دنیا چقدر مدیون مهندسان است؟

برخی آن را بحران می خوانند و برخی دیگر صرفاً اعلام نگرانی می کنند اما همه به اتفاق موافق هستند که آموزش مهندسی در انگلیس با چالش های جدی روبه رو است. لیست نگرانی ها همیشه با کمبود اهل فن شروع می شود: بریتانیا سالانه به 110 هزار فارغ التحصیل رشته های علوم مهندسی و فناوری نیاز دارد درحالی که حدود دوسوم این تعداد را تولید می کند. با توجه به اینکه 41 درصد کارخانه های انگلیسی در فکر گسترش خود هستند، این کمبود بیشتر نیز خواهد شد. پس مشکل انگلیس کجاست؟ و چگونه می تواند بر این معضل فائق آید؟ اندی میشل، دستیار رئیس اجرایی انجمن Design and Technology می گوید: بزرگ ترین عامل منفی برای ما این است که قدر مهندس ها را نمی دانیم. در کشورهایی مانند آلمان و اتریش و فرانسه، مهندس ها از جایگاهی همانند وکلا و دکترها برخوردارند درحالی که در انگلیس هرگز از چنین شأنی برخوردار نیستند. میشل معتقد است این موضوع باعث بی انگیزه شدن جوان ها نسبت به تحصیل در رشته های مهندسی می شود و کمبود سیاستمداران با پیشینه مهندسی نشان می دهد تصمیم گیرنده ها مهندسی را درک نکرده و قدر آن را نمی دانند . به گفته او، مداخله سریع برای افزایش جذابیت مهندسی از سنین پایین، راه حل اصلی برای این مشکل است. دکتر جان نیلون، بنیان گذار شرکت Cambridge Broadband Networks نیز با او موافق است: فکر می کنم انگلیس برای برقراری تعادل باید اقدامات بسیاری انجام دهد. بحران کمبود معلم های خوب و منابع مناسب در سطح مدارس نیز از دیگر مسائلی است که میشل به عنوان کاهش دهنده میل دانش آموزان به تحصیل در رشته های مهندسی برمی شمارد: طی 30 سالی که من در عرصه آموزش فناوری فعالیت داشته ام، هرگز اوضاع را به این شدت بد ندیدم. واقعاً نگران این رشته هستم. وقتی از دست برود و آن کلاس های کارگاهی و تخصص و مهارت از بین برود، ده ها سال و شاید بیشتر برای بازسازی آن نیاز است. مشکل دیگری که انگلستان با آن سروکار دارد، بحث جنسیتی در تحصیل در رشته های مهندسی است. هرچند در انگلیس، دختران به میل خود علاقه ای به ورود به رشته های مهندسی نشان نمی دهند اما ایران ورود به برخی رشته های مهندسی را برای زنان ممنوع کرده و از همین رو، انتقادات زیادی از داخل و خارج متوجه خودساخته است. بر اساس تحقیقی که موسسه مهندسی و فناوری انجام داده، تنها شش درصد از مهندس های انگلیس، زن هستند و در سال 2013، تقریباً تنها نیمی از دختران مدارس دولتی انگلیس، در کلاس های فیزیک سطح بالا ثبت نام کرده اند، فاصله جنسیتی در رشته های علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات، اندکی کاهش یافته است. مهندسی در کشورهای مختلف چگونه است؟ فرانسه مهندس های فرانسوی هنوز از مدارس مهندسی فارغ التحصیل می شوند و تعداد بسیار کمی از آن ها از دانشگاه بیرون می آیند. از میان حدود 160 مدرسه مهندسی، چندتای آن ها را به نام مدارس بزرگ می خوانند و تحت حمایت وزارتخانه های دولتی ازجمله وزارت دفاع و صنعت هستند. شهریه این مدارس از مدرسه هایی که تحت حمایت بخش خصوصی است، بسیار پایین تر است. فرانسه حدود 600 هزار مهندس دارد که از بین آن ها 400 هزار نفر گواهی مهندسی دارند و سالانه نیز تعداد 30 هزار فارغ التحصیل که مدرک گرفته اند، به این تعداد افزوده می شود. بیشتر مدارک بعد از پنج سال تحصیل به دانش آموختگان داده شده که دو سال آن صرف کارآموزی می شود. در سال های اخیر مدارس بیشتری فوق لیسانس مهندسی را نیز به برنامه آموزشی شان افزوده اند. آلمان لئو از شرکت اکوماشین می گوید: آلمان از پیشروهای مهندسی است. برای اینکه بدانیم چرا، باید به تاریخچه صنعتی شدن کشور، نقش دولت، میتلستند (لفظ مورداستفاده برای بنگاه های کوچک و متوسط در زبان