایل حمل ونقل عمومی، بهبود دسترسی به مراکز عمده شهری، توسعه پارکینگ های عمومی و ... اشاره نمود. ب- بهبود سیمای کالبدی شهر : ساماندهی پیاده راه ها و فضاهای پیاده یکی از ابزارهای مؤثری است که می تواند به طرق مختلفی مانند؛ احیاء بافت های تاریخی، حفظ ارزش های معماری و فرهنگی، زیباسازی منظر شهری، ساماندهی تجهیزات خیابانی، بهبود روشنایی، بهبود دسترسی ها و ... به بهسازی و حفظ سیمای شهر کمک کند. ج- بهبود وضع زیست محیطی: در این زمینه می تواند به کاهش منابع آلودگی هوا و صدا، افزایش ایمنی، توسعه فضای سبز، گسترش فضاهای باز، کاهش تراکم و ازدحام در مراکز فعالیت و تجارت و ... اشاره نمود. د- بهبود وضع خرید و خدمات : یکی از مشکلات عمده زندگی در شهرهای بزرگ، دشواری دسترسی به مراکز خرده فروشی و تأمین خدمات روزمره موردنیاز شهروندان است. توسعه پیاده راه ها چنانکه تجربه نشان داده است، یکی از عوامل مؤثر در رونق مراکز خرده فروشی سنتی و جدید، و دسترسی آسان به خدمات جزئی، ولی ضروری روزمره است. ه- بهبود زندگی اجتماعی و فرهنگی: در این زمینه می توان به مواردی از قبیل؛ توسعه مراودات اجتماعی، آسایش سالمندان، بازی کودکان، گذراندن اوقات فراغت جوانان و دیگران، امنیت رفت وآمد کودکان، تشویق تفریح و گردش، جذب توریسم و ... اشاره کرد. پیاده راه تربیت تبریز نمونه موفق پیاده راه سازی اما پیاده راه 17 شهریور تنها پروژه پیاده راه سازی در کلان شهرهای ایران نبود. در تبریز پیاده راه تربیت یکی از پیاده راه هایی بود که در ابتدا مخالفت هایی با اجرای این پروژه می شد اما اجرای صحیح شهرداری تبریز، باعث شد علاوه بر اینکه رضایت مردم حاصل شود، زمینه ساز رشد چشم گیر میزان کسب وکار کسبه پیاده راه نیز شود. نتایج یک تحقیق دانشگاهی تحت عنوان نقش محورهای پیاده در توسعه پایدار شهرها نشان می دهد پیاده راه تربیت تبریز ، به عنوان یک محور تجاری - تفریحی تأثیر چشمگیری بر میزان کسب وکار مالکان داشته است و68 درصد کاسبان بر تأثیر چشم گیر این پیاده راه بر کسب وکارشان اذعان کرده اند. بر اساس نتایج این پژوهش، برخی از دلایل مالکان ، مبنی بر مطلوبیت پیاده راه شدن محور و تأثیر آن بر افزایش رونق اقتصادی پیاده راه عبارت اند از : 1- سهولت رفت وآمد مشتریان و افزایش میزان خرید 2- کاهش شلوغی و بی نظمی و نیز افزایش آرامش و راحتی ناشی از عدم وجود وسایل نقلیه موتوری 3- افزایش امنیت و ایمنی کاربران فضا 4- همخوانی بیشتر با ماهیت تجاری فضا این دلایل نشان می دهد اجرای پیاده راه سازی تا حد زیادی به ابعاد اجتماعی مناطق نیز بستگی دارد و مخالفت های مردم منطقه خیابان 17 شهریور بی دلیل نبود.