آلمانی)، مدل کارآموزی و انتخاب سیاست ها توجه کرد. ازآن رو که آموزش مهندسی از مدل به مراتب فنی تر و حرفه ای تری پیروی می کند، مدرک دانشگاهی در این رشته ها مفهومی را ندارد که در سایر کشورهای اروپایی حمل می کند. آموزش مهندسی در 42 دانشگاه و 99 دانشکده علوم کاربردی رواج دارد. سیستم آموزشی از سطح گواهی مهندسی به لیسانس و فوق لیسانس تغییر پیداکرده است اما دانشجویان هنوز از این مسئله گله دارند که مفاد درسی شان با سایر کشورهای اروپایی قابل قیاس نیست و به پای آن ها نمی رسد. بر اساس داده های انجمن مهندس های آلمانی، این کشور در سال 2013 با کمبود 36 هزار مهندس روبه رو بود. سوئد در مدارس این کشور، فناوری یک موضوع درسی اجباری است. گرچه بازرسان مدارس به این مسئله انتقاد دارند که چطور این موضوع را از برنامه درسی مدارس پنهان ساخته اند. در سال 1992، در سوئد برنامه ای برای جذب نوجوانان به تحصیل در رشته های مهندسی آغاز شد. در این برنامه، نوجوان های 15 ساله با گذراندن دوره های سه یا چهارساله گواهی مهندسی دریافت می کردند. نسخه جدیدتری از آن برنامه نیز در سال 2011 به طور آزمایشی اجرا شد و آن هایی که سه سال در مدرسه های فنی و حرفه ای تحصیل کرده بودند، یک سال دیگر نیز به دوره شان اضافه شد. پیش بینی شده که سوئد تا سال 2030 با کمبود 50 هزارنفری مهندس روبه رو خواهد بود. این کشور برای تشویق دانش آموزان به مهندسی، برنامه ای با اسم Teknikspranget (جهش فناوری) را آغاز کرده تا صنایع را به دانشگاه ها پیوند بدهد و تعداد دانشگاه هایی را که رشته های 5 ساله کارشناسی ارشد با استاندارد طلایی ارائه می کنند، افزایش داده است. چین در چین تحصیلات تا 15 سالگی رایگان است. خانواده های شهری و فرهیخته تر فرزندانشان را به دبیرستان می فرستند تا در آنجا برای گائوکائو (آزمون ورودی ملی دانشگاه) آموزش ببینند. آموزش تجربی و تمرکز بر ریاضیات و علوم در بین عموم رایج است. دانش آموزانی که می خواهند پس از چهار سال مدرک مهندسی بگیرند، بیشتر وقتشان را در کلاس گذرانده و کمی از آن را در لابراتوار سپری می کنند. بر اساس آمار یونسکو، چین سالانه 3 /1 میلیون دانشجوی مهندسی دارد که شامل 650 هزار فارغ التحصیل دانشگاه نیز می شود. در چین، 40 درصد مهندسان، زن هستند. طرح اصلاحات 10ساله آموزشی چین، تأکید شدیدتری بر آموزش فنی و حرفه ای دارد. دانشگاه ها موظف هستند همان طور که از دبیرستان های عادی دانشجو می پذیرند، از مدارس فنی و حرفه ای نیز پذیرش داشته باشند. آزمون سراسری ورودی دانشگاه نیز دومرحله ای خواهد شد؛ یکی برای محک مهارت های فنی دانشجوهای متقاضی و دیگری برای آزمایش دانش آکادمیک آن ها. چین تصمیم دارد آموزش مهندسی را به طرزی مناسب گسترش دهد و رشته های کاربردی مهندسی را نیز دربر گیرد و دانشجوها را به مطالعه فراتر از مفاد درسی تشویق کند. دانشگاه تسینگوآ در چین، سومین دانشگاه برتر مهندسی و فناوری آسیاست. آمریکا بخش اعظمی از رونق اقتصادی آمریکا مدیون تعالی این کشور در مهندسی است که از نظام آموزش عالی خوب نشات می گیرد. مؤسسات مختلف و متنوع- از کالج های کوچک گرفته تا هاروارد و ام.آی.تی، با یک فرهنگ مشوق روحیه کارآفرینی و ریسک پذیری اداره می شوند و به همین خاطر هم هست که آمریکا در آموزش مهندسی شهرت جهانی دارد. هرچند مقام برتر آمریکا توسط هند و چین به چالش کشیده شده است اما از آن روی که نسبت جمعیت دو کشور هند و چین به هر کشور دیگری در جهان برتری ناعادلانه دارد، نمی توان آمریکا را بازنده دانست. بسیاری از تحلیلگران معتقد هستند که بهتر است هند و چین را از این قیاس دور نگه داریم. به همین ترتیب، هیئت اعتباربخشی آمریکا برای مهندسی و فناوری (ABET)، یک روش جدید تعبیه کرده که به مدارس مهندسی اختیار و انعطاف پذیری بیشتری برای به روزرسانی برنامه درسی و خلاقیت می دهد. البته این برنامه کاملاً موفقیت آمیز نبوده است. از دهه 1990 تا 2010، سطح فارغ التحصیلان کالج در آمریکا، به طور کل 50 درصد افزایش یافته است اما در همان بازه زمانی، تعداد فارغ التحصیل های مهندسی به تعداد 120 هزار نفر تقلیل یافته است. در واکنش به این موضوع، شورای شغل و رقابت ریاست جمهوری آمریکا نیز اعلام کرد که سران 45 صنعت مشاغل کارآموزی شان را در سال 2012 دو برابر کردند. این اقدام بخشی از تلاش آمریکا برای جبران کمبود مهندس بود و منجر به تولید سالانه 10 هزار مهندس بیشتر از کالج ها و دانشگاه های این کشور می شد. ایتالیا این کشور در کل حدود 540 هزار فارغ التحصیل مهندسی دارد. در نظام آموزشی ایتالیا، دانشجوها برای کسب مدرک مهندسی باید به مدت پنج سال در دانشگاه های پلی تکنیک تحصیل کنند. مضاف بر آن، گذراندن دوره دوساله ارشد یا پنج ساله دکترا، برایشان القاب مهندس یا دکتر را به ارمغان می آورد. کارکنان بدون مدرک، اما باتجربه مهندسی، می توانند وظایف تکنسینی را بر عهده بگیرند اما تنها یک فارغ التحصیل مهندسی است که می تواند مسئولیت حقوقی مهندسی پروژه را عهده دار شود. رکود اقتصادی در ایتالیا، به طور خاص به بخش تولید صدمه زد. بر اساس آمار انجمن کسب وکار، بیش از 120 هزار تولیدکننده ایتالیایی کار خود را تعطیل کردند و بیش از 2 /1 میلیون شغل صنعتی از اوایل قرن جاری از بین رفته است. هند 13 موسسه فناوری در هندوستان، به عنوان مراکز عالی شناخته شده هستند. حدود 300 هزار دانشجو در آزمون ورودی آن ها شرکت می کنند اما تنها چهار هزار نفر وارد می شوند. در هند، 20 موسسه فناوری ملی نیز وجود دارد. تخمین زده شده که شمار فارغ التحصیل های مهندسی در هند بین 120 هزارتا یک میلیون در تغییر است. بر اساس یک گزارش تحلیلی از یونسکو، نظام آموزش مهندسی هندوستان را می توان این گونه تعریف کرد: برخورداری از مزیت کالج های خصوصی که حدود 80 درصد کل کالج ها را تشکیل می دهد، کمبود شدید دانشکده -حدود 40 هزار محل، کمبود شدید صاحبان مدرک PhD- حدود 15 هزار نفر، کمبود کارشناس ارشد فناوری -حدود 30 هزار نفر، تولید ناچیز دکترا- فرار مغزهای داخلی. صنایع با دانشگاه ها کار می کنند تا مهارت های فارغ التحصیلان و نرخ اشتغال را افزایش دهند. سنگاپور نمره دهی در نظام آموزشی سنگاپور با سطوح کیفی O تا A انجام می شود. دانش آموزانی که می خواهند مدرک مهندسی بگیرند، باید در رشته های سه ساله دیپلم مدرسه های پلی تکنیک ثبت نام کنند و بعدازآن می توانند به دانشگاه مهندسی بروند. حدود 20 هزار فارغ التحصیل رشته های علوم مهندسی سالانه از دانشگاه های سنگاپور خارج می شوند اما در این کشور نگرانی ها معطوف به رشته حقوق و علوم اقتصادی است. وزارت آموزش وپرورش، صنایع را تشویق می کند که رابطه نزدیک تری با مدارس داشته باشند. استرالیا بین سال های 2006 تا 2001، موجودی مهندس های دارای صلاحیت در استرالیا سالانه 6 /5 درصد افزایش یافت و تا مرز 264 هزار نفر نیز رسید که 31 هزار نفر آن ها زن بودند. حدود 80 درصد مهندس های استرالیایی مدرک دارند که برای اخذ آن چهار سال درس خوانده اند و حدود 10 درصد این تعداد نیز مدرک فوق لیسانس دارند. در سال 2012، دولت نظام تقاضامحور را معرفی کرد و محدودیت اماکن دانشگاهی را برداشت و به دانشگاه ها اجازه داد به تقاضای مردم پاسخ دهند. شواهدی که بلافاصله به دست آمد، نشان می داد که این اقدام تقاضای بالا برای ثبت نام در رشته های مهندسی را متوقف کرد. یک مهندس استرالیایی می گوید این نگرانی وجود دارد که استرالیا افراد مستعد و بامهارت بومی کمی تربیت کرده و برای واردات نیروی متخصص و فنی از خارج تحت فشار است. &nbsp;</span></p>